Mońǵolııadaǵy «Arýlar» odaǵy

ASTANA. QazAqparat - Mamyr aıynda Mońǵolııadaǵy qazaq áıelderiniń «Arýlar» odaǵynyń qurylǵanyna 10 jyl toldy. Osyǵan oraı «Egemen Qazaqstan» gazeti Mońǵolııadaǵy qazaq áıelderiniń búgingi tynys-tirshiligi men olardyń qoǵamdaǵy orny týraly odaq tóraıymy, «Arý juldyzdar» jýrnalynyń bas redaktory Aınagúl SARAIQYZYN suhbatqa tartqan edi.

QazAqparat osy suhbatty oqyrmandar nazaryna usynady.

- Aınagúl Saraıqyzy, «Arýlar» odaǵy qashan jáne qan­daı oı-maqsatpen quryl­ǵanyn baıandap berseńiz?

- Mońǵolııadaǵy qazaq áıel­deri­niń «Arýlar» odaǵy 2006 jyly 11 mamyrda quryldy. Odaq­tyń atyn Mońǵolııanyń eńbek sińirgen mádenıet qaıratkeri, jazýshy Sultan Táýkeıuly usyn­dy. Úki men oıý áshekeılengen uıymnyń tańba belgisin «Admon» kompanııasynyń dızaıneri Tabıǵat Abdollauly jasady.

Bul qoǵamdyq uıym Mońǵolııa­daǵy azǵana qazaqtyń, sonyń ishinde Ulan-Batyr qalasy men ortalyq aımaqtaǵy qandastarymyzdyń tilin, dinin, salt-dástúrin nasıhat­taý, keleshek urpaqqa jetkizý jáne túrli salada eńbek etetin qazaq­­­tyń qyzdary men áıelderin Moń­ǵolııa kóleminde jáne ózge de shetelder­de tanytý ári olar­dyń tilek-arman­daryn tıisti organ­darǵa jet­kizý, basqa da beıres­mı uıym­dar­men birigip jumys­taný­dy ózine maq­sat etip qoıdy. Biz Mońǵolııa kóle­min­degi osy baǵyt­taǵy basqa da beıresmı uıymdarmen biri­gip jumys jasaı­myz. Bul eldegi 50-ge jýyq beıresmı áıelder uıym­­dary arasynda qol jetkizgen jetis­tik­teri, qoǵamdaǵy abyroıy men bedeli jaǵynan «Arýlar» odaǵy kósh­­bas­shylar qatarynan kórinip júr.

- «Arýlar» odaǵynyń únine aınalǵan «Arý juldyzdar» jýrnaly qashan dúnıege keldi?

- Bul ádebı-kórkem jýrnaldyń shyǵa bastaǵanyna da bıyl 10 jyl tolyp otyr. «Arý juldyzdar» basy­lymynda da óz maqsatymyz boıynsha Mońǵolııadaǵy qazaq áıelderinen shyqqan ǵalymdar, jazýshylar, kásipkerler, memlekettik qyzmetkerler men halyqqa úlgi-ónege bolatyn analardy nasıhattaımyz. Taralymy 1000-1500 dana kóleminde. Osyǵan qaramastan jýrnalymyz tek Mońǵolııada ǵana emes, Qazaqstan, Qytaı, Túrkııa, AQSh jáne Eýropa elderindegi qan­das­tarymyz arasynda da óz oqyrmandaryn taýyp jatyr. Búgin­gi kúni jýrnaldyń 41 sany jaryqqa shyqty.

- Osy arada «Arýlar» odaǵy men «Arý juldyzdar» uıytqy bolǵan sharalardyń aýqymy týraly da az-kem aıtyp ótseńiz?

- Atajurtta syrt elderde tu­ryp jat­qan qazaqtardyń bir bóli­gi Moń­ǵolııada. Olar Mońǵolııa qazaq­­­tary­nyń ortalyǵy atanǵan Baıan-Ólgıı aımaǵynan basqa, el as­t­anasy Ulan-Batyr qalasy men Hovda, Tóv, Hentıı, Darhan ýýl, Orhon, Selenge sııaqty orta­lyq aı­­maqtarda da qonys tepken. Biz ish­keri aımaqtardaǵy qan­das­tary­myzben kóbirek jumys jasaý­ǵa tyrysamyz. Onda odaqtyń aldyna qoıǵan maqsat-mindetterine saı is-sharalardy qala turǵyndary, stýdent jastar ishinde ǵylymı konferentsııa, kezdesý túrinde ótkizemiz. Mádenı is-sharalardy, ádette, basqa uıymdarmen jáne ondaǵy kásipker aǵaıyndarmen birigip tek qazaq tilinde júrgizemiz. Bul osyndaǵy az ǵana aǵaıyn sol eldiń tiline, dinine kirip ketpesin, ózimizdiń qazaqtyǵymyzdy, salt-dástúrimizdi saqtasyn degen oımen jasalady. Sondaı-aq, salt-dástúrdi, qolónerdi nasıhattaý úshin, ásirese, sheber áıelderdiń kez­desýi men solardyń kórmelerin uıym­dastyramyz. Budan bólek jyl saıyn ulaǵatty urpaq ósirip, tár­bıelep, otbasynyń uıytqysy bolyp, el mártebesin kóterýge súbeli úles qosqan analardy «Arý ana» ataǵy­men marapattaımyz. Oǵan ıe bol­ǵandardy «Arý juldyzdar» jýr­naly men Mońǵolııa ulttyq telear­nasyndaǵy «TV-Tolqyn» baǵ­dar­lamasy arqyly búkil jurt­shylyqqa tanystyrýdy dástúrge aınaldyrdyq.

- Mońǵolııanyń áıelder odaǵy sııaqty ózge qoǵamdyq uıym­dar men quzyrly mekemeler­men qarym-qatynastaryńyz qalaı?

- «Arýlar» búgingi tańda 90 jyl­dan astam tarıhy bar Mońǵolııa áıelder odaǵynyń beldi bir mú­shesi. Áıelderdiń quqyǵy, gender máse­lesi, januıadaǵy zorakerlik, qaı­shylyqtan týyndaıtyn keleńsiz jaǵdaımen kúresetin, odan aldyn ala saqtaný barysynda jumys jasaıtyn kóptegen uıymdarmen birigip jumystap kelemiz. Biz, sonymen qatar, Mońǵoldyń ulttyq adam quqy komıtetine de múshemiz. Sol sebepti úkimet deńgeıinde bolyp jatqan is-sharalarǵa da qatysyp, «Arýlar» odaǵynyń atynan óz oıymyzdy jetkizemiz.

- Jastarmen tálim-tárbıe jumysy júrgizile me?

- Odaq janynda jastardyń «Bereke» degen klýby jumys isteıdi. Bul qazaq jastary­nyń qazirgi tynys-tirshiligimen jaqy­­ny­raq tanysyp, ondaǵy ózgeris­ter­den habardar bolyp otyrýǵa mol múmkindik beredi. Jas­tary­myzdyń óziniń ana tilin, dini men dilin saqtaýy qandaı degen máseleler boıynsha osy klýb­pen birlesip, túrli sharalar ót­kizip turamyz. Máselen, jańa oqý jylynyń basynda Ulan-Batyrda oqıtyn 1-kýrs stýdent qyzdarymen kezdesý ótkizip, tálim-tárbıe jumystaryn júrgizemiz. Onda jas qyzdarǵa ózine tanys emes úlken qalada ózin qalaı alyp júrýdiń tártibi men jón-joralǵysy týraly keńes beriledi. Máselen, Baıan-Ólgııden kelgen jastarymyz mońǵol tiline shorqaq bolsa, ishkeri aımaqtaǵy bala­lar qazaq tilinde sóıleı almaı­dy. Sol sebepti joǵary oqý oryn­darynyń oqytýshylarmen bir­lesip olarǵa qazaq tilinde kýrs ashtyq. Joǵary oqý ornynda salt-dástúri­miz­diń saqtalýy qandaı degen taqy­ryp boıynsha ǵylymı konferentsııa jasadyq.

Sondaı-aq, Tolǵoıttaǵy Omar meshitiniń janyndaǵy «El birligi» beıresmı uıymymen birlesip qandastarymyz kópten mekendeıtin Nalaıh aýdanynda birqatar jumys atqardyq.

- Mereıtoıǵa arnalǵan is-sharalar qalaı júrip jatyr?

- «Arýlar» odaǵynyń 5 jyl­dy­ǵyn­da Muqaǵalı Maqataevtyń sózi­ne jazylǵan T.Tólendıevtiń «Arýlar» ánine beınebaıan túsir­gen edik. Al Baıan-Ólgıı aı­ma­­ǵy­­nyń 70 jyldyq mereıtoıy­na «Qa­zaq­tyń mańdaıaldy arýlary» atty jı­naq shyǵaryp, ony jurt­shy­lyq­qa tartý etkenbiz. Bul ki­tapta 1930-2010 jyldar araly­ǵyn­da aım­aq pen elimizdiń damýyna qazaq áıel­deri­niń qosqan úlesi pash etildi.

Ulan-Batyrda qazaq áıelderi arasynda Olımpıada oıyndaryna eń alǵashqy bolyp qatysqan Aldanysh Ramazanqyzy degen apaıymyz turady. Oǵan Mońǵolııaǵa eńbek sińirgen sportshy degen ataq áperý týraly Prezıdentke hat jazyp, tıisti uıymdarmen baılanysyp jatyrmyz. Buǵan deıin Aldanysh apamyzdyń «Eńbek Qyzyl Tý» ordenimen marapattalýyna óz úlesimizdi qostyq.

Endi 10 jyldyq mereıtoıǵa josparlanǵan 10 úlken sharanyń qatarynda, odaq janyndaǵy jas­tar­dyń «Bereke» klýby «Jas­tar­dyń úni» atty forýmdy Ulan-Batyr qalasynda, «Biz qazaqtyń urpa­ǵy­myz. Tilimizdi, dinimizdi, salt-dástúrimizdi umytpaıyq» atty kezdesý suhbatty Darhan-Ýýl aımaǵynyń Sharyngol sumy­nynda ótkizildi. Nalaıh aýdanynda «Qyzdarmen syrlasý», «Bata saıysy», «Tilimizdi, máde­nıetimizdi qurmetteıik», «Suraq. Jaýap. Suraq» atty qazaq maqal-mátelderiniń saıysy uıym­das­tyryldy. Baıan-Ólgıı aımaǵynda «Saǵyndyrǵan ánder-aı» kontsertin uıymdastyryp, «Kóktemniń kórikti arýy» atty arý qyzdar saıysy ótti. Keshikpeı «Qazaq qyzy» degen ánge beınebaıan túsirip, «Arýlar - 10 jylda» degen derekti fılm jasaýǵa nıettenip otyrmyz.