N. Nazarbaev: Tarıhı senimdilik - bizdiń uly tiregimiz
«Búgingi qazaq halqy - sonaý este joq eski zamandarda-aq tulparlardyń tuıaǵymen dúnıeni dúr silkindirgen kóne saqtardyń, ejelgi ǵundardyń, baıyrǵy túrkilerdiń urpaǵy, úlken úıdiń qara shańyraǵyn atajurtta saqtap qalǵan halyq», - dep sonaý 1992 jyldyń ózinde, táýelsizdiktiń tańsári shaǵynda, Dúnıe júzi qazaqtarynyń birinshi quryltaıynda aıtqan Elbasymyz osy jyldardyń ón boıynda tarıhqa qurmetpen qaraýdyń, ótkenimizden ónege alýdyń úırenerlik úlgisin kórsetýmen keledi. Qazaq handyǵy qurylýynyń 550 jyldyǵyn búkil halyq bolyp merekeleý Táýelsizdiktiń, tek qana Táýelsizdiktiń arqasy ekendigi aıdan anyq.
Tarıhymyzdyń osynaý abyroıly belesiniń óz deńgeıinde, laıyqty atalýy halyqtyń ótkeninen ónege, taǵylymynan sabaq alýdy táýelsizdiktiń bir tiregi, eńseli erteńimizdiń senimdi kepili sanaıtyn Elbasymyzdyń eren eńbegi ekendigi taǵy talassyz. Basqany bylaı qoıǵanda, Nursultan Nazarbaevtyń osy taqyrypqa «Tarıh tolqynynda» atty tutas kitap shyǵarýynyń ózi Elbasymyzdyń tarıhqa qandaılyq mán beretinin kórsetedi. Prezıdenttiń «Qazaq tarıhynda qazaq uıalatyn eshteńe joq» degen bir aýyz sóziniń ózi bizdi ata-babalarymyz úshin maqtanysh sezimine bóleıdi, qazaqtyń endigi tarıhynda da sondaı izgi iz qaldyrýǵa úndeıdi. Nursultan Nazarbaevtyń osy shırek ǵasyrǵa jýyq ýaqyt aralyǵynda sóılegen sózderin, jasaǵan baıandamalaryn, bergen suhbattaryn zerdelep qaraǵanda biz Uly Dala eliniń búgingi bıigi tarıh taǵylymyn uǵynýdaǵy dara danalyqtyń da arqasy ekenin anyq kóremiz.
Aıtýly sharaǵa oraı Elbasymyzdyń 2014 jyly jaryq kórgen toǵyz tomdyq «Tańdamaly sózderindegi» tarıh týraly tolǵanystarynan toptama túzip, usynyp otyrmyz.
* * *
Tarıhtaǵy óz ornyńdy bilý, babalaryńdy rý tómpeshiginiń deńgeıinde emes, jalpyulttyq órede maqtan tutý, ulan-baıtaq Eýrazııa tarıhynda uly isterge uıytqy bolǵan qazaqtar men olardyń babalarynyń ózindik ornyn tanyp-túsiný, ulttyq qadir-qasıetińdi qorlaıtyn jattandy jalalardan arylý, mine, ulttyq tutastyqqa kepil bolatyn búgingi kúnniń eń qýatty tetikteri osylar!
* * *
Óz tarıhyń qanshalyqty aşy bolsa da oǵan qurmetpen qaraý, meniń oıymsha, qazirgi kez kelgen órkenıetti qoǵamǵa tán bolýy tıis.
* * *
Tarıhı senimdilik - bizdiń uly tiregimiz.
* * *
Tarıhtyń taǵylymy bireý-aq: ol eshqandaı taǵylym bermeıdi deıtin tujyrymǵa men úzildi-kesildi qarsymyn. Tarıhty jeńil-jelpi ańyz sózderdiń jıyntyǵy dep qaraıtyn adamdar shynynda da tarıhtan taǵylym ala almaıdy.
* * *
Shejire - halyqty biriktirýshi, tutastandyrýshy sıpatta ról atqaratyn ıdeologııalyq qural.
* * *
Bizdiń jasampaz tarıhymyzdy eldiń árbir azamaty maqtan etýge tıis. Sondyqtan da, biz tamyryn tereńge tartyp, táýelsizdikpen birge máýesin jaıǵan tarıhı tanymdy urpaq sanasyna sińirýimiz qajet.
* * *
Jurtymyz halyqtyǵyna qater, memlekettigine qaýip tónip, aıdarlysy qulǵa, tulymdysy kúńge aınalǵaly turǵan syn saǵatta aǵaıyn arasyndaǵy burynǵy ókpe-nazdy syrtqa syryp tastap, namys týyn kóterip, ardaq tutqan azamatynyń tóńiregine toptasa bilgen. Arǵy-bergi tarıhymyzda oǵan mysal kóp.
* * *
Qazaqstan jerinde baıyrǵy da tóltýma órkenıettiń ósip-órkendegenin biz ári maqtanysh, ári tańdanys sezimde tanyp-bile bastadyq. Qazaqtyń ulan-baıtaq qýań dalasy bir kezderi Eýrazııanyń uly keńistigine tirshilik yrǵaǵyn darytqan. Kókjıekpen astasyp, únsiz múlgigen beıit-qorymdar álemdik aýqymdaǵy oqıǵalardyń kýási. Osy daladan birde beıbit, endi birde joryq saparymen qııanǵa attanǵan babalarymyz ózimen birge talaı elge jetkizgen bilim-biliktiń keıin talaı-talaı aıtýly jańalyqtarǵa tuǵyr bolǵany da belgili.
* * *
Bizdiń ata-babalarymyz Qıyr Shyǵystan Batys Eýropaǵa deıingi, Sibirden Úndistanǵa deıingi aýmaqty alyp jatqan memleketterdiń damýynda eki myń jyl boıy eleýli ról atqaryp keldi. Orasan zor keń-baıtaq aýmaqta qonystanǵan kóshpeliler Eýrazııanyń etnostyq jáne memlekettik bet-beınesin bir emes, birneshe ret ózgertti.
* * *
Bizdiń táýelsizdigimizdiń, kerek deseńiz, kez kelgen memlekettik táýelsizdiktiń qalyptasý tarıhy degenimiz bul tek qana qoǵamdyq-saıası qaıta qurýdyń tarıhy emes. Bul - ómirlik qundylyqtardyń, tipten ómirdiń óz mánin psıhologııalyq qaıta paraqtaýdyń tarıhy. Bul - álemdik órkenıettiń qushaǵyna halyqtardyń jáne bizdiń árqaısymyzdyń qaıta oralýymyzdyń tarıhy.
* * *
Ótkenge qarap erteńińdi túze.
* * *
Ár halyqtyń tarıhynda esimi máńgi óshpesteı el jadynda saqtalatyn tarıhı tulǵalar bolady. Qazaq halqynyń tarıhyndaǵy sondaı kıeli tulǵalardyń biri ǵana emes, biregeıi - Abylaı han.
* * *
Biz aǵa urpaqty abyroıly isterin odan ári jalǵap, bizden keıingi urpaq jańylmaı júretin jol salamyz. Bul jol - táýelsiz Qazaqstanymyzdyń gúldený, órkendeý jáne damý joly boldy.
* * *
Ótkenniń ókinishin aıtqanda, eldiń eńsesin eze túsetindeı etip emes, tarıhtan taǵylym alyp, kemshilikterden beze túsetindeı etip aıtý kerek.
* * *
Biz toılardy tarıhtan taǵylym alý, ulylyqtan ulaǵat alý úshin ótkizýimiz kerek.
* * *
Tarıh bizben toqtap qalmaıdy.
* * *
Jalpaq jurtyńdy, ısi alashyńdy qurmetteý - aldymen óziń turǵan ólkeniń tarıhyn, tabıǵatyn tanýdan, adamdaryn ardaqtaýdan bastalady.
* * *
Qazaq ulty, basqa qaı ultpen salystyrǵanda da, memlekettikke laıyq ekendigine senimdimin. Muny ol óziniń búkil tarıhymen dáleldep otyr.
* * *
Bolashaqqa baǵyttalsa ǵana tarıh sabaqtarynyń mán-maǵynasy bar.
* * *
Babalarymyz bizge týymyzdy bıik, júregimizdi taza, dastarqanymyzdy baı etip ustaýdy, osy durys jolda ózimizge tıesili, biz úshin paıdaly esh nárseden de bas tartpaýdy amanat etip tapsyrdy.
* * *
Qazirgi tarıhtyń kestesi tym tyǵyz. Buryn júzjyldyqtarǵa, onjyldyqtarǵa sozylǵan nárse qazir qas-qaǵym sátke ǵana sozylady.
* * *
Qazaq tarıhynda qazaq uıalatyn eshteńe joq.
* * *
Tarıh sabaqtaryn jalpy alǵanda, sondaı-aq mádenıet tarıhynyń sabaqtaryn jeke alǵanda, olar halyqtyń jan-júreginen oryn alsa ǵana mán-maǵynaǵa ıe.
* * *
Qazaq halqynyń tarıhy baı ári kúrdeli. Biz tek ótkendi tıisinshe baǵalap qana keleshegimizdi kóz aldymyzǵa elestete alamyz.
* * *
Tarıh sol kúnniń suranysyna ǵana sáıkes jazylsa, onyń taǵdyry aıaýshylyq týdyrady.
* * *
Tarıhty eldiń azamattary jasaıdy.
* * *
Ótkendi taný, tarıhty tereń paıymdap, oǵan ádil baǵa berý úlken parasattylyq pen jaýapkershilikti talap etedi.
* * *
«Kóshpeliler mal jaıyp ótken jeriniń bárin ózimizdiki sanaı bergen» deıtin sandyraqty ǵylymı túrde áshkereleý shart.
* * *
Tarıhtyń taǵylymy bizden el qamyn oılar estilikti tileıdi.
* * *
Ótkenderdiń qadirin bilý, olardyń arman-múddelerin jalǵastyrý - adamgershilik paryz ǵana emes, qoǵamdyq damýdyń, ilgeri basýdyń negizgi alǵysharttarynyń biri.
* * *
Atadan qalǵannyń bári altyn emes.
* * *
Qazaqtyń búkil tarıhy - birigý tarıhy, tutastaný tarıhy. Qazaq - tek birigý, birlesý jolynda kele jatqan halyq.
* * *
Ata-babalarymyz bizge birliktiń, yntymaqtyń, tutastyqtyń uly úlgisin kórsetip ketti. Qazaqstannyń arǵy-bergi tarıhynyń eń ǵıbratty taǵylymy, mine, osynda.
* * *
Kereı men Jánibek tikken sol kıeli Tý jyǵylǵan joq. Ol Qazaqstannyń táýelsizdik alýymen birge aspan astynda qalyqtaǵan qyrandaı shyrqaý bıikke kóterile tústi. Sondyqtan biz táýelsizdiktiń kók baıraǵyn berik ustap, egemendigimizdi kózimizdiń qarashyǵyndaı qorǵaýǵa tıispiz.
* * *
Ótkenge taǵzym etip, babalarymyzdy eske alyp, eki bilegimizdi sybanyp, alǵa qadam basyp, jastarymyzdy tárbıelep, eńbekqor, eldi súıetin, jerdi súıetin patrıot halyq bolyp óse bereıik. Elimiz aman, jurtymyz tynysh bolsyn! «Egemen Qazaqstan» gazetinen
