Moldovada parlament saılaýy ótip jatyr
MOLDOVA. KAZINFORM — Búgin Moldova halqy jańa parlament quramyn saılap jatyr, dep habarlaıdy DW.
Elde barlyǵy 101 depýtattyq mandat bar. Buǵan deıin olardyń 61-i Eýropaǵa bet burǵan «Áreket pen yntymaq» (PAS) partııasynyń qolynda bolǵan. Alaıda sarapshylar bul joly bıleýshi partııa kópshiliktiń qoldaýynan aıyrylyp qalýy múmkin ekenin aıtady.
Prezıdent Maııa Sandý halyqqa arnaǵan joldaýynda Moldova parlamenttik respýblıka ekenin eske saldy. Sondyqtan eldiń bolashaǵy osy saılaýǵa baılanysty, óıtkeni Moldovanyń keleshegin zań shyǵaratyn organ sheshedi. Qazir basty másele — Eýropalyq odaqqa kirý.
Shamamen 2,4 mıllıon halqy bar elde júzdegen myń azamat shetelde turady. Ásirese Eýropadaǵy moldovandar daýys berýge erekshe belsendi qatysady dep kútip otyr. Al aldyn ala nátıjeler tek dúısenbige qaraǵan túni belgili bolady.
Moldova Ortalyq saılaý komıssııasy kandıdattardyń naqty tizimin sot daýlaryna baılanysty bir jarym apta kesh jarııalady. Bastapqyda saılaýǵa 23 úmitker jiberilgen. Tizimde tórt saılaý blogy, 15 partııa jáne tórt táýelsiz kandıdat bar edi. Alaıda túrli baǵyttaǵy saýalnamalarǵa sáıkes, parlamentke nebári tórt saıası kúsh qana óte alady.
PAS parııasy basymdyǵynan aıyrylyp qalýy múmkin
- Proeýropalyq PAS partııasynyń parlamentte basymdyqty saqtap qalý múmkindigi 50 paıyzdan sál tómen. Degenmen, olar birinshi oryn alatyny anyq, — deıdi Kıshınevtegi Tıimdi saıasat ınstıtýtynyń dırektory Vıtalıı Andrıevskıı.
Moldova saılaýynda negizgi básekelester qandaı ýáde berdi
Bıliktegi «Áreket pen yntymaq» (PAS) partııasynyń basty ýádesi – 2028 jylǵa deıin Moldovanyń Eýropalyq odaqqa kirý jónindegi kelisimine qol qoıý. Bul – prezıdent Maııa Sandýdyń ekinshi merzimi aıaqtalǵanǵa deıin oryndalýy tıis maqsat. Budan bólek, partııa eńbekke qabiletti halyqtyń tabysyn eki esege arttyrýdy, Moldova ónimderiniń eksportyn eki eseleýdi, 3000 shaqyrym joldy jóndeýdi jáne ulttyq mádenıetti qoldaý baǵdarlamasyn iske qosýdy josparlap otyr.
PAS-tyń negizgi qarsylasy – Patrıottyq blok. Ol bastapqyda eń iri oppozıtsııalyq kúsh — Sotsıalıster men Kommýnıster partııasyn, «Moldova júregi» jáne «Moldovanyń bolashaǵy» partııalaryn biriktirgen. Blok saılaýshylarǵa gaz baǵasyn eki esege tómendetýdi, barlyq oqýshylarǵa tegin tamaq berýdi jáne zeınet jasyn qaıtadan 57 jasqa túsirýdi ýáde etip otyr.
Alaıda 26 qyrkúıekte Moldova Ádilet mınıstrliginiń sheshimine sáıkes, «Moldova júregi» partııasynyń qyzmeti bir jylǵa toqtatylyp, ol saılaýdan shyǵaryldy.
«Alternatıva» blogy jáne «Bizdiń partııa»
«Alternatıva» saılaý blogy ózin proeýropalyq kúsh dep tanystyrdy. Olar halyqqa eýropalyq deńgeıdegi jalaqy berip, eldegi beıbitshilikti saqtaımyz dep ýáde berip otyr. Blok quramyna Kıshınev meri Ion Chebannyń «Ulttyq balamaly qozǵalysy» (MAN), burynǵy kommýnıstik partııa ıdeology Mark Tkachýk qurǵan «Azamattyq kongress», eks-premer Ion Kıkýdyń «Moldovany damytý jáne biriktirý» partııasy (PDCM), sondaı-aq burynǵy bas prokýror Aleksandr Stoıanoglo kiredi.
Al Renato Ýsatyı bastaǵan «Bizdiń partııa» qoǵamda erekshe, oppozıtsııalyq ımıdjimen belgili. Ýsatyı mektepterde LGBT nasıhatyna tyıym salý, Moldovany Shengen aımaǵyna kirgizý, Jemqorlyqqa qarsy ulttyq ortalyqty taratý jáne jańa arnaıy qyzmet qurý, sonymen qatar depýtattar sanyn eki esege qysqartý týraly popýlıstik ýáde berdi.
Ilon Shordyń yqpaly qalaı shekteldi
Sot protsesinen keıin Ortalyq saılaý komıssııasy (OSK) EO sanktsııasyna ilikken Vıktorııa Fýrtýneniń «Uly Moldova» partııasyn da tirkedi. Biraq OSK kandıdattar tizimi zańǵa sáıkes kelmegen jaǵdaıda sheshimniń kúshin joıatynyn eskertti. Partııanyń múmkindigi az edi, alaıda Shordyń jelisi dál osy partııaǵa daýys berýi de yqtımal bolatyn.
Nátıjesinde 26 qyrkúıek kúni keshke polıtsııanyń, Sybaılas jemqorlyqqa qarsy ulttyq ortalyqtyń jáne Moldova Respýblıkasy Aqparat jáne qaýipsizdik qyzmetiniń eki saǵattyq habarlamalaryn tyńdaǵan soń, OSK «Uly Moldova» partııasyn saılaýdan alyp tastady. Oǵan sebep zańsyz qarjylandyrý jáne saılaýshylardy satyp alý kúdigi.
Moldova saılaýynyń taǵdyryn jeńilmegenderdiń daýysy sheshedi
Moldova zańy boıynsha parlamentke ótý shegi belgilengen: saılaý bloktary – keminde 7%, partııalar 5%, táýelsiz kandıdattar 2% daýys jınaýy tıis. Al osy mejeden óte almaǵandardyń daýysy parlamentke kirgenderge qaıta bólinedi. Bul júıe kóshbasshy partııalarǵa kóbirek artyqshylyq beredi. Biraq, PAS partııasy 48% daýys jınasa da, qarsy jaqtaǵy partııalardyń jalpy nátıjesi kúshti bolsa, bılikti joǵaltyp alýy múmkin.
Eske sala keteıik, 5 qazanda Sırııada da parlament saılaýy ótedi.