Mońǵol-japon ekspedıtsııasy Naıdag taýynan sırek kezdesetin jazbany tapty
ASTANA. KAZINFORM – «Bıchees» («Jazý») jobasy aıasyndaǵy mońǵol-japon birlesken toby Býlgan aımaǵynyń Dashınchılen somonynda ornalasqan Naıdag taýynan ıeroglıfpen jazylǵan jartastaǵy jazýdy tapty, dep habarlaıdy Montsame.
Mońǵolııa Ǵylym akademııasynyń Tarıh jáne etnologııa ınstıtýtynyń habarlaýynsha, bul alǵash ret bir orynda qıdandardyń ári úlken, ári kishi jazýy qatarynan tabylǵan jaǵdaı bolyp otyr.
Dala zertteýlerin Tarıh jáne etnologııa ınstıtýtynyń dırektory, doktor L.Erdenebold, Otan ýnıversıtetiniń professory Matsýkava Takası, Rıýkoký ýnıversıtetiniń professory Mýraoka Hıtosı jáne Osaka halyqaralyq ýnıversıtetiniń qurmetti professory, Mońǵolııa Ǵylym akademııasynyń sheteldik múshesi Matsýda Koıtı júrgizdi.
Jazý Naıdag taýynyń baýraıyndaǵy jerden 200 metrden asa bıiktikte ornalasqan úńgirde qashalyp jazylǵan. Aldyn ala zertteýler kórsetkendeı, jazý úńgirdiń jeti bóliginde ornalasqan. Professor Matsýkava qytaı jazýyna uqsas belgilerdi zerttep, olardyń barlyǵy qıdan jazýymen jazylǵanyn anyqtady.
Sondyqtan Hýh-Hoto (Qytaı) qalasynda turatyn professor Takeýchıge jazýdyń sýreti jiberilgende, ol bylaı dep jaýap berdi.
— Mátin qatty óship ketkendikten oqý qıyn, alaıda qıdannyń úlken jazýyna tán qaıtalanatyn bas áripter aıqyn kórinip tur. Bul qytaı tilindegi jazý emes ekeni anyq. Tórtinshi jazý, shamasy, qıdannyń kishi jazýymen jazylǵan. Bul óte sırek olja, sebebi bir jerde qıdandardyń ári kishi, ári úlken jazýynyń qatar tabylýy buryn-sońdy bolmaǵan, — dep atap ótti.
Naıdag taýy ejelgi joldyń boıynda, Hýgný taýynyń shyǵys etegimen aǵyp jatqan Badyn ózeniniń mańynda ornalasqan. Ol Dashınchılen jáne Rashaant somondaryn jalǵaıdy. Bul mańda qıdan dáýirindegi kóptegen eginshilik qonystary, qola dáýiriniń qorymdary, rýnıkalyq jazbalar men jartastaǵy sýretter, sondaı-aq keıingi kezeńderge jatatyn Týdeva jáne Tarıach otgıın jas monastyrlarynyń qırandylary bar.
Naıdag taýy túgeldeı iri jáne usaq tasty úıindilermen jabylǵan, al keıbir jerlerde ejelgi petroglıfter kórinedi. Jazý qashalǵan úńgirdiń joǵarǵy bóligi ashyq jáne úıindige toly.
Mońǵolııada qıdandardyń jazýymen jazylǵan birneshe jazba belgili. Solardyń ishinde eń tanymaldary — Hentıı aımaǵyndaǵy Rashaan jartasyndaǵy jazýlar, Salbar taýlaryndaǵy jazýlar jáne Erdene taýyndaǵy týshpen jazylǵan mátinder.
Sonymen qatar, Sýhbaatar aımaǵynyń Tývshınshıree somonyndaǵy Dongoın shıree eskertkishinde qıdandardyń kishi jazýy týshpen jazylǵan shaǵyn mátinder tabylǵan. Sondaı-aq osy somondaǵy Adagıın ózeniniń jartastarynan qıdandardyń úlken jazýymen jazylǵan týsh mátinderi, al 2010 jyly Dornogov aımaǵynyń Erdene somonynda mońǵol-japon toby tapqan Býleenıı Ovoodaǵy qıdandardyń úlken jazýy belgili.
Alaıda Týýl ózeniniń ańǵarynda qıdan dáýirine jatatyn kóptegen áskerı lagerdiń qırandylary (Chıntolgoı, Harbýh, Hermen denj) bar bolsa da, 1979 jyly H.Perlee tapqan qıdan jazýyn eske salatyn tańbalardan basqa, eshqandaı qıdan jazýy tabylǵan joq. Osy turǵyda Naıdag taýynan tabylǵan jańa jazý asa mańyzdy dep sanalady.
Aıta ketelik Mońǵolııada kitap oqýdy nasıhattaıtyn ulttyq mereke ótken edi.