Mustafa Shoqaı tek Alash qaıratkeri ǵana emes, ol sonymen qatar álemdik tulǵa - Ábdiýaqap Qara
ASTANA. KAZINFORM - «Eýropaǵa 1920 jyly kelgen birinshi qazaq Mustafa Shoqaıdan bastap, qazirgi qazaq qoǵamyna deıin». Londonda osyndaı taqyrypta ult tarıhyn ulyqtaǵan ǵylymı konferentsııa bolyp ótti.
Shara aıasynda «Túrik álemine qatysty Keńes úkimetiniń saıasaty» atty kitaptyń aǵylshyn tilindegi nusqasynyń tusaýy kesiledi, dep habarlaıdy Kazinform-nyń osy eldegi menshikti tilshisi Ǵalymjan Qaramanuly.
Ábdiýaqap Qaranyń ata-babalary - qym-qýyt zamanda Altaı óńirinen Túrkııaǵa qonys aýdarǵan qazaqtar. Bala kúninde ol týǵan jeriniń tarıhyna tereń úńilgisi kelip, ǵylymǵa bet burady. Qazir Ystanbuldaǵy Kórkemóner ýnıversıtetinde professor. Alash qaıratkeri Mustafa Shoqaıdyń muralaryn zerttep, «Keńes odaǵynyń túrki álemi saıasaty» atty kitabyn jazady. Qazaq, túrik jáne orys tilderinde basyp shyǵarylǵan eńbeginiń búgin aǵylshyn tilindegi aýdarmasy tanystyryldy.
«Mustafa Shoqaı tek Alash qaıratkeri ǵana emes, ol sonymen qatar álemdik tulǵa. Biz ony dúnıejúzine tanytýymyz kerek. Tek qana túrik halyqtary ǵana emes, búkil álem bilýi kerek. Sonyń basty quraly aǵylshyn tili dep sheshtik», - deıdi Shoqaıtanýshy ǵalym Ábdiýaqap Qara.
Keıbir derekterge sáıkes Ulybrıtanııada Túrkııadan qonys aýdarǵan 150-deı qazaq turady. Aldyńǵy býyn aǵalary jarty ǵasyr buryn eńbek mıgranttary retinde osynda kóship kelgen. Qazaqsha mektep pen aqparat joq zamanda óskenimen, tilimiz ben salt-dástúrlerimizdi saqtap qalǵan. Sol úshin ózderin baqytty sanaıdy. Biraq keıingi urpaq úshin alańdaıdy.
«Mektepte balalarymyzǵa aǵylshyn tarıhyn úıretip jatyr. Olarǵa qazaqtyń ótkeni týraly da bilýi kerek. Asyl maqsatymyz sol. Sol úshin tyrysyp jatyrmyz», - deıdi Qazaq-túrik qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Ábdisálim Savash.
Túrkııa qazaqtarynyń balalary, ókinishke qaraı, ana tiline shorqaq. Túsinedi, biraq sóıleı almaıdy. Óıtkeni barlyǵy da aǵylshyn mektepterinde jáne joǵarǵy oqý oryndarynda bilim alǵan, aqparat quraldaryn túrik tilinde kóredi. Ózara túrikshe jáne aǵylshynsha túsinisedi.
«Men qazaqsha sóıleı almaımyn. Elshiliktiń uıymdastyrǵan birneshe sabaǵyna qatysqanym bar. Biraq jalǵastyra almadym. Óıtkeni Túrkııada týyp-ósken ákemniń ózi qazaqsha bilmeıdi. Al anam túrik ultynan. Deıturǵanymen ana tilimdi bilýge tıispin dep oılaımyn. Balaly bolǵannan keıin olardyń da qazaqsha sóılegenin qalar edim», - deıdi Qazaq-túrik qaýymdastyǵynyń ókili Sınam Chalyshkan.
Mustafa Shoqaı Túrkistan avtonomııasynyń táýelsizdigi jolyndaǵy kúresinde maqala jazyp, kitap shyǵarýmen qatar, Alash ıdeıalaryn Eýropanyń iri qalalarynda da nasıhattaǵan. Parıjden Londonǵa kelip, aǵylshyn lordtarynyń jeke qabyldaýynda bolǵan. Qazaq-túrik qaýymdastyǵy jas býyn ókilderin ult tarıhy men uly tulǵalarymyz týraly qundy derektermen tanystyrýdy jalǵastyra bermek.
