Munaı-gaz, energetıka, taý-ken: qaı sala qorshaǵan ortany kóbirek lastap jatyr

ASTANA. KAZINFORM – Búgin Senatta ekologııa salasynda ozyq tehnologııalardy engizý taqyrybyn talqylaý kezinde Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Erlan Nysanbaev iri kásiporyndardyń negizgi mindetine túsinik berdi.

Atap aıtqanda, qazir Qazaqstanda ekologııa salasynda eń ozyq tehnıkany engizýge mindetti І sanattaǵy 1500-ge jýyq kásiporyn bar.

Máseleniń kúrdeliligi eskerile otyryp, protsess eki kezeńde ótýi kózdelgen: 2025 jyldan bastap 50 iri kásiporyn, al 2031 jyldan bastap I sanattaǵy basqa kásiporyndar ótýi mindettelgen. Bul turǵyda kodeks normalary boıynsha, atalǵan ozyq tehnologııalardy engizgen jáne keshendi ekologııalyq ruqsat alǵan kásiporyndar tólemderden bosatylady. Al ýaqytyly engizbegen kásiporyndar úshin salyq tólemderiniń joǵarylaýy, ıaǵnı, ár úsh jyl saıyn salyqtyń - 2, 4 jáne 8 ese ulǵaıýy qarastyrylǵan.

- Mysaly, belgili bir kásiporyn qorshaǵan ortaǵa áseri úshin jyl saıyn 15 mlrd teńge salyq tólep kelse, 2025 jyldan bastap bul soma 30 mlrd teńgege, 2028 jyly – 60 mlrd teńgege, al 2031 jyly 120 mlrd teńgege deıin ósedi. Al eń úzdik tehnologııalardy engizip, keshendi ekologııalyq ruqsat alǵan kásiporyndar kerisinshe osy tólemderden bosatylady. Bul únemdelgen qarajatty óndiristi jańǵyrtý men damytýǵa baǵyttaýǵa múmkindik beredi. Eń úzdik tehnologııalar qaǵıdattaryna kóshý kásiporyndy ınvestorlar úshin tartymdy etedi, óıtkeni ekologııalyq ashyqtyq pen aıqyndyq – halyqaralyq naryqtaǵy senim men qoldaýdyń negizgi kepili. Eń bastysy, 50 iri kompanııa anyqtamalyqtarda kózdelgen barlyq tehnologııalyq talaptar saqtalǵan jaǵdaıda, eń ozyq tehnologııalardy engizý arqyly shyǵaryndylardy shamamen 45%-ke, ıaǵnı 2,3 mln tonnadan 1,3 mln tonnaǵa deıin qysqartýǵa múmkindik beredi, - dedi E. Nysanbaev.

Sonymen qatar mınıstr ekonomıkanyń ártúrli sektorlarynda sheshýdi qajet etetin birqatar másele bar ekenin aıtty. Munaı-gaz salasy (MGS) – elimizdiń negizgi salalarynyń biri. Ol energııamen qamtamasyz etip, bıýdjetke edáýir tabys ákeledi. Biraq atmosferaǵa jyl saıyn shamamen 520 myń tonna lastaýshy zat shyǵarylady, bul barlyq ónerkásiptik shyǵaryndynyń 23 paıyzyna jýyǵyn quraıdy.

- Taý-ken metallýrgııa kesheni (TMK) Qazaqstan ekonomıkasynda mańyzdy ról atqarady. Bul sala eldi shıkizatpen qamtamasyz etip, úlken tabys ákelip otyr. Alaıda ol ekologııaǵa da eleýli áser etedi: jyl saıyn atmosferaǵa 760 myń tonnaǵa jýyq lastaýshy zat shyǵarylady, bul el boıynsha barlyq shyǵaryndynyń 33 paıyzy. Energııa óndirýshi sala (EÓS) – Qazaqstan ekonomıkasynyń tiregi. Biraq bul sala qorshaǵan ortany lastaýshy negizi kózderiniń biri. Atmosferaǵa jyl saıyn 900 myń tonnaǵa jýyq zııandy zat shyǵarylady, bul jalpy ónerkásiptik shyǵaryndynyń 40 paıyzyna jýyq. Sonymen qatar, Energetıkalyq keńestiń otyrysynda elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq turaqtylyǵyn qamtamasyz etýdegi mańyzdylyǵyna baılanysty 22 energııa óndirýshi kompanııa úshin eń úzdik tehnologııalar engizý merzimin 2025 jyldan 2031 jylǵa aýystyrý týraly sheshim qabyldandy. Alaıda merzimdi aýystyrýdyń mindetti sharty – atalǵan kásiporyndar boıynsha naqty sharalar men naqty merzimder kórsetilgen Keshendi jospardy Úkimetke usyný, - dedi vedomstvo basshysy.

Qazirgi ýaqytta bul jospar Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginiń qaraýyna engizildi. Ol 10 jylǵa eseptelgen jáne eki kezeńnen turady:

• Úsh jylǵa eseptelgen birinshi kezeńde, barlyq qajetti qujattardy ázirleý boıynsha keshendi jumys júrgiziledi; 
• Ekinshi kezeńde – jabdyqtardy kezeń-kezeńimen jańǵyrtý jumystary júrgiziledi, bul rette zamanaýı tehnologııalar men halyqaralyq standarttar eskeriledi.

Bul jospardy iske asyrý shań, kúkirt jáne azot oksıdi sııaqty úsh basym lastaýshy zat boıynsha shyǵaryndylardy eń úzdik qoljetimdi tehnologııalardyń maqsatty mánderine deıin tómendetýdi qamtamasyz etedi.