Medıtsına salasyn tsıfrlandyrý: Qazaqstan 2026 jylǵa deıin birtutas ekojúıe qurady
ASTANA. KAZINFORM – 2025 jyldyń sońyna deıin qazaqstandyqtardyń 80 paıyzdan astam medıtsınalyq derekteri birtutas aqparattyq júıege biriktiriletin bolady. Al 2026 jyldyń naýryzynda e-Densaulyq júıesinde tolyqqandy baza iske qosylady. Bul týraly Qazaqstannyń Densaýlyq saqtaý mınıstri Aqmaral Álnazarova Jibek Joly telearnasyna bergen suhbatynda aıtty.
– Medıtsınalyq derekterdi biryńǵaı aqparattyq júıesine biriktirýde keıbir qıyndyqtar bolǵany belgili, al qazirgi ýaqytta bul derekter qanshalyqty tolyq ıntegratsııalandy?
– Qazir qazaqstandyqtardyń medıtsınalyq aqparatyn biriktirý máselesi ózekti bolyp otyr. Ótken jyldan beri, eń aldymen jalpy praktıka dárigerleriniń jumysyn ońtaılandyrý maqsatynda naqty jumystar júrgizildi. Nátıjesinde, dárigerlerdiń aqparattyq júıelerde ótkizetin ýaqyty 40 paıyzǵa qysqardy.
Qazaqstan naryǵynda 10 jyldan astam jumys istep kele jatqan birneshe qyzmet kórsetýshi bar, jáne osy derekterdi ıntegratsııalaý boıynsha suraqtar bar ekeni jasyryn emes. Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha qazaqstandyqtardyń medıtsınalyq derekteriniń biryńǵaı qoımasyn qurý jáne odan ári biryńǵaı medıtsınalyq aqparattyq júıeni jasaý kózdelgen. Jyl sońyna deıin bul qoıma qurylyp, kelesi jyldyń sońyna deıin biryńǵaı ekojúıe jasalady. Qazirgi tańda shamamen 80 paıyz derekter birtutas qoımada ornalasqan.
– Barlyq júıeler bızneske tıesili. Bul patsıent pen dáriger arasyndaǵy aqparattyq portaldar retinde qyzmet etedi, mysaly, Damumed sııaqty. Olar osylaı qala bere me?
– Qazir bul týraly aıtýǵa erte dep oılaımyn. Árıne, naryqta kóp jyldan beri jumys istep kele jatqan iri kompanııalar bar jáne olarsyz damý múmkin emes, sondyqtan biz olarmen yntymaqtasamyz. Biraq taǵy bir mańyzdy másele – ulttyq qaýipsizdik, qazaqstandyqtardyń medıtsınalyq derekterin saqtaý – bul strategııalyq másele.
– Eger patsıent birneshe aýrýmen aýyrsa, mysaly, týberkýlez, onkologııa jáne júrek-qantamyr problemalary bolsa, onyń derekteri ártúrli júıelerde ornalasqan bolyp shyǵady. Osyndaı kezde dárigerler patsıenttiń tolyq jaǵdaıyn qalaı kóre alady?
– Mundaı múmkindik birtutas derekter qoımasy qurylǵannan keıin paıda bolady. Meniń oıymsha, 2026 jyldyń birinshi toqsanynda e-Densaulyq júıesinde ár patsıentke qatysty 2015 - 2016 jyldan bastap tolyq derekter bazasy bolady. Qazirgi qoljetimdi derekter qoımaǵa biriktirilip jatyr. Qaıtalap aıtamyn, ótken jyly jáne bıyl úlken jumys júrgizildi. Qazirgi tańda qazaqstandyqtar úshin eń ózekti segiz anyqtama tolyq tsıfrlandy. Bala densaýlyǵy pasporty da tsıfrlandy.
– Qazirgi tańda halyq arasynda skrınıng júrgizý jaǵdaıy qalaı?
– Bizdiń maqsatymyz polıklınıkalardy halyqqa qoljetimdi etip, olardyń belsendi qyzmet kórsetýin qamtamasyz etý. Ár polıklınıkaǵa keshendi tólem normasy arqyly arnaıy qarjylandyrý beriledi. Mysaly, 1 qazanǵa deıin tólem 100 paıyz bolsa, endi patsıent sońǵy 12 aı ishinde bir ret te polıklınıkaǵa barmasa, medıtsınalyq qyzmetkerlerge tek 80 paıyz tólenedi. Al eger ol adam MÁMS júıesinde saqtandyrylmaǵan bolsa, dárigerlerge 90 paıyz tólenedi. Osy arqyly biz polıklınıkalardyń basshylary men menedjerlerin jumysty sapaly júrgizýge yntalandyryp otyrmyz.
– Jalǵan esep berý máselesi týyndamaı ma?
– Mundaı jaǵdaı bolmaýy tıis. Jańa avtomattandyrylǵan monıtorıng júıesi engizildi. 3-4 aıdyń ishinde jalǵan esep berýler sany barynsha azaıtyldy. Sońǵy 2-3 aıda 6,5 mıllıard teńge kóleminde únemdilikti baıqadyq. Osylaısha, medıtsınalyq uıymdardy tártipke keltiremiz. Bıýdjet qarajaty men medıtsınalyq saqtandyrý qorynyń qarajatynyń tıimdi paıdalanýy – biz úshin strategııalyq mańyzdy mindet.
– Adamdar polıklınıkaǵa kelmese, olarǵa meduıymǵa barý týraly qońyraý shalyp, suranys jasalady. Osylaısha, medıtsınalyq qyzmetkerlerge qosymsha júkteme túsedi. Bul qalaı sheshiledi?
– Munda koll-ortalyqtar jumys isteıdi, keıbir polıklınıkalarda aqparattyq jasandy ıntellekt engizildi, sondaı-aq halyqty belsendi túrde shaqyrýǵa múmkindik beretin mobıldi qosymsha bar. Eń bastysy – adam bes jyl boıy óziniń polıklınıkasyna bir ret te barmaı, onyń qarajaty tıimdi jumsalmaı qalmaýy tıis.
– Kóptegen elderde densaýlyq saqtaý salasyna jasandy ıntellekt engizilýde – mysaly, patsıentterdi baǵyttaý júıeleri (triage) jáne vırtýaldy assıstentter. Qazaqstanda mundaı júıelerdi engizý jáne olardy biryńǵaı medıtsınalyq aqparattyq júıege ıntegratsııalaný josparda bar ma?
– Biz jasandy ıntellektini qoldanýdy bastap ta qoıdyq, degenmen onyń keń kólemde qoldanylýy áli tolyq moıyndalǵan joq. Ásirese, jasandy ıntellekt medıtsınalyq beınelerdi, mysaly, rentgen sýretterin taldaýda jáne ınsýltti erte anyqtaýda belsendi túrde paıdalanylady. Qazirgi zamanǵy quraldardyń basym bóligi osy protsesterde qoldanylady. Kompanııalar ınnovatsııalyq sheshimder usynady, jáne meniń bilýimshe, qazirgi ýaqytta medıtsına salasynda jasandy ıntellektini qoldanýǵa qatysty shamamen 40 joba ázirlenip jatyr.
Eske sala keteıik, elordada azamattarǵa medıtsınalyq qyzmetterdi qashyqtan kórsetý jáne densaýlyǵyn baqylaý úshin jasandy ıntellekt negizindegi otandyq tsıfrlyq sheshimder engizilip jatyr.