Medıtsınalyq skrınıngten ótetin jumysshy 3 kún demalys alýǵa quqyly

ASTANA. KAZINFORM — Elimizde árbir jumyskerge medıtsınalyq skrınıngten ótý úshin úsh kúndik zańdy demalys beriledi. Atalǵan áleýmettik demalys týraly Eńbek kodeksiniń 87-babynda jazylǵan. Eńbek kodeksinegi jańashyldyqtyń engenine biraz ýaqyt ótse de, bul quqyqty qoldanatyndar qatary kóbeımeı otyr. Tipti birazy beıhabar bolýy da múmkin. Demalysty qalaı rásimdeý kerek jáne jumys berýshi demalys bermese, qaıda júginý kerek — Kazinform tilshisiniń materıalynda. 

Áleýmettik demalys qalaı rásimdeledi

Skrınıng – naqty bir jas tobyndaǵy azamattarǵa aýrýlardyń aldyn alýǵa, erte kezeńde anyqtaýǵa arnalǵan. Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi Memlekettik eńbek ınspektsııasy komıtetiniń bas sarapshysy Sholpan Moldabekovanyń aıtýynsha, QR densaýlyq saqtaý salasyndaǵy keıbir zańnamalyq aktilerge 2020 jyly ózgerister engizildi. Sol jyly jumys berýshige skrınıngtik zertteýler ótýge demalys berý mindeti engizildi.

– Jumys berýshiler kedergisiz, jumysshynyń jumys ornyn saqtaı otyryp, ortasha jalaqysyn saqtaı otyryp osy demalystardy berýge mindetti. Mysaly bul úsh kún bir joly beriledi nemese bir jyldyń ishinde bólinip berilýi múmkin. Bul eńbek demalysy jumyskerdiń eńbek stajyna kiredi, jumys orny saqtalady, jalaqysy saqtalady. Al eger jumys berýshi eńbek demalystaryn, onyń ishinde áleýmettik demalystardy berýden bas tartsa, ákimshilik jaýapkershilikke tartylady. Aıyppul mólsheri kásipkerlik sýbektisiniń túrine baılanysty 20-dan 100 MRP-ǵa deıin (400 myń teńgege deıin) jetýi múmkin, – dedi Sholpan Moldabekova.

Skrınıngten ótý qajettigin ýchaskelik dárigerler anyqtaıdy. ıAǵnı olar belgili bir jas tobyndaǵy turǵyndarǵa qońyraý shalady nemese 1414 nómiri arqyly, Damumed jáne 109 qosymshalary arqyly habarlama jiberedi. Osy habarlama skrınıngtik zertteýlerge demalys alýǵa negiz bolady jáne jumysshy úsh kúndik demalys alýǵa ótinish jazady.

Eger jumys berýshi áleýmettik demalys berýden bas tartsa, qyzmetker turǵylyqty jeri boıynsha Eńbek ınspektsııasyna shaǵymdana alady.

Qandaı skrınıngter qoljetimdi

Ádette skrınıngter 30 jastan bastalady. Mundaı tekserýler qataryna júrek-qan tamyrlary júıesiniń aýrýlary (arterıaldyq gıpertonııa, ıshemııalyq júrek aýrýy), qant dıabeti, glaýkoma, onkologııalyq aýrýlar — sút bezi ragy, jatyr moıny ragy, kolorektaldy rak, V jáne S vırýstyq gepatıtteri jáne mı qan aınalymynyń buzylystary kiredi. Mundaı profılaktıka aýyr aýrýlardy erte anyqtap, múgedektikke nemese ólimge ákeletin kúrdeli asqynýlardyń aldyn alýǵa kómektesedi.

2025 jylǵa deıin onkoskrınıngter MÁMS paketine qamtylǵan saqtandyrylǵan adamdarǵa ǵana qoljetimdi boldy. Alaıda medıtsınalyq qyzmet kórsetý tártibi qaıta qaralǵannan keıin, olar kepildendirilgen tegin medıtsınalyq kómektiń kólemine engizilip, saqtandyrý mártebesine qaramastan barlyq qazaqstandyqtarǵa qoljetimdi boldy.

— Búgingi tańda skrınıngterdiń kópshiligi tegin medıtsınalyq kómek kólemi aıasynda júrgiziledi. Mysaly, qan aınalymy júıesiniń aýrýlary men qant dıabetine arnalǵan tekserýler tolyqtaı osy paketke engizilgen. Prezıdent tapsyrmasymen 2025 jyldan bastap barlyq onkoskrınıng kezeńderi tegin boldy. Bul tekserýlerdiń qoljetimdiligin, úzdiksizdigin qamtamasyz etedi, — dedi S.Qaırbekova atyndaǵy Ulttyq ǵylymı densaýlyq saqtaý ortalyǵynyń bastapqy medıtsınalyq-sanıtarlyq kómektiń jetekshisi Ásel Hasenova.

Aıta ketetin jaıt, úsh kúndik áleýmettik demalys tek qana skrınıngke baılanysty emes, júktiliktiń alǵashqy 10 aptasyna deıin tirkeýge turýǵa da arnalǵan. ıAǵnı júkti bolǵan kezde de 10 aptaǵa deıin «erte tirkeý» uǵymy bar. Demalysty osyǵan da qoldanýǵa bolady.

Aýrýy anyqtalǵandarǵa «jasyl dáliz» qoldanylady

Dárigerler halyqtyń kópshiligi habardar bolsa da, densaýlyǵyna nemquraıly qaraıtynyn aıtýda. Mysaly, elordadaǵy emhanalardyń biri kúnine 30 naýqasqa habarlasyp, skrınıngke shaqyrsa, 10-y ǵana tekserilýge keledi.

– Omyraý qaterli isigi, toq ishek qaterli isigi, arterııalyq qan qysymy nemese qant dıabetin bizge kelgen 30 adamnyń 10-ynan nemese beseýinen anyqtap otyrmyz. Jatyr moıny isigi, sút bezi isigi kelgen adamdardyń 10 paıyzynan anyqtalyp otyr. Olardyń aldyn alý úshin 30 jastan bastap ár 4 jyl saıyn skrınıngke kelý kerek. Qant dıabeti, arterııalyq qan qysymy tekserýi – 40 jastan bastalady jáne eki jylda bir ret ótedi. Toq ishek isiginiń skrınıngi 50 jastan bastalady, – deıdi Jalpy praktıka dárigeri Jansaıa Temirbekqyzy.

Dárigerdiń aıtýynsha, qazir aýrýlardyń basym bóligi jasaryp jatyr.

– Men biletin qant dıabeti men qan qysymynyń joǵarylaýy, onkologııalyq aýrýlar boıynsha buryn 50-60 jastan asqandar jıi keletin. Qazir 30-40 jastan asqandar kóbeıgen. Qazir kóptegen adam densaýlyǵyna kóńil bólmeıdi, arnaıy kelip, skrınıngten ótetinder saýsaqpen sanaýly, – dedi ol.

Sonymen birge, osyndaı skrınıngte aýrýy anyqtalǵandarǵa «jasyl dáliz» tásili qoldanylady.

– Bul naýqastar esh kedergisiz tikeleı onkolog-mamandarǵa keńes alýǵa jiberiledi, arnaıy tekserilý tártibi jasalady. Óıtkeni ol naýqastardy emhanalar joǵaltyp almaýy kerek. Sol sebepti «jasyl korıdor» qarastyrylǵan jáne kóptegen nusqaýlyqtar, buıryqtar bar, – dep túsindirdi Medıtsınalyq-sanıtarlyq alǵashqy kómek ortalyǵynyń bas mamany Laýra Qojagelıdeva.

Aıta keteıik, onkologııalyq skrınıngter úshin memleket esebinen 553 mıllıon teńge bólindi. Bul baǵdarlama 80 myńnan astam azamatty qamtıdy.

Al SQO-da skrınıngiden ótken ár úshinshi adamnan týberkýlez ınfektsııasy anyqtaldy.

Elimizde skrınıngpen qamtylǵan qazaqstandyqtardyń sany 4 mıllıonǵa jetti.