Munaı óndirý emes, ony ártaraptandyryp óńdeý ózekti máselege aınalyp otyr
Janar-jaǵarmaı naryǵyndaǵy jaǵdaıdyń ne bolyp jatqanyn túsinikti tilmen jetkizý úshin mınıstr Shkolnık myrza, eń aldymen elimizdegi AI-92 markaly benzınniń jetispeýshiligine toqtalǵan bolatyn. Onyń aıtýynsha, Qazaqstannyń ishki naryǵy jylyna 2,8 mln. tonna benzın tutynady. Al elimizdegi munaı óńdeý zaýyttarynda óndiriletin kólem jylyna 1,8 mln. tonnaǵa jýyq qana. Munymen qosa, bıyl Qazaqstannyń munaı zaýyttary tapshylyqty týdyrmas úshin barynsha qýatyna minip jumysqa kirisken. Sonda da jetispeýshilik oryn aldy. Sosyn jaǵdaıdy ýshyqtyrmaý úshin Shymkent munaı óńdeý zaýytynyń jóndeý jumystary da keıinge ysyrylǵan. «Biz ózimizde jetispeıtin AI-92 markaly benzındi Reseıden tasyp keldik, ákelip te jatyrmyz. Al shetten tasymaý úshin biz úsh zaýytty da jańǵyrtýǵa kóshpekshi bolǵanbyz, sóıtip, jospar boıynsha 2016 jyldyń sońyna qaraı ishki suranysty tolyq qamtýǵa kóshkimiz keledi. Al oǵan deıin biz Reseıden ala turmaqshymyz. Degenmen, Reseıdiń óz ishinde de benzınge tapshylyq týyp, biz opyq jeı jazdadyq», - deıdi Vladımır Shkolnık.
Bul rette mınıstr Qazaqstan men Reseı naryǵyndaǵy baǵa aıyrmasyna mán berýdi suraıdy. Toqtala ketetin jaıt, mınıstr aǵymdaǵy jyldyń aqpanynda oryn alǵan teńge devalvatsııasyna qatysty Úkimet durys sheshim qabyldaǵanyn, sol tusta benzın baǵasy esh kóterilmegenin atap ótedi. Sol tusta elimizdegi AI-92 markaly benzınniń lıtri 115 teńge kúıinde qaldyrylǵan bolatyn. Al osy ýaqyt aralyǵynda Reseıdegi benzınniń lıtri 165-170 teńgege deıin jetken. Al Qazaqstannyń óz ishinde jetispeıtin benzındi qymbat baǵaǵa Reseıden alyp turǵanyn eskersek, onda bundaı bızneste ne bereke bar? ıAǵnı, Reseıden qymbatqa satyp alyp, ony elimizge arzanǵa satý aqylǵa syıymdy ma?
«Árıne, ózi shyǵynǵa batyp, kórshisinen qymbatqa alyp, eline arzanǵa satatyn eshkim de, eshbir bıznes te joq. Degenmen, bıyl bizdiń naryqta sondaı jaǵdaı qalyptasyp otyr. Biz osy arqyly benzınniń baǵasyn qolmen ustap turmyz», - deıdi mınıstr Vladımır Shkolnık. Onyń paıymynsha, bul qalyptasqan jaǵdaıǵa qatysty obektıvti faktiniń biri.
Al ekinshi másele, Qazaqstannyń shekara aýmaǵynan Reseıdiń kólikteri kirip, bizdegi arzan benzındi tonnalap alyp kete bastaǵan. Shyndyǵynda, kórshiles eldegiler qarap jatpaı osyndaı bızneske kóshken: shekaradan ótedi, sosyn kóliktegi bakty lyq toltyryp, keri qaıtyp, ony elinde 30 paıyzǵa qymbatqa satady. Bul da Qazaqstannyń munaı ónimderi naryǵyndaǵy benzın tapshylyǵyna qatysty jaǵdaıdy tym qıyndatyp tastaǵan.
Al mınıstrlik ne istedi? «Biz «QazMunaıGaz» operatoryn Reseıde belgilengen baǵaǵa benzın satyp alyp, ony Qazaqstanǵa ákelip arzandatyp satýǵa kóndirdik. Osyndaı sheshim qabyldandy, bul jumys atqarylyp jatyr. Degenmen, «Jaý jaǵadan alǵanda, bóri etekten» demekshi Reseıdiń Krasnoıar ólkesindegi Achınski munaı zaýytynda, taǵy bir zaýyttarynda apat oryn alyp, olar ózderi janarmaıdan tapshylyq tarta bastady. Bul ǵana emes, olardyń zaýyttary AI-92 markasynda emes, Eýro-4, Eýro-5 markasyndaǵy benzın shyǵarýǵa kóshken. Al bizde bul joq. Sóıtip, olar tek qaldyq retinde ǵana 30-40 myń tonnaǵa jýyq AI-92 markasyn shyǵarady. Mine, másele qaıda jatyr?!», - deıdi Energetıka mınıstri.
Onyń aıtýynsha, Reseımen aradaǵy áńgimelerdiń nátıjesinde kórshiles elder kelisimshartty oryndaýǵa kelisińkirep otyr. Máselen, qyrkúıek aıynda Reseıden 35 myń tonnaǵa jýyq AI-92 markasyndaǵy benzın ımporttalǵan. Al qazan aıynda «QazMunaıGaz» kompanııasymen Reseıden AI92/93 markaly benzınniń 69 myń tonnasyn ımporttaý kózdelip otyr. «Qysqa qaraı kólik qozǵalysy da shamaly shekteledi degen oımen, jaǵdaı birshama tynyshtalady dep oılaımyz. Degenmen, biz qazir bul naryqqa qatysýshylardyń barlyq «oıynshylaryn» tekserýdi qolǵa aldyq. Óıtkeni, benzınge qatysty dúrbeleń týǵanda naryqqa qatysýshylar da jaýapty bolýy kerek. Munyń bári túsinikti. Qazir jaǵdaı qalypty, halyqtyń qobaljýy órshigen emes», - dedi Vladımır Shkolnık.
Jalpy jaǵdaıǵa kelsek, mınıstrlik munaı óńdeý zaýytyndaǵy jańǵyrtý jumystaryna aldaǵy ýaqytta barynsha den qoıa bastaıdy. Munaı áleýetin arttyrý maqsatynda óńdeý zaýyttarynyń ónimderin ártaraptandyrý da qarastyrylady. Óıtkeni, qazirgi jaǵdaıda Qazaqstannyń munaı zaýyttary ónim túrlerin óte az shyǵaratyny belgili. «Biz munaı óńdeý zaýyttarynyń múmkindigine qaraı, shıki munaımen qosa, munaı quramyndaǵy fraktsııalardyń basqa da komponentterin shyǵarýdy josparlaımyz. Bul shyndyǵynda, ashyq munaı ónimderin óńdeýdi jetildire túsetin edi», - deıdi Vladımır Shkolnık.
Sosyn Energetıka mınıstrligi benzın baǵasyn ustap turý maqsatynda taǵy biraz tetikter qamtylsa degen tilekti alǵa tartyp otyr. Máselen, Energetıka mınıstrligi munaı ónimderine ımportqa táýeldilik pen tapshylyqty joıý maqsatynda munaımen jasalatyn tollıngtik operatsııalarǵa mán berýdi de qarastyrýdy usynady. Tollıng degenimiz - bizdiń elden tysqary shet memleketterde munaı ónimderin óńdep, ony qaıtadan elimizge salyqtyq jeńildikpen ákelýdi bildiredi. «Tollıngtik operatsııalardy júzege asyrý úshin salyq zańnamasyna tıisti ózgerister engizilgen bolatyn. Ol úshin shet memleketterde óńdelgen ónim, Qazaqstanda óńdelgen ónimmen birdeı bolyp eseptelip, oǵan salyqtyq, kedendik baj boıynsha jeńildikter qarastyrylǵan. Alaıda, bul norma tek 2014 jyldyń sońyna deıin ǵana qarastyrylyp otyr. Sondyqtan da, bul norma 2015 jyldyń basynan bastap tabıǵatty paıdalanýshylar úshin ekonomıkalyq tartymdy tetik bolýdan qalady. Al qazaqstandyq munaı óńdeý zaýyttaryn jańǵyrtý jumystary 2016 jyly aıaqtalatynyn eskersek, onda áli de qıynshylyqtar bolýy yqtımal. Sondyqtan da, mınıstrlik tollıngtik operatsııalarǵa salyqtyq jeńildikter berýdi 2017 jylǵa deıin sozýdy usynady», - deıdi Vladımır Shkolnık.
Túıindeı aıtsaq, Qazaqstannyń keleshek damýy osy munaı óndirýmen, ony óńdeýmen tikeleı baılanysty bolatyny aıqyn. Muny Memleket basshysy N. Nazarbaev ta atap ótken bolatyn. Sonyń ishinde Qashaǵan jobasy men «Eýrazııa» jobasynyń orny erekshe.
Al mınıstr Shkolnık álemdegi eń qymbat jobaǵa aınalǵan Qashaǵannan munaı óndirý 2016 jylǵa qaraı josparlanatynyn alǵa tartady. «Qashaǵan» máselesine kelsek, qazirgi tańda konsortsıým operatory «Nort Kaspıan Opereıtıng» aǵymdaǵy jyldyń sáýir aıynda ken ornyndaǵy qubyrlardy tolyq aýystyrý qajettigin naqtylady. Soǵan oraı, qubyrlardy tolyq aýystyrý, sodan keıin munaı óndirýdi jańǵyrtý 2016 jyldyń ekinshi jartysyna nemese ary ketkende 2016 jyldyń sońyna qaraı kútiledi. Eger barlyǵy josparǵa saı bolsa, onda osy mezgilde ken ornynan munaı óndiretin bolamyz», - dedi V.Shkolnık. Onyń aıtýynsha, keleshek jobalardy júzege asyryp, Teńiz ken ornyn keńeıtý jáne Qashaǵan kenin ıgerýdiń ornyqty deńgeıge shyǵýy elimizdiń munaı sektoryndaǵy pozıtsııasyn arttyra túsedi. Atap aıtqanda, 2023 jylǵa qaraı Qazaqstan jylyna 100 mln. tonna munaı óndirýge qol jetkize alady.
Al elimiz úshin ózekti «Eýrazııa» jobasy ótken joly Qazaqstan men Reseı Prezıdentterine tanystyrylǵan bolatyn. «Geologtardyń málimetteri boıynsha, Kaspıı mańyndaǵy oıpatty aımaqtarda munaıdyń iri ken oryndary bar. Bul shamamen birneshe mıllıard tonnaǵa boljanyp otyr. Onyń ishinde perspektıvalyq ken ornynyń 70 paıyzǵa jýyq aýmaǵy Qazaqstannyń, 30 paıyzy Reseıdiń aýmaǵynda jatýy yqtımal», - dedi Vladımır Shkolnık. Onyń sózine qaraǵanda, qazaqstandyq aýmaqtyń 15 myń metrden astam tereńdiginde kómirsýtek shıkizatynyń álemdegi eń kóp qory shoǵyrlanýy múmkin. Osyǵan oraı, qazirgi tańda jobanyń ǵylymı-zertteý jumystary júrip jatyr. «Biz bul jobanyń jumysyna álemniń iri kompanııalary qyzyǵýshylyq tanytyp, aralasady dep oılaımyz. Aldyn ala tujyrymdama jobasy jasaldy. Jalpy ǵalymdar bul «Eýrazııa» jobasyn Marsqa adam qondyrǵanmen birdeı qaraıdy. Óıtkeni, jobanyń biregeıligi, kúrdeliligi, órkenıetimiz úshin jańalyǵy soǵan teń, bizdiń Jer sharyn osynshama tereńdikke eshkim de zerttemegen», - deıdi V. Shkolnık.
