Naýryznamanyń Tazarý kúnimen aıaqtalýy beker emes – sarapshy
ASTANA. KAZINFORM – Bıyl ulystyń uly kúni – Naýryz erekshe toılanyp jatyr. Arnaıy Naýryznama bekitilip, 10 kúnge mańyzdy prıntsıpterge negizdelgen merekelik baǵdarlama ázirlendi. Sonyń sońǵy kúni – Tazarý kúni dep atalýy da tegin emes jáne bul kúni elimizde túrli shara bolady. Tazarý kúni qandaı sharalar uıymdastyrylady jáne qalaı atap ótedi? Bul týraly Qazaqstannyń ekologııalyq uıymdary qaýymdastyǵynyń atqarýshy dırektory Ilıa Sýhonosenkonyń pikirin suradyq.
Iá, bıyl Naýryz erekshe toılanyp jatyr. Jańa format – bul túbegeıli paradıgmanyń aýysýy emes, onyń bastapqy maqsatyna negizdelgen ejelgi merekeniń jańǵyrýy deýge bolady. Tabıǵı protsess – adamdarǵa birlik sezimin, jaǵymdy emotsııalardy, áleýmettik ıgilikterdi jáne óz ómirin qaıta bastaý múmkindigin berý. Sol jańa formattaǵy Naýryznamanyń sońǵy kúni – 23 naýryz Tazarý kúni bolyp bekitilgen. Ol teginnen tegin emes. Sebebi qazaq halqy qashan da tazalyqqa, adaldyqqa asa mán bergen. Bizge bar nyǵmetin bergen Jer anaǵa qurmet kórsetýge mindettimiz. Ol úshin halyq arasynda qorshaǵan ortany qorǵaýdyń mańyzyn túsindirýge baǵyttalǵan aqparattyq naýqandar men is-sharalardy uıymdastyrýdyń mańyzy zor. ıAǵnı, neshe túrli aktsııa, jarys, oıyn, sabaq, trenıng jáne basqa sharalardy ótkizý. Sondyqtan Naýryznamanyń sońǵy kúni Tazarý bolýy beker emes, – dedi sarapshy.
Ekologtiń aıtýynsha, Tazarý kúnine oraı uıymdastyrylatyn sharalar kóp. Solardyń biri – 23 naýryzda bolatyn «Jer saǵaty» halyqaralyq ekologııalyq aktsııasy.
Ol sol kúni jergilikti ýaqytpen saǵat 20.30-dan 21.30-ǵa deıin ótedi. Bul bıyl eldegi ekotýrızmdi damytý taqyrybymen uıymdastyrylyp jatyr. Jalpy «Jer saǵaty» aktsııasy – jyl saıynǵy halyqaralyq shara, Halyqaralyq jabaıy tabıǵat qorynyń (WWF) qoldaýymen iske asyrylady. Qor jaryqty jáne turmystyq tehnıkalardy bir saǵatqa sóndirip, planetamyzǵa beı-jaı qaramaıtynymyzdy kórsetýge shaqyrady. Bul ýaqytta dúnıe júzindegi tanymal ǵımarattar men eskertkishterdiń jaryǵy da sónedi. «Jer saǵaty» álemdegi eń úlken, kóp adam qatysatyn ekologııalyq aktsııa ekenin atap ótý kerek, – deıdi Ilıa Sýhonosenko.
Oǵan dúnıe júzinen 2 mlrd-tan asa adam, 180 eldegi 7 myń qalanyń turǵyndary qatysady. 2024 jyly «Jer saǵaty» halyqaralyq aktsııasy 17-ret, al Qazaqstanda 15-ret ótedi. Aktsııanyń maqsaty – tabıǵatqa jáne ǵalamshardyń resýrstaryna jaýapkershilikpen qaraýdyń qajettiligin túsindirý, soǵan nazar aýdartý. Sondaı-aq, aýmaqty tazartý, aǵash otyrǵyzý, tabıǵı nysandardy abattandyrýǵa atsalysý jáne basqa birlesken sharalar uıymdastyrý. Bul turǵyndardy qorshaǵan ortany qorǵaýǵa belsendi túrde tartýǵa kómektesedi. Sonyń jarqyn mysaly – jyl saıyn ótetin «Dúnıejúzilik tazalyq kúni» (World Cleanup Day). Shara Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginiń qoldaýymen ótedi. Uıymdastyrýshylar – Qazaqstannyń ekologııalyq uıymdarynyń qaýymdastyǵy, «Jasyl» jáne G-Global damý koalıtsııasy, «Biz taza el úshin» ekologııalyq qozǵalysy, «Zhasyl Qalqan» uıymy. Sarapshynyń aıtýynsha, bul aktsııanyń maqsaty – aýmaqtardy qoqystan tazartý úshin sharalar keshenin uıymdastyrýǵa turǵyndardy jumyldyrý.
5 jyl boıy bul aktsııaǵa qatysatyn belsendi azamattyq ustanymy bar turǵyndardyń sany artyp keledi, sońǵy 3 jylda elimiz qatysýshylar sany boıynsha álemniń TOP 10 eliniń qataryna endi, – deıdi ekolog.
Sarapshy jalpy qorshaǵan ortany qorǵaý, tabıǵı resýrstardy únemdeýdegi maqsattarǵa jetý úshin memlekettik jáne úkimettik emes uıymdardyń arasynda yntymaqtastyq kerek deıdi. Olaı bolmasa, kózdegen maqsatqa jetý múmkin emes.
Sondyqtan birlesken sharalar men tájirıbe almasý úshin bılik organdary, qoǵamdyq uıymdar, tabıǵatty qorǵaý jáne ǵylymı mekemelermen seriktestik ornatý óte mańyzdy. Mundaı sharalar qoǵamnyń nazaryn mańyzdy ekologııalyq problemalarǵa aýdarýǵa ǵana emes, sonymen qatar olardy sheshý úshin yntalandyrýǵa kómektesedi. Sóıtip ol qorshaǵan orta men tabıǵı resýrstardyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa yqpal etedi, – dedi ol.
Aıta keteıik, Naýryzmanyń onynshy kúni ulttyq ekologııalyq naýqanǵa arnalǵan. «Tazarý» kúni – memlekettiń ekologııalyq túıtkilderdi sheshýge baǵyttalǵan is-sharalaryna azamattardyń qoldaý bildirýi. Bul kún azamattarǵa qorshaǵan ortany qorǵaý týraly túsinikti keń taratyp, qoǵamda ekologııalyq mádenıetti damytýǵa múmkindik beredi.
Naýryz merekesi erteden tabıǵat tazalyǵy men adamnyń ishki jan-dúnıesiniń tazalyǵyn saqtap, úılesimde bolýyn úndeıdi. Merekeniń máni – qystan kóktemge kóshý, tabıǵattyń (demek, adamdardyń da) jańa ómir bastaýy osynyń nyshany. Bul kezeń sımvoldyq maǵynalarǵa toly, onyń basty úrdisi – tazarý arqyly jańarý.
Tazarý rásimi – úı-jaıdy, aýlalardy tazalap, bulaqtar men aryqtardy arshý, tabıǵatty qorǵaý ári ótkenniń sarqynshaǵynan qutylýdy bildiredi. Bul – tabıǵatpen úndes bolý qajettigi men adamnyń aınalasyndaǵy álemniń bir bólshegi ekenin eske salatyn kún. Baq-bereke tazalyq pen shynaıylyq ornaǵan jerge qonady. Ulttyq merekege ekologııalyq naýqandardy engizý – Memleket basshysy kótergen problemalar (sý resýrstarynyń tapshylyǵy jáne t.b.) aıasynda qorshaǵan orta men tabıǵı resýrstardy qorǵaýdyń mańyzdylyǵyn aıshyqtaý.
Aınalany tazartý artyq nárselerden arylýǵa, keńistikti múmkindiginshe paıdaly etip qaıta qurýǵa múmkindik beredi. Onyń máni óte tereń: «Tazarý» – ulttyń jańa jyldy jańa úmit, tyń serpin, nyq senimmen bastaýynyń basty nyshany.
Bul «jasyl kún» tabıǵat pen adamnyń qarym-qatynasynda kópir bolyp, deni saý urpaq ósirýge, eldiń gúldenýine negiz bolady.
Mundaı aýqymdy ekologııalyq bastamalar Naýryznama onkúndigin qorytyndylaý ǵana emes, sonymen qatar taza qorshaǵan ortada jańa jyldy jaqsylyqpen qarsy alýǵa negiz bolady.
