Nege shet memleketter altyn qoryn AQSh-ta saqtaıdy
ASTANA.KAZINFORM – Búginde AQSh óz altyn qorynan bólek, shet memleketterdiń altyn rezervterin de saqtap otyrǵan álemdegi jetekshi ortalyqtardyń biri bolyp sanalady. Degenmen sońǵy jyldary birqatar memleket óz altyn qoryn elge qaıtarýǵa belsene kirisken. Atalǵan máseleniń mán-jaıy Kazinform tilshisiniń materıalynda.
Álemdegi eń iri altyn qoımalary
World Gold Council málimetine sáıkes, álemde bankterde saqtalǵan altyn kólemi shamamen 31 myń tonna. Sonyń ishinde 8133,5 tonnasy AQSh-qa tıesili. Bul – jahandyq altyn qorynyń 26,2 paıyzy.
AQSh aýmaǵynda álemdegi eń iri ári senimdi kúzetiletin altyn saqtaý qoımalary ornalasqan.
Nıý-Iork qalasyndaǵy Federaldyq rezerv banki – álemdegi eń iri altyn saqtaý qoımalarynyń biri. Munda shamamen 6700 tonna baǵaly metall saqtaýly.
Qoımada 30-dan astam sheteldik memleket pen halyqaralyq uıymnyń (sonyń ishinde Halyqaralyq valıýta qory – HVQ) altyny saqtalady. Aıta keterligi, AQSh-tyń óz altyn qory bul bankte is júzinde saqtalmaıdy.
Qaýipsizdik deńgeıi asa joǵary nysan jer astynda 25 metr tereńdikte ornalasqan. Qoımanyń kireberisin salmaǵy 90 tonna bolatyn bolat esik qorǵaıdy. Qaýipsizdik júıesi men kúzetti Federaldyq rezerv júıesiniń arnaıy bólimsheleri qamtamasyz etedi.
Kentýkkı shtatynda ornalasqan Fort-Noks altyn qoımasy álemdegi eń qorǵalǵan nysandardyń biri sanalady. Qoıma AQSh Qorǵanys mınıstrligine qarasty áskerı baza aýmaǵynda ornalasqan.
Qazir munda AQSh-tyń resmı altyn qorynyń shamamen 50 paıyzy – 4580 tonna baǵaly metall saqtaýly. Bul altyn AQSh Qarjy mınıstrligine tıesili.
Qoıma qabyrǵalary 1,2 metrlik granıtten turǵyzylǵan. Nysannyń negizgi kirý esigi 22 tonna salmaqty quraıdy. Qaýipsizdik sharalary joǵary deńgeıde uıymdastyrylǵan – áskerı kúzetshiler, beınebaqylaý júıesi, túrli datchıkter, qorshaýlar men jerasty qaýipsizdik júıeleri qorǵap tur.
Denverdegi moneta saraıy – shamamen 400 tonna altyn saqtalady, sondaı-aq, aınalymdaǵy jáne kollektsııalyq monetalar soǵylady. Atalǵan qoıma AQSh Qarjy mınıstrligine tıesili.
Vest-Poınttaǵy qoıma – AQSh altyn qorynyń 21 paıyzy, ıaǵnı 1700 tonnasy osynda.
Fıladelfııa men San-Frantsısko moneta saraılary – negizinen moneta shyǵarý jáne azdaǵan altyn qoryn saqtaý qyzmetin atqarady (shamamen 1400 tonna).
Kóptegen memlekettiń altyn qoryn AQSh-ta saqtaýynyń birneshe tarıhı jáne ekonomıkalyq sebepteri bar.
Birinshiden, bul úrdis Ekinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin qalyptasty. 1944-1971 jyldar aralyǵynda áreket etken Bretton-Výd júıesi kezinde altyn dollarǵa baılanǵan bolatyn (1 ýntsııa = 35 dollar). Osy kezeńde elder óz altyndaryn AQSh-qa jetkizip, onyń ornyna dollar alýǵa tyrysty.
Sonymen qatar Eýropa elderi soǵystan keıingi qalpyna kelý úshin AQSh-tan ekonomıkalyq kómek (Marshall jospary) aldy. Bul da olardyń qarjy aktıvteri men altyn qorlaryn AQSh-tyń qarjy júıesinde ornalastyrýyna áser etti.
Ekinshiden, Nıý-Iorktaǵy Federaldyq rezerv bankine (FRB) degen senim joǵary. Ondaǵy qaýipsizdik júıesi, logıstıkasy men esep júrgizý ádisteri altyn saqtaýda etalon bolyp sanalady. Sondaı-aq altyndy elder arasynda tasymaldaǵannan góri, Nıý-Iorktaǵy bir qoıma ishindegi esepshottar arasynda aýystyrý áldeqaıda tıimdi boldy. Bul qazirgi zamanǵy banktik júıeniń negizin qalaǵan tásil.
Úshinshiden, geosaıası seriktestik te mańyzdy ról atqarady. AQSh-ta altyn saqtaý NATO sheńberindegi senim belgisi nemese ǵalamdyq qarjy júıesindegi strategııalyq qatysý úlgisi retinde qarastyrylady. Bul altyn qoryn tótenshe jaǵdaıda ulttyq valıýtany qoldaý, nesıe alý nemese kelissózder júrgizý maqsatynda paıdalanýǵa múmkindik beredi.
Tórtinshiden, AQSh uzaq jyldar boıy senimdi, turaqty jáne beıtarap quqyqtyq aımaq retinde tanylyp keldi. Degenmen sońǵy jyldary, ásirese 2016 jyldan keıin bul senim birtindep álsireı bastady.
Besinshiden, AQSh-ta altyn saqtaý baǵasy salystyrmaly túrde arzan. Sheteldik memleketter FRB Nıý-Iorkta altyn saqtaý úshin sımvolıkalyq mólsherde ǵana komıssııa tóleıdi – bir slıtokqa (12,4 kg) jylyna shamamen 1,75-2,50 AQSh dollary.
Máselen, 1000 tonna altyn úshin (shamamen 80 645 altyn quımasy) bul komıssııa 140-200 myń dollar shamasynda. Bul – quny mıllıardtaǵan dollar bolatyn altyn qorymen salystyrǵanda óte tómen shyǵyn (jyldyq 0,0003%).
Aıta keterligi, AQSh bul qyzmetten tabys tabýdy kózdemeıdi. Bul - dollarlyq júıege degen senimdi nyǵaıtýdyń bir tetigi. Altyn qorlaryn AQSh-ta saqtaý arqyly elder amerıkalyq qarjy arhıtektýrasymen tyǵyz baılanys ornatady. Bul - Vashıngtonnyń «jumsaq kúsh» quraly.
Altyn qoryn elge qaıtarý úrdisi
Sońǵy jyldary birqatar memleket óz altyn qoryn AQSh pen basqa shetel qoımalarynan elge qaıtarýǵa sheshim qabyldady. Buǵan birneshe sebep bar:
– AQSh-taǵy saıası turaqsyzdyq jáne Federaldyq rezervke saıası qysym
– sanktsııalar saldarynan aktıvterdiń buǵattalý qaýpi mysaly, Reseı men Venesýela jaǵdaıynda
– ulttyq qarjylyq egemendikti arttyrý nıeti
Germanııa AQSh-taǵy altyn qorlaryn elge qaıtarýdy josparlap otyr. Berlın uzaq jyldar boıy óziniń altyn qorlarynyń kóp bóligin Nıý-Iork pen Parıjdegi sheteldik qoımalarda saqtap kelgen. Alaıda, Donald Tramptyń saýda soǵysyn bastap, jaýaptyq baj salyǵyn engizýinen keıin álem elderi onyń is-áreketin boljaý jáne saldaryn baǵalaý qıynǵa soǵyp otyr.
2013 jyldan bastap Germanııanyń Ortalyq banki sheteldegi altynnyń bir bóligin elge qaıtarý jumystaryn bastap, 2020 jylǵa deıin Nıý-Iorktiń Federaldyq rezerv bankinen shamamen 300 tonnany, Parıjden 374 tonnany Frankfýrtke jetkizdi. Qazirgi ýaqytta Berlın taǵy 1200 tonnany otanǵa qaıtarý ústinde.
Italııa da osyndaı sheshim qabyldap, altyn rezervteriniń 43 paıyzyn AQSh-ta saqtap kelgen edi.
Sońǵy bes jylda (2019-2024) birneshe elder ózderiniń altyn qorlaryn sheteldik qoımalardan, sonyń ishinde AQSh-tan alyp ketken. Mysaly, Polsha 2019 jyly AQSh pen Ulybrıtanııadan shamamen 100 tonnany tasymaldady.
2024 jylǵy mamyrda Úndistan da London men Nıý-Iorktegi qoımalardan shamamen 100 tonna altyndy qaıtardy. Bul sheshim sanktsııalar men aktıvterdiń qatyrý qaýpinen týyndady.
Rýmynııa 2019-2021 jyldary shamamen 60 tonnany elge qaıtardy.
Nıderland 2019 jyly Nıý-Iork Federaldyq rezerv bankinen 122,5 tonnany aldy.
Al Avstrııa 2015 jyly Ulybrıtanııa men AQSh-ten 140 tonna altyndy repatrıatsııalaýdy jarııalaǵan.
Bul elderdiń altyndaryn elge qaıtarýǵa umtylýy AQSh-taǵy saıası táýekelderge, monetarlyq egemendikke degen umtylysqa jáne álemdegi geosaıası shıelenistiń kúsheıýine baılanysty. Qazirgi jaǵdaı kórsetip otyrǵandaı, AQSh-taǵy altyndy saqtaý senimine qysym túsýde jáne bul másele shetel elderiniń kún tártibinde qalary anyq.
Buǵan deıin, EO men AQSh arasyndaǵy kelisim AQSh-qa ákelinetin eýropalyq taýarlardyń kópshiligine 15 paıyzdyq baj salyǵyn qarastyryp otyrǵanyn habarlaǵanbyz.
Sonymen qatar Astanadaǵy affınajdaý zaýytynda kún saıyn 999,9 synamaly, salmaǵy 12 keli bolatyn taza altyn quımalary shyǵarylady. Bul quımalar Qazaqstannyń altyn qoryn tolyqtyratynyn jazǵanbyz.