Mektepterde stomatologııa kabınetterin qaıta ashý kerek – Qýanyshbek Myrzabekov
- Qýanyshbek Moldashbekuly, adamdarda jıi kezdesetin tis aýrýlary jaıynda aıtsańyz. Olardy qalaı emdeısizder?
- Kóbinese adamdarda tisjegi (karıes) aýrýy jıi kezdesedi. Bul aýrý adam aýyzyndaǵy búkil ınfektsııanyń kózi bolyp tabylady. Eger ony ýaqytynda emdemese, ol ary qaraı irińdep, súıekke jetýi múmkin. Sondaı-aq, adam tisin kútpese, onda tis óńezi paıda bolady. Tisjegilerdi dástúrli túrde plombalarmen emdeımiz.
Jalpy, tisimizdiń saý bolýy úshin jeıtin asymyzǵa nazar aýdarýymyz kerek. Bul úlken ról oınaıdy. Ásirese, isher asymyzdyń quramynda orta fosforly qyshqyl bolmaý kerek. Sebebi, ol adam aǵzasynda kaltsııdi azaıtady. Al orta fosforly qyshqyldar búginde gazdalǵan sýsyndarda kóp kezdesedi.
Ekinshiden, tisimizdi tis şetkasymen durys tazalaý kerek. Adamdar tisti kóbinese kóldeneń baǵytta tazalaıdy. Ol durys emes. Sebebi, olaı jasaǵanda tamaq qaldyǵy tis arasynda qalyp qoıady. Durysy tisti tis şetkasymen qyzyl ıekten tis ushyna deıin tik baǵytta tazalaý kerek. Sondaı-aq, árbir tamaqtanýdan keıin tazalaıdy. Tis jibimen de tis arasyn tazalap turǵan jón. Tamaqtanǵan soń, aýyzdy shaıý qajet. Ony ata-babalarymyz jaqsy bilgen.
– Tis kútimine baılanysty túrli ańyzdar bar. Mysaly, tisti qaıta-qaıta tazalaý emaldi buza ma?
- Joq. Ol ańyzdyń negizi joq. Negizi tis tazalyǵy úshin tym qatty nemese tym jumsaq şetka qoldanbaý kerek. Qattylyǵy ortasha şetkamen tisti tazalaý kerek. Sondaı-aq, jylyna birneshe ret profılaktıka retinde stomatologııaǵa kelip qaralý kerek. Sebebi, tis óńezderi jaı tis şetkasymen alynbaıdy. Sol kezde kásibı stomatologııanyń kómegimen ony tazalaýǵa bolady.
– Praktıkańyzda tis aýrýynan naýqastyń qaıtys bolý jaǵdaıy kezdesti ma?
- Ondaı jaǵdaılar týraly stýdent kezimde kitaptardan oqyǵanmyn. Degenmen, eger de adamda tisjegi asqynyp ketse, onda ol irińge, keıin ınfektsııa kózine aınalady. Al ol ary qaraı damyp, iriń adam moınyna jaıylyp ketýi nemese mıǵa ketip qalýy múmkin. Sondyqtan tis dárigerine ýaqytyly qaralyp turý kerek. Al óz tájirıbemde tis aýrýynan adamnyń qaıtys bolý jaǵdaıy kezdesken joq.
- Kúndelikti jumysta qandaı aspap, qural-jabdyqty jıi qoldanasyzdar?
- Kóbinese stomatologııaǵa arnalǵan arnaıy mıkroskopty kóp qoldanamyz. Ol árbir stomatolog úshin taptyrmas qural. Sebebi, ol arqyly tistiń úlkeıtilgen, sapasy jaqsy sýretin alýǵa bolady. Sol arqyly dıagnostıkany jaqsy jasaımyz. Eń kúrdeli manıpýlıatsııalardy oryndaımyz.
– Qazaqstandaǵy stomatologııa salasynyń damýyn qalaı baǵalar edińiz?
- Menińshe elimiz álemniń damý kóshinen qalmaı, qatar damyp keledi. Bizdiń dárigerler de shetelge shyǵyp, bilimderin jetildirýde. Degenmen, bir tilegim bar. Keńes odaǵy kezinde árbir mektepte stomatologııa kabıneti bolatyn. Sondaıdy elimizde qaıta jasasa. Sebebi, keıbir otbasylarda balalaryn qymbat stomatologııaǵa aparýǵa múmkindik bolmaıdy. Al mektepterde stomatologııalyq kabınetter ashylsa, balalar tegin emdeler edi.
Jalpy, álem boıynsha stomatologııa salasy AQSh, Germanııa, Izraıl, Ońtústik Koreıa elderinde jaqsy damyǵan dep aıtar edim.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!