Naýryz - memleketshildigimizdiń de aıqyn en-tańbasy - jazýshy Jádı Shákenuly
Qazaq ultynyń taǵdyry tarıh talqysyna túsken aýyr jyldarda tól meıramymyzdy ashyq, áshkere toılaı almaıtyn zar zamandy da basymyzdan ótkizdik. Al búgingi kúni Táýelsiz qazaq jeriniń ár túkpirinde naýryz meıramy hal-qadirinshe atalyp ótip jatyr. Sol sııaqty sheteldegi qandastarymyz da óz rýhanı túp-tamyrynan ajyrap qalmaı, tirshilik bolmysynyń jańaryp, túleýi ispetti merekeni erekshe mánmen Jyl basy sanap toılap kele jatyr. «QazAqparat» tilshisi belgili jazýshy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń jáne Eýrazııa jazýshylar odaǵynyń múshesi Jádı Shákenulymen Naýryz meıramynyń ótkeni men búgini jaıly, jalpy Naýryz meıramyn qalaı atap ótip júrgenimiz týraly oı bólisken edi.
"Bizdiń balalyq shaǵymyz erke Ertistiń jaǵasynda Ór Altaı jerinde ótti. Kóne túrkilerdiń altyn besigi bolǵan kıeli aımaqtyń tasyn shertip qalsańyzda syńǵyraı jóneledi. Kóne tarıhtyń kúmbirin estısiń. Shejirege baı. Úlkender: «Altaıdyń asty tolǵan altyn, sondyqtanda adamdary da asyl bolady» nemese «Altaıdyń sýy tentek, aǵyny qatty bolǵandyqtan tógiletin qany da kóp bolady» degen támsilderdi aıtýshy edi. Osy óńirde ómir súrgen patshalar bolsyn, tarıhı oqıǵalar bolsyn Altaıdy soqpaı ótpeıdi. Sondyqtan da bizdiń meken kónege de, jańaǵa da aldymen kýá bolýshy edi. Sol kýálik etetin eski dástúrdiń biri - osy Naýryz boldy. Bala kúnimiz «mádenıet tóńkerisi» atalǵan solaqaı soıqanǵa týra kelse de ájelerdiń aýzynan «áz-Naýryzǵa» qanyǵyp óstik. Qytaı saıasatyndaǵy jylymyq kezeńnen bastap (1978-1979 jyldardan) Naýryz meıramy jalpylaı atap ótile bastady. 1980 jyldardan beri qaraı qytaı qazaqtary naýryzdy jyl basy retinde erekshe toılap keledi. Qytaı memleketi de ony arnaıy mereke retinde tanydy.
Naýryz merekesi qytymyr qystan aman ótip,jadyraǵan jazdy qarsy alar kóktemniń basy bolǵandyqtan ony qazaqtar «Samarhannyń kók tasy erigen kún» dep te ataıdy. Bul búkil tabıǵat anannyń tońy jibip, jany kiretin tirshilik basy degendi bildiredi.
«Soǵym basyn» bere almaǵan otbasylar muny keıde osy naýryzǵa oraılastyrady. «Eske alsań eski asyńnan saqta», nemese «qystyń súrisin uzyn sary kelgende jeımiz» deıtin qazaq aýyldary arnaıy saqtap kelgen maldyń eń kádeli múshelerin osy kúni qazanǵa salady. Soǵymǵa soıylǵan maldyń basy nemese bir jaq shekesi qosylyp, qazy-qarta, jal-jaıa salyp qazan toltyra et asady. Et sorpasyna «kóp kóje» qaınatady. Kójege salynatyn taǵam 7-den kem bolmaýy kerek. Jurt ortaǵa aqsaqaldardy alyp qydyra júrip kóje ishedi. Keıingi kezderi arnaıy shaqyratyn salt ta qalyptasty.
Bul kúni tek et jep, kóje ishilip qana qoımaı «Naýryz» jyry bastaǵan óleń-jyrǵa da oryn beriledi. Qazaqtar ulttyq dástúrdegi qazaqı kıimderin kıip mereke sánin asyrady. Keıde at shaptyryp, balýandardy kúrestirip, jumbaq sheshý sekildi oıyndar qosa júredi.
Jalpy alǵanda Naýryz meıramy musylman jurttarynyń, túrki halyqtarynyń, sonyń ishinde túrkiniń qara shańyraǵyn basyp otyrǵan qazaq halqynyń tól bolmysyna óte jaqyn. Bir jaǵynan tabıǵat minezimen sáıkesse, ekinshi jaqtan halyqtyń ishki birligi men berekesin asyryp, osy oraıda toı toılaý ǵana emes, ata-baba dástúri týraly urpaqqa sabaq berý, sporttyq ónerge baýlý sekildi kóp túrli qazynalyq qajetttilikti qamtıdy.
Naýryz merekesin ulyqtaý, ony urpaq sanasyna sińirý jahandaný úrdisinen týyndaıtyn jaǵymsyz ózgeristerdiń aldyn alýda da erekshe ról atqarady.
Sondyqtan Naýryz merekesiniń memlekettik deńgeıdegi meıram retinde atalýyn atadan balaǵa jalǵasqan asyl dástúrimiz ǵana emes, búgingi memleketshildigimizdiń de aıqyn en-tańbasy dep bilýimiz kerek",-deıdi Jádı Shákenuly.
