Munaıdan keıingi dáýirge daıyndalý ekonomıkamyzdyń basty baǵytyna aınalýy tıis - Nurlan Saqýov
Keshegi Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev ázirlenip jatqan Salyq kodeksi jáne bıýdjet tapshylyǵyn synap, elimizdiń jalpy ishki ónimin jyl saıyn 6 paıyzǵa deıin ulǵaıtýdy tapsyrdy. Bul taqyrypqa qatysty Qazaqstan strategııalyq zertteýler ınstıtýty dırektorynyń orynbasary Nurlan Saqýovtyń pikirin bildik.
7 aqpanda Úkimettiń keńeıtilgen otyrysy ótip, Memleket basshysy jańa taǵaıyndalǵan premer-mınıstr men úkimet músheleriniń aldyna jańa mindetter júktedi. Odan bólek úkimettiń ótken jylǵy jumysyn taldap, birqatar eskertpe jasady. Sonyń ishinde Prezıdent jańa Salyq kodeksiniń ázirlený protsesi men mazmunyna kóńili tolmaıtynyn aıtty.
Ekonomıst Nurlan Saqýov Memleket basshysynyń syny oryndy jáne jańa kodeks kásipkerlerge, onyń ishinde ınvestorlarǵa túsinikti bolýy jáne bıznesti kóleńkeden shyǵýǵa ıtermeleýi kerek degen pikir bildirdi.
Iá, Prezıdent oryndy syn aıtty. Mundaı fıskaldi tásil Salyq kodeksiniń tıimdiligin atqara almaıdy. Al, sarapshylar men bıznestiń argýmentteri oryndy jáne bul ınvestorlardy yntalandyrmaıdy. Óıtkeni, túpki maqsat – bıznestiń jumys istep, ekonomıkaǵa tabys ákelýi. Ol úshin Salyq kodeksi ashyq jáne turaqty bolýy kerek. Árıne, ol áli de sol kútiletin nátıje men talaptarǵa saı emes. Onyń ústine qazirgi kodeks bızneske túsiniksiz ári kóptegen zań normasyna silteıdi, – dedi ol.
Sarapshynyń aıtýynsha, Salyq kodeksiniń ázirlenýine jaýapty Ulttyq ekonomıka mınıstrligi bızneske jańa túzetýler men ózgertýlerdiń ereksheligin, tıimdiligin túsindire almady.
Úkimettiń aldynda jańa kodeksti yntalandyrý mindeti turdy. Ázirge Ulttyq ekonomıka mınıstrliginen osyndaı fıskaldi tásil ǵana bar. Olar QQS-ty kóp talqylady, biraq mınıstrlik ákimshilendirýdi jeńildetetinin aıtqan joq: QQS alymdarynyń arqasynda sizge qolaıly jaǵdaı jasalady demedi. Dıalog bolǵan joq. Olar ártúrli esepke silteme jasaıdy, biraq olardy kórsetpeıdi. Mınıstr Qýantyrovtyń ketýine osy sebep bolǵan shyǵar... Bizdiń kodeks tym kúrdeli jáne uzaq. Mysaly, Grýzııada Salyq kodeksi jeńildetildi. Taraýy az jáne bárine túsinikti. Olardyń Salyq kodeksi 310-baptan turady jáne onyń kólemi bizden 2,6 ese az, – dedi Nurlan Saqýov.
Sondaı-aq, Prezıdent jańa ekonomıkalyq saıasat aıasynda jyl saıyn jalpy ishki ónimdi 6 paıyzǵa ulǵaıtýdy tapsyrdy. Sarapshy bul mejege jetýge bolatynyn, alaıda ol úshin shıkizatqa táýeldilikten arylý keregin atap ótti.
Biz syrtqy faktorlarǵa qatty táýeldimiz. Atap aıtqanda, munaı-gaz sektorynyń tabysyna jaltaqtaımyz. Sondyqtan elimizdiń jyl saıynǵy ósimi ár jyly ártúrli bolyp jıi ózgerýi múmkin. Mysalǵa, 2020 jyly biz keri kettik, ol kezde pandemııa boldy. Bıyl boljammen 5,1 paıyz bolady dep kútilýde. Jazǵa qaraı naqty resmı kórsetkish bolady. Byltyr aýyl sharýashylyǵynan basqa barlyq salada kórsetkish joǵarylady. Eger kelesi jyly aýyl sharýashylyǵy jáne basqa sektorlar ósse, demek Prezıdent boljaǵan 6 paıyzǵa jetýge bolady, – dedi ol.
Degenmen ekonomıst san emes, sapaǵa mán berip, baǵytty munaıdan jańartylatyn energııa kózderine, óńdelgen ónimdi eksportqa burýdy usyndy.
Biraq men úshin san mańyzdy emes. Shıkizattyń arqasynda ekonomıkanyń ósimi bir ósip, bir quldyraýy múmkin. ıAǵnı, turaqty bolmaıdy. Men úshin ekonomıkaǵa áser etetin sapa mańyzdy. Biz shıkizatqa táýeldiligimiz azaısa ǵana turaqty ósim bolady. Ósimniń sapasy degenimiz de – osy. Resmı derekterge súıensek, munaı-gaz sektory jalpy ishki ónimniń 20% shıkizat sektory, onyń ishinde taý-ken ónimi, ósimdik sharýashylyǵy (bıdaı, kúrish t.b.) 20%-yn quraıdy. Sol sebepti ósimniń sapasy mańyzdy. Munaıdyń esebinen emes, óńdeý ónerkásibi men eksporttyń esebinen kóterýimiz kerek, – dedi ol.
Sebebi, onyń sózinshe, álemde «munaıdyń dáýiri» aıaqtalyp jatyr, sondyqtan basqa salalardyń básekege qabiletti bolýyna basymdyq berý kerek.
Álemde «munaıdyń dáýiri» aıaqtalyp jatyr. Damyǵan elder onyń ornyna alternatıva – jańartylatyn energııa kózderine kóshti. Sondyqtan biz qazir basqa salalarǵa basymdyq berip, básekege qabiletti etýimiz kerek. Máselen, Saýd Arabııasy - munaıdyń iri eksporttaýshysy. Olardyń ózi ártaraptandyrý jasap, alternatıvaǵa kóship jatyr. 2030 jylǵa qaraı munaıǵa táýeldilikti barynsha azaıtýdy josparlap otyr. Jańa ekonomıkalyq saıasatymyzda osyǵan basa nazar aýdarýymyz kerek dep esepteımin. Munaı azaıyp nemese álemde basqa da bir mańyzdy ózgerister bolyp jatsa, biz daıyn bolýymyz qajet. Munaıdan keıingi ekonomıkaǵa daıyndalý – bizdiń ekonomıkamyzdyń basty baǵytyna aınalýy tıis, – dep túıindedi Nurlan Saqýov.
