Memleket basshysy jasandy ıntellektini damytý máseleleri jóninde keńes ótkizdi

ASTANA. KAZINFORM – Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń tóraǵalyǵymen jasandy ıntellektini damytý máseleleri jóninde keńes ótti.

Keńeske Premer-mınıstr Oljas Bektenov, Prezıdent Ákimshiliginiń basshysy Aıbek Dádebaı, Úkimet músheleri, ortalyq memlekettik organdardyń jetekshileri qatysty.

Prezıdent qazir dúnıe júzinde jasandy ıntellektiniń qarqyndy damýyna baılanysty sıpaty múlde jańa tehnologııalyq ózgerister bolyp jatqanyn atap ótti.

– Bul tehnologııa álemdegi barlyq eldiń damýyna tikeleı áser etýde. Qazir onsyz jahandyq básekege tótep berý múmkin emes. Ozyq tehnologııalar ult derbestiginiń kepiline, ekonomıkalyq ósimniń qozǵaýshy kúshine aınalýda. Biz jasandy ıntellekt salasynda birqatar jetistikke qol jetkizdik, biraq bosańsýǵa bolmaıdy. Osy strategııalyq baǵytta tabandy jumys isteýimiz kerek. Bul jumysqa men eń mańyzdy basymdyqtyń biri retinde qaraımyn. Birikken Ulttar Uıymynyń Saýda jáne damý jónindegi konferentsııasynyń (UNCTAD) boljamy boıynsha 2033 jylǵa qaraı jasandy ıntellekt naryǵynyń aýqymy 4,8 trıllıon dollarǵa jetýi múmkin. Al onyń ǵalamdyq tehnologııalyq ındýstrııadaǵy úlesi 7 paıyzdan 29 paıyzǵa deıin artady. Bul, árıne, teńdesi joq ósim bolmaq. Jasandy ıntellekt damýdyń jańa múmkindikterine keńinen jol ashady, – dedi Memleket basshysy.

Prezıdenttiń aıtýynsha, qazir bul saladaǵy báseke kúsheıdi.

– Bıyl shilde aıynda AQSh Prezıdenti Donald Tramptyń Ákimshiligi «America’s AI Action Plan» strategııasyn jarııalady. Onda jasandy ıntellekt AQSh-tyń tehnologııa, ekonomıka jáne qorǵanys salalarynda kóshbasshy el bolyp turýyna qajetti asa mańyzdy qural retinde qaralǵan. Mamandarymyz osy jáne basqa da qujattardy muqııat zerdelep, naqty qorytyndy jasaýy kerek. Al Qytaı Jasandy ıntellekt salasyndaǵy yntymaqtastyqty damytý jónindegi jahandyq uıym qurý týraly bastama kóterdi. Maqsat – jasandy ıntellektini basqarýǵa arnalǵan kópjaqty tásilderdi ilgeriletý, sondaı-aq tsıfrlyq alshaqtyqty joıý, jasandy ıntellektini turaqty qoldaný jáne ony paıdalaný etıkasyn qalyptastyrý. Qytaıdyń mundaı uıym qurý týraly usynysyn qoldaý kerek dep oılaımyn. Daıyndyq is-sharalaryna atsalysý qajet. Bul – elimizdiń múddesi. Qazaqstannyń negizgi maqsaty – Eýrazııadaǵy tsıfrlyq habqa aınalý. Ol úshin naqty iske kóshý kerek. Ár máselege júıeli túrde qarap, batyl sheshimder qabyldap, onyń oryndalýyn qatań baqylaýǵa alý qajet. Men buǵan deıin biryńǵaı ulttyq tsıfrlyq ekojúıe qurý isin tezdetý týraly aıttym. Qajetti ınfraqurylymdy daıyndap, zańnamalyq negiz ben málimetterdi jınaý júıesin ázirlep, jasandy ıntellektini engizý jumysyn bastaýdy tapsyrdym. Biraq bul tapsyrmalardyń oryndalý barysy máz emes, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysy jasandy ıntellekt barlyq salanyń qozǵaýshy kúshi bolýǵa tıis dep sanaıdy. Onyń pikirinshe, JI – elimizdiń ınnovatsııalyq damýynyń, tsıfrlyq derbestiginiń tiregi.

– Aldaǵy bes jyldyń ishinde Qazaqstan tsıfrlyq memleketke aınalýy kerek. Bul – aıqyn ári ózgermeıtin maqsat. Sebebi, biz jasandy ıntellektiniń múmkindikterin tolyq paıdalanatyn el bolýymyz qajet. Osy bıik maqsatqa jetý úshin strategııalyq baǵdarymyzdy aıqyndap alǵan jón. Árbir qadamdy muqııat oılastyryp, aldyn ala shuǵyl sharalar qabyldaýymyz kerek. Qazir memlekettiń tsıfrlyq saıasatqa qatysty ustanymdaryn qaıta qaraıtyn kez keldi. Jahandyq tehnologııalyq báseke kúsheıip, jasandy ıntellektiniń damýy qarqyn alǵan kezeńde bizge jan-jaqty ári júıeli áreket etýge múmkindik beretin keshendi baǵdarlama kerek. Úkimet Strategııalyq josparlaý agenttigimen birlesip, jasandy ıntellektini damytý jáne elimizdiń tsıfrlyq transformatsııasy týraly júıeli qujat ázirleýge tıis. Bul iske halyqaralyq kompanııalar men bedeldi sarapshylardy tartý qajet. Qujat pragmatıkalyq turǵydan barynsha jetik, aıqyn ári aldaǵy jumysymyzdyń baǵyt-baǵdary retinde qyzmet etýge tıis. Onda jasandy ıntellektini damytý jáne qoldanýdyń barlyq aspektisine qatysty keshendi sharalar qamtylýy qajet. Ol ekonomıka men memlekettik sektorǵa atalǵan tehnologııany engizý turǵysynan naqty ári túsinikti bolýǵa tıis. Qujattyń mindeti – elimizdiń básekege qabiletin arttyrýǵa jáne jańa ındýstrııalardy qurýǵa yqpal etý. Sonymen qatar jappaı oqytý baǵdarlamalary men kadrlarǵa suranysty boljaý arqyly eńbek naryǵyndaǵy transformatsııany basqarýǵa nazar aýdarǵan jón, – dedi Prezıdent.

Qasym-Jomart Toqaev memlekettiń tsıfrlyq saıasatyna arqaý bolatyn toǵyz basym baǵytqa jeke-jeke toqtaldy.

– Birinshi. Jasandy ıntellektini ekonomıkanyń naqty sektoryna engizýdi qolǵa alý qajet. Bul – kúrdeli, biraq ómirlik mańyzy bar mindet. Óıtkeni ekonomıkany túbegeıli jańǵyrtýǵa, eńbek ónimdiligin arttyrýǵa septigin tıgizedi. Ol úshin, eń aldymen, iri kásiporyndarmen yqpaldastyqty jolǵa qoıǵan jón. Úkimet «Samuryq-Qazyna» qorymen birge jyl sońyna deıin jasandy ıntellektini óndiristik úderisterge engizip, ekonomıkalyq tıimdiligin kórsetetin naqty úlgiler usynýǵa tıis, – dedi Memleket basshysy.

Prezıdent memleketti basqarý salasyn odan ári tsıfrlandyrý isin ekinshi basymdyq retinde atady. Qasym-Jomart Toqaevtyń pikirinshe, jasandy ıntellekt memlekettik organdardyń jumys tıimdiligin arttyrady. Bul – anyq nárse.

– Qazir ChatGPT qaǵıdatymen jumys isteıtin keıbir jobalar engizilip jatyr. Bul tásilder azamattardyń ótinishterine jaýap berýge septigin tıgizýde. Degenmen muny aldaǵy úlken jumystyń alǵashqy qadamy ǵana deýge bolady. Ozyq tehnologııanyń áleýeti budan áldeqaıda joǵary. Jasandy ıntellekt memlekettik apparattyń jumysyn meılinshe jeńildetýi kerek. Bul – óte mańyzdy mindet. Qazaqstanda qyzmetterdiń basym bóligi áli de «tsıfrlyq fıksatsııa» kúıinde. ıAǵnı qujattar elektrondy túrde beriledi, óńdeledi, biraq rásimdeýdiń ózi memlekettik qyzmetshiniń aralasýyn talap etedi. Shyn máninde, bul – qaǵaz júzindegi bıýrokratııany tsıfrlyq formatqa kóshirý ǵana. Budan tıimdilik esh artqan joq. Biz jasandy ıntellektini qoldanyp, qandaı qyzmetterdi tolyq ózgertýge bolatynyn naqty aıqyndap alýymyz kerek. Al odan bosaǵan resýrstardy basqa da kúrdeli ári paıdaly jumystarǵa jumsaýǵa bolady. Sondyqtan Úkimet úsh aıdyń ishinde memlekettik qyzmet kórsetý salasyna jasandy ıntellektini engizý boıynsha naqty sharalar ázirleýi kerek. Ásirese, ótinishterdi qaraý jáne sheshim qabyldaý jumysynda keńinen paıdalanǵan jón. Bizge tutas memlekettik basqarý júıesinde qoldanýǵa bolatyn naqty tetikter óte qajet, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysy densaýlyq saqtaý salasynda jasandy ıntellekt tehnologııasyn paıdalanýdyń mańyzyna nazar aýdardy. Onyń aıtýynsha, medıtsına salasynda aýqymdy aqparat jınaqtalǵan. Jasandy ıntellekt kómegimen olardyń negizinde durys dıagnoz qoıýǵa, em-shara taǵaıyndaýǵa jáne naýqastarǵa monıtorıng júrgizýge arnalǵan quraldar daıyndaýǵa bolady.

– Álemde dárigerlerdi kúndelikti birsaryndy jumystan bosatyp, olardyń mańyzdy klınıkalyq sheshimder qabyldaýyna múmkindik beretin tehnologııalar belsendi qoldanylady. Qazaqstanda da perspektıvti medıtsınalyq startaptar bar. Alaıda bıýrokratııa olardyń áleýetin shektep otyr. Bir jaǵynan elimizdegi medıtsınalyq aqparat júıelerinde birtutas algorıtm joq, árqaısysy derbes damyp jatyr. Bul jasandy ıntellektiniń medıtsına salasyna engizilýin tejeıdi. Densaýlyq saqtaý salasyn tsıfrlandyrý isindegi júıesizdik túrli zańbuzýshylyqtarǵa jol berýde. Mysaly, byltyr áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý qoryna aýdıt júrgizildi. Sol kezde qomaqty qarajattyń shyǵyn bolǵany anyqtaldy. Tsıfrlyq tásilder medıtsına salasynyń ashyq jáne tıimdi qyzmet etýine yqpal etedi,– dedi Prezıdent.

Qasym-Jomart Toqaev jasandy ıntellekt salasyn retteý tetikterin jetildirýdi taǵy bir mańyzdy mindet retinde aıqyndady. Onyń aıtýynsha, búkil álemde jasandy ıntellektini paıdalanýdyń quqyqtyq negizi belsendi qalyptasyp jatyr.

– Eýropa Odaǵy, AQSh, Qytaı jáne Kanada qaýip-qaterler men yqtımal múmkindikterdi eskere otyryp, salany retteýdiń tól modelin jasaqtaýǵa kiristi. Qazaqstan da óziniń normatıvtik bazasyn qalyptastyrýǵa tıis. Osy oraıda, ozyq halyqaralyq tájirıbege súıengen jón. Ulttyq basymdyqtar basty nazarda bolýǵa tıis. Jalpy, jasandy ıntellekt týraly tıisti zańdy qabyldaý – shuǵyl mindet. Ony oryndaýǵa Úkimet basa mán berýi kerek. Qujatta ınnovatsııa, jaýapkershilik, qaýipsizdik máseleleri teń dárejede eskerilýi kerek. Sondaı-aq azamattardyń quqyǵyn, kásipkerlerdiń múddesin qorǵaý isine mán berilýi qajet. Zań jasandy ıntellektini damytýǵa bóget bolmaýǵa tıis. Erejeniń bári aıqyn ári túsinikti bolǵany jón. ıAǵnı ınvestıtsııa tartýǵa jáne tehnologııalardy engizýge barynsha qolaıly zań ázirleý qajet, – dedi Memleket basshysy.

Prezıdent tsıfrlyq ınfraqurylymdy damytýdyń mańyzyna nazar aýdaryp, Úkimet múshelerine ABCDE modeli (AI, Big data, Cloud, Data Centers, Education) negizinde ulttyq tsıfrlyq landshaft qurylymyn qaıta qaraý týraly tapsyrma berilgenin eske saldy.

– Biz jaqynda Ortalyq Azııadaǵy eń iri sýperkompıýter klasterin iske qostyq. Endi ony is júzinde kádege jaratýymyz qajet. Biraq máz bolyp, bosańsýǵa bolmaıdy. Tıisti jumys áli alda. Esepteý resýrstary barshaǵa birdeı qoljetimdi bolýy kerek. Sýperkompıýterdiń múmkindikterin tolyq paıdalaný qajet. Osyǵan oraı Úkimetke sýperkompıýterdiń qýatyn ádil bólý erejesin ázirleýdi tapsyramyn. Keleshegi zor startaptar men ulttyq mańyzy bar jobalarǵa basymdyq berý kerek. Sonymen qatar shashyrańqy memlekettik aqparat júıelerin retke keltirý jumystaryn kúsheıtý qajet, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Prezıdent búkil memlekettik jáne kvazımemlekettik tsıfrlyq ekojúıeni– birtutas platformaǵa kóshirýdi tapsyrdy.

– Mundaı tásil túpkilikti ıntegratsııany, arhıtektýralyq úılesimdilikti qamtamasyz etip, artyq shyǵyndy boldyrmaıdy jáne tolyqqandy derekter massıvin qalyptastyrady. Bıyl shilde aıynda QazTech ulttyq tsıfrlyq platformasy ónerkásiptik paıdalanýǵa berildi. Ol búkil tsıfrlyq ázirlenim protsesterin ortalyqtandyryp, olardy engizý ýaqytyn qysqartady. Platformany jappaı qoldanysqa engizý maqsatynda 2026 jyldyń qańtarynan bastap QazTech-ten tys jańa aqparattyq júıelerdi qurýǵa moratorıı engiziledi. Árbir jaǵdaı boıynsha sheshimdi Tsıfrlandyrý jónindegi komıssııa qabyldaýǵa tıis. Úkimet 2026 jyly birinshi toqsannyń sońyna deıin QazTech platformasynyń tolyq aqparattyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý protsedýrasyn aıaqtaýy kerek, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysy derekterdi basqarý tıimdiligin arttyrý, sondaı-aq kıberqaýipsizdikti kúsheıtý máselesin kóterdi.

– Jasandy ıntellektiniń damýymen qaýip-qaterdiń múldem jańa túrleri paıda boldy. Úırenshikti áreket etý mehanızmderi oǵan beıimdelip úlgermeı jatyr. Neırojeliler kómegimen adamnyń bıometrııalyq kóshirmesi jasalatynyn, daýysyn, bet álpetin, tipti minez-qulqyn aınytpaı salýǵa bolatynyn bárimiz kórip otyrmyz . Bul azamattardyń jeke málimeti men bank esepshottaryna qol jetkizýge, qoǵamdyq pikirdi burmalaıtyn jalǵan beınerolıkter jasaýǵa múmkindik beredi, – dedi Prezıdent.

Odan ári Memleket basshysy aqparattyq júıelerdiń osal tustaryna toqtaldy.

– Jyl basynan beri derekterdiń qoldy bolýyna baılanysty 40-tan astam fakti tirkeldi. Eń iri oqıǵa maýsym aıynda boldy. Mundaı ıntsıdentterdiń basym bóligi jeke sektorda oryn alady. Biraq memleket elimizdegi tsıfrlyq qaýipsizdiktiń jalpy deńgeıine tolyq jaýap berýge mindetti. Kıberqaýipsizdik salasyndaǵy búgingi ahýal quzyretterdiń durys bólinbeýi jáne shashyrańqylyǵy saldarynan kúrdelenip otyr. Bir jaǵynan aqparattyq qaýipsizdikke Tsıfrlyq damý mınıstrligi quramyndaǵy Aqparattyq qaýipsizdik komıteti monıtorıng júrgizedi. Ekinshi jaǵynan qaýipsizdik talaptary boıynsha tehnıkalyq synaqtar júrgizý jáne sertıfıkattaý Ulttyq qaýipsizdik komıtetine baǵynyshty Memlekettik tehnıkalyq qyzmet quzyrynda. Biryńǵaı basqarý vertıkaliniń bolmaýy jáne fýnktsııalardyń qaıtalanýy memlekettik organdardyń kıberqaýipke qarsy baıaý áreket etýine sebep bolady. Bul jaǵdaıdy tez arada túzeý kerek, – dedi Prezıdent.

Qasym-Jomart Toqaev qorǵalǵan kommýnıkatsııany qamtamasyz etýdi taǵy bir mańyzdy mindet retinde atady.

– Qazirgi kezde iskerlik jáne qyzmet babyndaǵy baılanystyń, sonyń ishinde azamattardyń jeke derekterin berý úderisiniń basym bóligi halyqaralyq messendjerler arqyly júzege asady. Bul platformalarda jeke sáıkestendirý nómirin, azamattardyń densaýlyǵy týraly málimetti jáne basqa da derekterdi jıi suraıdy. Mundaı tájirıbe jeke málimetterdi qorǵaý týraly zańnamaǵa qaıshy jáne ulttyq ıýrısdıktsııadan tysqary jerge derekterdiń tarap ketýine ákelip soǵady. Qazaqstanda otandyq Aitu messendjeri ázirlendi. Ol tıisti qaýipsizdik deńgeıin qamtamasyz ete alady. Úkimet jeke derekterdi qoldanatyn barlyq kommýnıkatsııany qorǵalǵan ulttyq messendjerge kóshirý máselesin pysyqtaýy kerek, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysy óskeleń urpaqtyń jasandy ıntellektini durys qoldana bilýi mańyzdy ekenin eskertti. Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, muny elimizde júrgizilip jatqan tsıfrlyq betburystyń negizgi sharty desek bolady.

– Biz qazirdiń ózinde «AI-Sana» oqytý baǵdarlamasyn júzege asyryp jatyrmyz. Jobanyń maqsaty – stýdentterdiń jasandy ıntellekt salasyndaǵy daǵdysyn jetildirý. Bul baǵdarlamanyń aýqymyn barynsha keńeıte túsken abzal. Ustazdar men oqýshylardyń jasandy ıntellekt salasyndaǵy bilimin jetildirý úshin júıeli sharalar qabyldaý qajet. Bul – tıisti mınıstrliktiń aldynda turǵan mańyzdy mindet, – dedi Prezıdent.

Budan bólek, Memleket basshysy ınvestıtsııa men daryn ıelerine qolaıly jaǵdaı jasaýdyń mańyzyna toqtaldy.

– Ótken jyly jasandy ıntellekt salasyndaǵy startaptarǵa dúnıe júzi boıynsha 100 mıllıard dollarǵa jýyq ınvestıtsııa salyndy. Bul – álemdegi venchýrlyq qarajattyń úshten bir bóliginen asyp túsedi. 2023 jylmen salystyrǵanda JI jobalaryn qarjylandyrý shamamen 80 paıyzǵa artty. Osylaısha jasandy ıntellekt salasyndaǵy talanttar men ıdeıalarǵa báseke kúrt ósti. Búginde negizgi ınvestıtsııa aǵynyn AQSh, Eýropa Odaǵy elderi jáne Qytaı qamtamasyz etip otyr. Biraq bul qarjy qalyptasqan ekojúıe bar jerge baǵyttalady. ıAǵnı ınfraqurylymǵa qoljetimdilikti qamtamasyz etýge, qoldaýǵa, naryqty retteýge jáne damytýǵa jumsalady. Aqsha jaǵdaı jasalǵan jerge keledi. Bir aı buryn men JI salasyndaǵy birqatar qazaqstandyq startappen tanystym. Olardyń keıbiri álemdik deńgeıge shyǵa alady. Daryndy jastarymyzdyń bar ekeni qýantady. Olardyń birazy shetelde jumys istese de, otanshyldyq sezimin joǵaltpaǵan. Memleket mundaı talant ıelerin qoldaýǵa mindetti, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Prezıdent Úkimetke otandyq startaptardyń eksportqa shyǵýyna qoldaý kórsetý úshin keshendi sharalar ázirleý, sondaı-aq «tsıfrlyq elshiler» ınstıtýtyn qaıta qaraý mindetin júktedi.

– Bizdiń mindetimiz – qarym-qabileti joǵary jastarǵa qolaıly ınnovatsııalyq ekojúıe qalyptastyrý. Jalpy aıtqanda, olarǵa barlyq jaǵdaıdy jasaý, qol ushyn berý. Sondaı-aq tyń bastamalardy jedel júzege asyrýǵa yqpal etetin qurylymdar men zertteý ortalyqtaryn ashý kerek. Tsıfrlyq tehnologııa salasyndaǵy halyqaralyq baılanystardy nyǵaıta túsken jón. Sonda ǵana Qazaqstan Eýrazııanyń tsıfrlyq haby retinde tanylmaq. Jasandy ıntellektini damytý – elimiz úshin strategııalyq máni aıryqsha mindet. Bul mindet Qazaqstannyń bolashaǵymen tikeleı baılanysty. Elimiz mindetti túrde ozyq, damyǵan bolýy qajet. Sondyqtan bul másele meniń jeke baqylaýymda bolady. Búgingi jıynda birqatar mańyzdy mindetterdi aıqyndadyq. Barlyq memlekettik organdar men mekemeler birlesip jumys isteýi kerek. Bul jumysqa jeke sektor ókilderin de qosý kerek. Sebebi, bul – jalpyulttyq maqsat. Tsıfrlyq damý mınıstrligi basty úılestirýshi organ retinde ózara baılanysty qamtamasyz etýge tıis. Ýaqyt óte tyǵyz, toqmeıilsip otyrýǵa bolmaıdy. Jasandy ıntellektige qatysty negizgi sheshimder men usynystardy eki aıdyń ishinde daıyndap, maǵan kórsetý qajet, – dep qorytyndylady sózin Qasym-Jomart Toqaev.

Keńes barysynda Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Jaslan Mádıev, Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek, Oqý-aǵartý mınıstri Ǵanı Beısembaev, Іshki ister mınıstri Erjan Sádenov baıandama jasady. Sonymen qatar talqylaýǵa Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy Ermek Saǵymbaev, Premer-mınıstrdiń birinshi orynbasary Roman Sklıar, Premer-mınıstrdiń orynbasarlary Ermek Kósherbaev pen Qanat Bozymbaev, Densaýlyq saqtaý mınıstri Aqmaral Álnazarova, Astana qalasynyń ákimi Jeńis Qasymbek, «Samuryq-Qazyna» ulttyq ál-aýqat qorynyń basqarma tóraǵasy Nurlan Jaqypov, Memlekettik qyzmet isteri agenttiginiń tóraǵasy Darhan Jazyqbaı qatysty.

Aıta keteıik, Prezıdent tazy men tóbetti ulttyq brend retinde keńinen nasıhattaý jóninde tapsyrma berdi.