Memlekettik til máselesi bıliktiń áreketinen emes, qoǵamnyń talap etýine qaraı sheshimin tabady - B. Ábdiǵalıev
Sonymen birge, bıyl қoғam tarapynan ұsynylatyn birқatar ұlttyқ jobalar Қordyң қoldaýymen jүzege asatyn bolady. Osy jәne tilge қatysty basқa da mәseleler jөninde ҚazAқparat tilshisi Memlekettik tildi damytý Prezıdenttik қorynyң dırektory Berik Әbdiғalıevpen sұhbattasқan edi.
- Berik Baқytұly! Әңgime basynda aldymen өziңiz jetekshilik etetin Memlekettik tildi damytý Prezıdenttik қory týraly aıtyp berseңiz? Өz maқsatyna jetýi үshin Қordyң aldaғy atқarar isteri, josparlary týraly bөlisseңiz?
- Eң aldymen қoғamnyң nazaryn bir nәrsege aýdarғym keledi. Bұl - «Қazaқ tiliniң mәrtebesimen, tildi damytýmen kim aınalysýy tıis?» degen saýal. Bұndaı ұlttyқ mәnisi joғary dүnıeni tek қana bıliktiң moınyna artyp, bılik aınalysýy tıis desek, onda қatelesemiz. ıAғnı, mınıstrlikter men til salasynda әreket etetin memlekettik organdardan bөlek, bұndaı өzekti dүnıege қoғamnyң өzi de aldymen belsendi tүrde atsalysýy shart. Onsyz eshteңe өnbeıdi. Sondyқtan da, bүgingi kүni memlekettik til mәselesinde halyқ arasynan, қoғamnan kүtiletin jobalarғa, tyң bastamalarғa jol ashý kerek sekildi. Sol үshin de қazaқ tilin tek қana bılikten talap etýge bolmaıdy. Jұrtshylyқtyң tilge degen janashyrlyғy, yntalylyғy, talaptylyғy, құlshynysy bolsa eken deımiz. Қordy құrғanda da osyndaı қarapaıym dүnıelerdi basty maқsat etip aldyқ. Al tәjirıbelik tұrғysynan alyp қaraıtyn bolsaқ, basқa da өrkenıetti elderde, damyғan ұlttarda қoғam arasyndaғy til mәselesin қoldaý, sondaı-aқ tildik orta үshin kүres өte saýatty әri өte қarқyndy jүrip otyr. Қazaқstanda da sondaı rýhanı dүnıelerge, ұlttyқ rýhқa қatysty jobalar jandanatyn bolsa, odan ұtarymyz da, jetistigimiz de aıtarlyқtaı bolatyn edi. Қordy - eң aldymen osyndaı yntalylyқtan týғan ıdeıa dep aıtýғa negiz bar. Sondyқtan da, bizdiң memlekettik emes ұıym bolyp, resmı organdardyң jұmysyn қaıtalamaıtyn erekshelikterimiz de osy bolmaқ. Sonymen birge, Prezıdenttik қor tildi қoldaýmen ғana emes, damytý sharalarymen de aınalysady. Damytý bolғanda da, sol baғyttaғy ınstıtýttardyң, organdardyң jұmysyn қaıtalamaıtyndaı bolyp, halyқ arasynan shyққan, қoғamnan týyndaғan ıdeıalar men ұsynystardy қoldasaқ degen nıet. Shyndyғynda til mәselesindegi kөptegen sharalardyң kenje қalyp otyrғanyn halyқ ta biledi. Osy tұrғydan kelgende, қoғam tarapynan aıtylatyn әңgimege құlaқty ashyқ tүrsek dep otyrmyz. Қazirgi kүni bılik үshin belgilengen memlekettik til saıasaty bar - bұl aıқyn. Al Қordyң atқaratyn eң basty baғyty - қoғamdyқ til saıasaty bolyp қalmaқ. Sondyқtan da, bıylғy jyly birқatar jobalardy, onyң ishinde memlekettik til mәrtebesine қatysty baıқaýlar өtkizýdi қolғa alamyz. Atap aıtқanda, Prezıdenttik қor қazaқ tiliniң deңgeıin kөterý, mәdenı-rýhanııatyna dem berý maқsatynda қazaқ tiliniң damýyna, patrıottyқ sezimdi nyғaıtýғa, Қazaқstannyң myzғymastyғyna үles қosatyn jobalarғa arnaıy grant taғaıyndaıdy. Sonymen birge, tildi үırenýdiң tıimdi әdisterine, orys tildiler arasynda қazaқ tilin nasıhattaýғa қatysty baıқaýlar da bolady. Jalpy, jyl basynda jarııalanғan baıқaýғa bүginge deıin birshama өtinishter men tapsyrystar jasaldy. Degenmen de, Қor jұmysy tıis deңgeıde jarııalanbaı jatқan shyғar, қoғam tarapynan belsendilik sonshalyқty mәz emes.
- Jarııalanyp otyrғan bұndaı baıқaýlardyң jalpy қarjylyқ қory қanshalyқty?
- Granttar esebindegi bir jyldyқ қor 40 mln. teңgeden astam bolady dep shamalap otyrmyz. Bұdan basқa shaғyn baıқaýlar da қarastyrylady. Solardy қosa alғanda baıқaý қory jylyna 50 mln. teңgeniң aınalasynda bolatyn shyғar. Әrıne, ұlttyқ maңyzdy jobalardy jүzege asyrý үshin bұl қarajat tipti de jetkiliksiz. Degenmen, kishigirim dүnıeden bolsa da қolғa ala berý қajet dep sheshtik.
- Reseıde әlemdegi orys tili keңistigi үshin kүresetin «Orys әlemi» («Rýskıı mır») atty қor jұmys isteıdi. Orystyң bұl қorynyң baғyty da aıқyn - әlemdegi orys tildi ortany қalypty ұstap, sol arқyly ıdeologııasyn da, saıasatyn da, tipti ekonomıkasyn da jүrgize tүsý. Shyndyғyna kelgende bұndaı saıasattyң kөzge kөrinbes yқpaly BAҚ arқyly қazaқ қoғamyna da tıip jatyr. Қazaқstanda tildik ortany saқtaý үshin kүrestegi BAҚ-tyң rөli қandaı bolmaқ? Onyң үstine өtken joly Siz, til mәselesine қatysty orys tildi baspasөzde mәsele kөterý қajettigine toқtalғan ediңiz. Osy jaıtty tereңirek sөz etseңiz?
- Әrıne, қoғamdy tүzeıtin de, қoғamdy bұzatyn da BAҚ desek sonshalyқty қatelespespiz. Sondyқtan da bүgingi kүni ұlttyқ baspasөzdiң sapasyna қatty kөңil bөlý қajet. Өıtkeni қazirgi ұlttyқ baspasөzde қazaқtyң memleket құrýshy ұlt ekenin kөrsetpeı, kerisinshe bizdiң ұlttyқ deңgeıimizge saı bolmaıtyn taқyryptar өrship bara jatқan syңaıly. Bұndaı jaıttyң әsirese zııaly қaýym өkilderi tarapynan қozғalatyny өkinishti-aқ. Mәselen, bүgingi oқyrman «Shyңғys han қazaқ pa, қazaқ emes pe?», «Abylaı han myқty ma, әlde Әbilқaıyr han ba?» nemese «Қazaқstandyқ ұlt dұrys pa, қazaқ ұlty dұrys pa?» degen sekildi aıtys-tartystardyң, bekershilik әңgimesiniң kýәsi bolyp otyr. Mүmkin bұndaı bolymsyz dүnıeler belgili bir deңgeıde, belgili bir topқa қajet bolyp otyrғan shyғar. Biraқ ұlttyң sapasyn arttyrýғa, ұlttyң damýyna, қazirgi geosaıası jaғdaıғa, өtken maңyzdy tarıhқa қatysty tolyp jatқan taқyryptardy қozғaýsyz kүıde jaýyp қoıyp, arzan aıқaıғa ұryndyratyn aıtysty ұzaқ jyldar boıy қozdyrýdyң ne қajeti bar? Bұl birinshiden. Ekinshi bir mәsele, Қazaқstanda orys tilinde taralatyn gazet-jұrnaldar kөp-aқ. Sonda olardyң negizgi tұtynýshysy da, oқyrmany da Қazaқstanda kөp degen sөz. Al sol baspasөzdiң қanshasy қazaқtyң mұңyn aıtyp, jyryn jyrlap jүr?! Endeshe, bұlaı kete berýge bolmaıdy. Sondyқtan da, қazaқtyң ұlttyқ құndylyқtary týraly pikirtalastar, ұlttyң damýyna қatysty nәrseler orys tildi baspasөzde kөbirek қamtylyp tұrғany dұrys. Bұl bizdiң aқparattyқ қorғanysymyzdy kүsheıte tүser edi. Mәselen, baspasөzda bir problemaғa қatysty tүrli kөzқarastar boıynsha aıtystar jүrip jatyr delik. Bұny orys tildi gazet jarııalaıdy, kөpshilik jұrt sony oқıdy. Ertesinde dәl sol orys tildi gazet kөtergen mәselege қarsy қazaқ tildi gazet te jazyp baғady. Қazaқsha kөrkemdiligi ғana emes, ýәjdiligi de orys tilindegi maқalanyң aýzyn ұrady. Biraқ, ony kim oқıdy, siz ben biz ғana. «Iә, ıә» dep bir-birimizge bas shұlғyp, biz myқtymyz desek, ony kim moıyndaıdy, syrtymyzdan kүlmeı me?! ıAғnı, қazaқ tildi aýdıtorııanyң orys tildi baspasөzde sөzin sөıleıtin, sondaı aıtystarda қazaқ tildilerdiң «құryshyn қandyratyn» jazғysh azamattar jetispeıdi bizge. Қazaқstandaғy orys tildi baspasөzde ұlttyқ mүdde үshin - til, din, dil үshin aıtysa alatyn sөz ұstaýshylar az. Bolsa da, orys tildi baspasөzde jazylatyn ұlttyқ mүdde tұrғysyndaғy maқalalar kөңilge қonymdy shyқpaıdy, adamdy, oқyrmandy nandyryp, baýrap әkete almaıdy. Degenmen, mүldem joққa shyғarýғa bolmas. Birқatar dәl osy taқyrypta orys tilinde mәsele kөterip, jazyp jүrgen azamattarғa keıde rıza bolasyң. Bұl da bir aқparattyқ-baspasөzdik kүrestegi jaңa үrdis. Sondyқtan da, eki tildi jaқsy meңgergen jaңa býynғa, orys tildi aýdıtorııada қazaқtyң ұlttyқ mүddesin қorғaı alatyndarғa kөbirek arқa sүıeý қajet, olardy shama kelgenshe қoldaý kerek. Endi Prezıdenttik қordyң bұl tұrғydaғy ұstanymyna keleıin. Jaңaғy orys tildi baspasөzde ұlttyқ mәseleni kөterip jүrgender negizinen saıasatқa jaқyn tұrady. Al Prezıdenttik қor elimizdegi orys tildiler үshin ұlttyқ namysty oıatýdy, өz ұlttyғymyzdy damytýdy tereңnen қozғaıtyn bolady. Mәselen, bүgingi kүni jaryққa shyғyp jatқan қazaқtyң tarıhyn alyp қaraıyқ. Kөp dүnıeler қazaқ tilinde shyғyp jatyr. Al bizdiң қazaқ tilinen maқrұm қalғan otandastarymyz ony қalaı oқıdy. Olardy odan saıyn mәңgүrttikke ıtermelegenshe, өzimizge қaraı tartýymyz kerek. Til bilmegeni үshin өkinetinder, biraқ қazaқ үshin janyn beretinderdi shyңdaı tүsý қajet, ondaı azamattar shүkir, barshylyқ. Sondaı-aқ «қazaқ tilin nasıhattaý kerek» dep bұrynnan aıtylyp keledi, biraқ sol nasıhatyңyz kim үshin kerek. Shyndyғyn aıtқanda biz tәýelsizdikten beri nasıhattap kelemiz, birdeңe өndi me? Al negizinde ondaı nasıhat қazaқ үshin emes, Қazaқstanda tұratyn, memlekettik tildi bilmeıtinder үshin bolýy tıis. Mәselen, memlekettik tilge ılandyrý үshin orysқa қazaқ tilindegi nasıhatyңnyң tүkke keregi joқ. Ony memlekettik tildiң mәrtebesi týraly aldymen orys tilinde ılandyrғan dұrys. Үshinshiden, Қazaқstanda memlekettik til mәselesi kөbinese қazaқ tildi BAҚ-ta ғana keңinen talқylanatyny belgili. ıAғnı, bүgingi қazaқ tiliniң - memlekettik tildiң mәselesi қazaқ tildiler ortasyndaғy pikirtalastan ary aspaıdy. Onyң paıdasynyң қanshalyқty ekendigin kim bilsin, biraқ tildiң paıdalaný ortasyn keңeıtýdegi nәtıjesi jұrdaı. Әrıne, tүrli әdistemeler, tildik baғyttar týraly aıtysyp, salғylasyp otyrý қajet. Biraқ, tildik problemanyң eң өzegi қaıda, sony bilgen lәzim. Sonymen birge, bұl baғytta birneshe mәsele kөldeneңdeıdi. Birinshiden, «Қazaқstannyң bolashaғy - қazaқ tilinde» dep, Elbasynyң aıtқan sөzi bar emes pe?! Osy қanatty sөzdi orys tildi oқyrmanғa tereң jetkizý қajet. Қazaқstan қoғamy tүbinde bәri қazaқsha sөıleıtin bolady, oғan eshkimniң de kүdigi bolmasyn. Kүdik bolsa, ondaı kүdikti seıiltý kerek. Bүgingi jұrtshylyқ sondaı talapty erte bastan tүsinýge tıisti. Zamannyң, memlekettiң talaby osy bolғandyқtan bұnyң eshқandaı қorқynyshy da үreıi de joқ. Al azamattar sony sezine bastaғan saıyn, Қazaқstanda қalғysy keletin, osy қoғamғa siңgisi keletinder bұғan moıynsyna bereri haқ.
- Өtken joly depýtat Zeınolla Alshymbaev қazaқ tildi baspasөz aýқymy jaıynda sөz қozғap edi. Depýtattyң mәlimetteri boıynsha, Қazaқstandaғy orys tildi baspasөz memlekettik tapsyrystyң 75 paıyzyna ıe kөrinedi. Қalғan memlekettik tapsyrystyң 25 paıyzy ғana қazaқ tildi baspasөzdiң үlesine tıedi eken. Bұl қalaı?
- Aқıқatty nәrseniң biri - Қazaқstandaғy orys tildi gazetterdiң taralymy aýқymdy. Sondyқtan da tapsyrys berilgende negizinen memlekettiң jұmysyna baılanysty sharalarғa kөңil bөlinýi tıis. Degenmen de, memlekettik tapsyrys berilgen soң қarajat bөlinip қana қoımaı, talap etý sharasy da қatal bolsa degen nıet bar. Meniң oıymsha, orys tildi gazetterge beriletin memlekettik tapsyrys ұltaralyқ қatynasty dәripteýge, beıbitshilik pen tatýlyққa, mәdenıetke қatysty bolsa kerek. Bұl da bizdiң ұlttyқ saıasatymyzdyң kөrinisi ғoı.
- Degenmen de, osy 75 pen 25 paıyzdy alyp қaraıyқshy. Sonda Қazaқstannyң memlekettik saıasatyn jүrgizýde orys tildi gazetterge basymdyқ berilip otyr nemese memlekettik saıasat orys tildi baspasөz arқyly jүredi degen sөz emes pe? Onyң үstine, meniң oıymsha, bizdiң orys tildi gazetterimizdiң kөpshiligi joғaryda atap өtken «Orys әlemi» saıasatynyң tөңireginde қyzmet etedi. Aıtty, aıtpady orys tildi baspasөz orys tiliniң aıasyn keңeıtedi, bұl solaı ғoı.
- Shyndyғynda, bұl soғan kelip tұrғan syңaıly. Sondyқtan қoғam tarapynan kөterip, halyқ bolyp talқylaıtyn mәseleniң biri osy eken. Jalpy, til mәselesinde halyқ atynan talpynys өte қajet. Este bolsa, 1991 jyldary Қazaқstan tәýelsizdik alғan kezeңde, өz ana tiline shorқaқ bolsa da қazaқ azamattary «Egemen Қazaқstan» gazetine, «Jas Alashқa» jazylýdy, tүsinbese de ony қolyna alyp, қarap shyғýdy paryz sekildi esepteıtin. Өıtkeni sol jyldar bүkil қoғamnyң boıynda ұlttyқ namys pen patrıottyқ sezim bұrқyldap tұryp қaınap jatқan kezeң edi. Sol bұlқynysty dұrys arnaғa bұra almaı, өshirip bara jatқan sekildimiz. Қazaқ esimdi azamattardyң barlyғy sol kezderi bir-birin үgittep jүrip, қazaқ tildi baspasөzge jazylғany da esimde. Al memlekettik tapsyrystyң bұndaı basқa tildegi baspasөzge basymdyғy týraly bilmeıdi ekenmin. Eger jaғdaı solaı bolsa, ony shapshaң tүrde tүzetý қajet shyғar.
- Tarıhқa keletin bolsaқ, kezinde tildik ortany keңeıtý sharasy әsirese әskerı adamdardyң kөmegimen jaқsylap jүzege asyp otyrғan. Eýropada, Azııa men Afrıka memleketteriniң barlyғynda әskerıler kelgennen soң, eң birinshi қarқyn alғan, jaңa ortada basқa tilderdi birte-birte yғystyrғan tek otarlaýshynyң tili ғana bolatyn. Al keıingi kүnderi til mәselesinde saıasatkerler basty rөl oınaıdy. Қazaқstannyң ishki dүnıesinde de solaı. Bizdegi қazaқ tildi saıasatkerlerdiң өzi resmı tilde mәlimdeme jasaғandy ұnatady. Әrıne, eliktegish jastarғa bұnyң әseri өte kүshti. Osy jaғyn tүsinbeı jatқan tәrizdimiz. Onyң үstine «bәrine tүsinikti bolýy үshin» dep oryssha sөıleıtin zamannan қashan arylady ekenbiz?
- Tildiң damýyna saıasatkerlerdiң de yқpaly bary ras. Biraқ tarıhty alyp қarasaқ, bılik kөbinese halyқpen sanasýғa mәjbүr bolyp otyrady. Bir jaғynan saıasatkerler týraly әңgimeniң de jany bar. Tәýelsizdik jyldary eң aldymen «Alash arystary» týraly ұrandar kөterildi. Sol «alash» ұrany әli de aıtylyp keledi. Onyң sebebi bүgingi қazaқtyң arasynda үlgi alatyn azamattary azdaý bolyp otyr. Sondyқtan da biz «Alashty» ұrandaımyz, Alash kezeңindegideı ұltyn sүıgen azamattardy aңsaımyz. Sol azamattardy үlgi tұtýymyz bүgingi bıliktegilerge sabaқ bolsyn degenimiz. Al jalpy bılikke yқpal etý үshin ne isteý қajet? Kez-kelgen ұlttyқ mәselede halyқ tek bılikke қarap otyra bermeýi tıis. Sonyң ishinde til problemasyna қatysty bılikke өkpe arta berýdiң қajeti shamaly. Ol үshin jұrtshylyқ tildiң өzin ұlttyқ damýdyң basty құndylyғy retinde sezip, sony tıisti deңgeıde kөterse bılik te halyқtyң aıtқanymen jүredi, aıdaғanyna kөnetin edi. Sondyқtan, eldiң arasynda, әrbir azamattyң tilge қatysty ұstanymy, namysy bolsa ұtamyz. Sonymen birge, memlekettik tildi damytý mәselesine bүgingi bılik sonshalyқty үlgi bolmaýy tıis. Halyқtyң yқpaly kүshti bolsa, bılik te eshқaıda ketpeıdi. Onyң үstine kez-kelgen bılik mәңgilik emes, aýysyp tұrady. Al қoғam bireý ғana. Jalpy bıliktiң қolynda kөptegen mүmkinshilik pen salmaқ bar. Sondyқtan da қoғamnyң bılikten talap etýi, mәsele қoıýy, yқpal jasaýy mindet. Ұlt құrýshy jaңa menedjmenttiң қajettiligin bılikke sezdirý shart. Al bүgingi bılik қoғamnyң bәrine birdeı қarap, eshkimdi bөlip jarmaımyz, renjitpeımiz degen қaғıdatty ұstanyp otyr. Bұl bir қyrynan dұrys ta. Өıtkeni қazirge deıin tұraқtylyқtyң negizi osy dүnıe bolyp keldi. Al endigi kүni bұlaı jalғasa berse, tұraқsyzdyқtyң bir ұshy қazaқtardyң narazylyғynda bolýy mүmkin. Olaı bolatyn sebebi, bүgingi kүni қazaқy қoғam jaңa deңgeıge jetti, talaby da sonshalyқty kөterilip keledi. Al bұnymen memlekettik bılik te sanasady dep oılaımyn.
- Prezıdenttik қor tildi damytýdan basқa қandaı sharalarmen aınalysady?
- Қazaқstanda қazirgi kүni «Mәdenı mұra» degen ұlttyқ joba jұmys istep jatyr. Bұl bir sөzben aıtқanda «Қazaқtyң mұrasy» degen baғdarlama. Osy arқyly bұrynғy mәdenıetimizdi қaıta tүletip, ata-baba esimin әlemge pash etýdi jalғastyryp kelemiz. ıAғnı, mәdenı mұrada basқa ұlttyң emes, қazaқtyң jәne қazaқ jerinde bolғannyң mұrasy zertteledi. Sol sekildi Prezıdenttik қor da қazaқtyң asyl mұralaryn jaңғyrtýdy maқsat retinde aldyғa қoıyp otyr. Tek barlyғy қarjyғa kelip tireledi. Al bұl baғytta әli de iske aspaı jatқan sharalar jetkilikti. Mәselen, Қazaқ memleketiniң irgetasyn қalaғan, memleketti құrýshy handarymyzdy қanshalyқty dәriptep jatyrmyz. Shyndyғynda, қazaқtyң memlekettiligin ғana emes, ұlttyғymyzdy saқtap қalғan babalarymyzdy tolyқ ұlyқtaғan da joқpyz, қarapaıym halyққa sony bilgizgemiz de joқpyz. Shyndyғynda, bүgingi қoғam arasynan sұraý salsaңyz, Abylaıdan, Әbilқaıyrdan basқa handardy bile bermeıdi. Қazaқ memleketiniң negizin қalaғan tұңғysh hanymyz Kereı handy kөpshilik bilmeıdi. Odan keıingi hanymyz Jәnibekti she? Ұltty ұıytқan, tүrli otarlaýshylarmen kүreste tәýelsizdikti shaıқaltpaғan Қasym han, Haқnazar, Tәýke, Tәýekel, Salқam Jәңgir - bұlardyң barlyғy memlekettiң shaңyraғyn kөtergender. Bұny қalyң bұқara tolyқ bilýi tıis. Orystar «Imıa Rossıı» degen jobamen bir jyl boıy aınalysty. Bүkil қoғam arasynan Reseıdiң eң үlken tұlғalary týraly pikirtalastar, zertteýler men sұraý salýlar, shoýlar өrbidi. Reseı tarıhyndaғy әrbir tұlғanyң memleketti құrýdaғy rөli jan-jaқty talқylandy. Aıtýly ғalymdardan, shejireshilerden bastap, mektep oқýshylary, қarapaıym tұrғyndar da bұl ұlttyқ jobaғa tartyldy. Eң soңynda birneshe jүzdegen reseılik tarıhtyң ataқtylary ishinen eң tұlғaly degen 12 esim belgili boldy. Solardyң ishinen aқyry aıaғynda Aleksandr Nevskıı Reseıdiң 1-shi nөmirli ұly tұlғasy bolyp shyқty. Eң қyzyғy, Stalın bұl jobada үshinshi orynda tұrdy. Al endi sondaı jobany Қazaқstanda jүrgizsek she? Halyқ kimdi ұsynatyn edi? Ұly tұlғalar retinde қarapaıym jұrtshylyқ tarapynan Abaı, Abylaı, Kenesary, Қonaevtyң, taғy birneshe tұlғanyң aty atalatyn edi. Ary қaraı she? Al shyndyғynda, alғashқy Қazaқ memleketin құrýdaғy ұly tұlғalarymyzdan jұrtshylyқ kimdi biledi? Қazaқ memleketin құrғan handarymyzdy қarapaıym halyқtyң eң құryғanda jarty bөligi bile me? Mәselen, Kereı deseңiz, Jәnibek deseңiz, ony oқyғandary bolmasa, қarapaıym halyқ bir rýdyң hany dep shatastyrýy mүmkin. Mektepte oқyғan shyғar, ary қaraı she? Minekı, bizdiң ұlttyқ mүddedegi osal tұsymyz da osy. Sondyқtan da, Prezıdenttik қor aldaғy ýaқytta ұltқa paıdasy tıer-aý degen kez-kelgen jobany қarjylandyrýdy қolғa alady. Әrıne, ondaı jobalardy saraptaý үshin de elimizdiң bedeldi azamattarynan tұratyn arnaıy komıssııa құrylyp otyr. Қoғam belsendilik tanytyp, Қorғa өziniң jobasyn ұsynatyn bolsa, al komıssııa ұltқa mynadaı jobany jүzege asyrý қajet dep tapsa, shyn mәninde maқsatymyzdyң jүzege asқandyғy. Sondyқtan tilge ғana emes, ұlttyқ damýғa, tarıhқa қatysty dүnıeler bolsa, қoldaýғa daıynbyz.
- Sondaı jobalar ishinde balalar әdebıetine, ana tilimizdegi mýltfılmderge de қoldaý қajet sekildi.
- Ras. Bir mysal oıғa kelip otyr. Bıyl elimizdegi barlyқ memlekettik organdar is қaғazdaryn қazaқ tiline kөshirýdi aıaқtaıdy. Sөıtip, arқadan bir jүk tүskendeı қýanatyn shyғarmyz. Biraқ bұl baғyttaғy үrdistiң barlyғy formaldy, қaғaz jүzindegi mәseleler bolyp jatқany eshқandaı dәleldi қajet etpeıtin shyғar. Halyқ ta bұny kөrip otyr ғoı. Bұrynғydan aıyrmashylyғy - қazir is қaғazdary mүmkindiginshe eki tilde jүrip otyrady әri aýdarmashy shtaty ashylatyn boldy. Osyny da jetistik dep ataımyz ba?! Meniң aıtpaғym, kezinde biz osy is-қaғazdaryn memlekettik tilge aýystyrýғa kөңil bөlgende, aldymyzғa bir jalғan maқsat қoıyp alғan sekildimiz. Өıtkeni bıyl aıaқtalatyn bұl sharanyң nәtıjesi de sondaı aldamshy bolyp otyr. Sondyқtan da, siz aıtyp otyrғandaı mәseleni bastaғanda, eң aldymen balalar әdebıetinen bastaýymyz kerek pe edi?! Mıllıardtaғan қarajatty balabaқshaғa, mektepterge құıғanda mүmkin jaғdaı basқasha bolar ma edi. Tәýelsizdikten beri memlekettik til mәselesindegi sharalarymyzdy sol balalarғa bұrғanda, bүgingi azamattar, jas memlekettik қyzmetkerler, ұlttyқ kadrlarymyzdyң barlyғy tildik problemany өzderi-aқ oңaı sheshýge septik bolar edi. Olaı bolmaғandyқtan, bәrin basynan bastaýғa týra keledi. Onyң үstine tilderdi damytýdyң jaңa baғdarlamasy қabyldansa, osy mәselege nazar aýdarylady dep senemin.
- Әңgimeңizge rahmet!