Túrkııada júrgizýshilerge qoıylatyn talap qoǵamda daý týdyrdy
ASTANA. KAZINFORM – Túrkııada taǵy da bir erekshe ári jańa bastama kóterildi. Júrgizýshi kýáligin alý úshin adamnyń IQ deńgeıi 79-dan joǵary bolýy qajet, dep habarlaıdy Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisi.
Bul jańalyq áleýmettik jelilerde lezde taralyp, memder, ázilder men narazylyq tolqynyn týdyrdy. Biraq bul «jańalyq» shyn máninde jańa emes, bul ereje Túrkııada shamamen 10 jyldan beri qoldanysta eken.
Ne ózgerdi?
Shyn máninde eshteńe ózgergen joq – tek bul taqyrypqa degen nazar artty. Qazirgi kezde buqaralyq aqparat quraldary silteme jasap jatqan qujat 2015 jyly qabyldanǵan. Atalǵan qujatqa sáıkes, mynadaı dıagnozy bar adamdarǵa júrgizýshi kýáligi berilmeıdi:
aqyl-oı kemistigi (IQ 79-dan tómen),
dementsııa,
aýyr psıhıkalyq aýrýlar,
epılepsııa,
kórý, estý, úılestirý qabiletiniń kúrdeli buzylýy,
alkogolge nemese esirtkige táýeldilik.
Bul jańalyq emes, burynnan bar medıtsınalyq reglamenttiń bir bóligi.
Al IQ testi endi mindetti me?
Joq, bul jerde de mindetti testter nemese logıkalyq tapsyrmalar qarastyrylmaǵan. Sheshimdi dáriger qabyldaıdy. Medıtsınalyq tekseris kezinde dáriger úmitkerdiń jalpy psıhıkalyq jáne kognıtıvtik jaǵdaıyn baǵalaýy tıis. Eger qandaı da bir kúmán týyndasa, adamdy psıhıatrǵa nemese nevropatologqa jiberedi. Sol jerde tereńirek dıagnostıka, sonyń ishinde IQ deńgeıin tekserý de júrgizilýi múmkin.
Bul ne úshin qajet?
Maqsat – joldaǵy qaýipsizdik. Júrgizýshi tek kólikti basqarýdy ǵana emes, sonymen qatar tez áreket etýdi, logıkalyq oılaýdy jáne jol jaǵdaıyn durys baǵalaýdy bilýi kerek. Kognıtıvtik qabileti buzylǵan adamdar bul mindetti tolyq oryndaı almaıdy, sondyqtan olar jolda qaýipti bolýy múmkin.
Qoǵam qalaı qabyldady?
Túrkııadaǵy áleýmettik jelilerde bul jańalyqty ázilge aınaldyrdy. Mysaly: «Eger IQ 79-dan tómen bolsa, keıbir adamdardyń qalaı kólik qoıatynyn túsinýge bolady» nemese «endi júrgizýshi kýáligin tanys dáriger arqyly alǵandar kim ekeni belgili boldy» degen ázilder tarady.
Alaıda shyn máninde eshqandaı jappaı tekserýler bolmaıdy. Bul tek aıqyn máseleleri bar jaǵdaılarǵa arnalǵan súzgi. Kólik júrgizýshileriniń basym bóligi burynǵydaı standartty medıtsınalyq tekserýden ótedi jáne qosymsha talaptarmen betpe-bet kelmeıdi.
Buǵan deıin Túrkııada jol-kólik oqıǵalarynan bolatyn ólim-jitimdi azaıtý maqsatynda jazany kúsheıtý, qaýipsizdik standarttaryn arttyrý jáne aǵartýshylyq baǵdarlamalardy damytý usynylǵan bolatyn.
Aıta ketelik EQDB Túrkııada áıelder men jastardyń jumyspen qamtylýyn qoldaýǵa €75 mln bóledi.