Májiliste zań men tártip ústemdik etetin qoǵam qurýdy kózdeıtin zań jobasy talqylanady
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Májilistiń jalpy otyrysy ótedi. Onda depýtattar quqyq buzýshylyq profılaktıkasy týraly zań jobasyn birinshi oqylymda talqyǵa salyp, joǵary bilim salasynda Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy kelisimdi qaraıdy.
Esterińizge sala ketsek, 13 qazanda Májilis tóraǵasynyń tóraǵalyǵymen ótken palata bıýrosynda búgingi jalpy otyrystyń kún tártibi belgilengen edi. Soǵan oraı depýtattar eń aldymen Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekske jáne basqa da zańnamalyq aktilerge tıisti túzetýlermen «Quqyq buzýshylyq profılaktıkasy týraly» zań jobasyn birinshi oqylymda talqyǵa salady.
Bul qujatty Úkimet Memleket basshysynyń 2024 jylǵy 2 qyrkúıektegi «Ádiletti Qazaqstan: zań men tártip, ekonomıkalyq ósim, qoǵamdyq optımızm» Joldaýy aıasynda quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alý, «Zań jáne tártip» qaǵıdatyn qamtamasyz etý, sondaı-aq halyq arasynda zańǵa baǵynatyn minez-qulyq qalyptastyrý salasynda biryńǵaı memlekettik saıasatty belgileý maqsatynda ázirledi.
- Azamattary, ásirese jastary mádenıetti, jańashyl ári jasampaz ulttyń upaıy túgel. Sondyqtan biz órkenıetti el bolýǵa kedergi jasaıtyn jaǵymsyz ádetterden arylýymyz kerek. Men bul týraly Ulttyq quryltaıdyń otyrysynda aıttym. Eldiń bolashaǵyna kesirin tıgizetin bes keselge toqtaldym. Sodan beri birshama jumys atqaryldy. Vandalızmge, lýdomanııaǵa tosqaýyl qoıatyn zańdar qabyldandy. Veıpke, ıaǵnı elektrondy temekige tyıym salyndy. Qabyldanǵan sharalardyń nátıjesi qazirdiń ózinde kórinip jatyr. Áleýmettik keseldiń bárimen tutas jurt bolyp jumyla kúresý qajet, - degen edi Prezıdent Joldaýda.
Jańa zań jobasy qoldanystaǵy bes zańnyń normalaryn biriktiredi jáne biryńǵaı profılaktıka júıesin qurýǵa baǵyttalǵan. Qujat profılaktıka sýbektileriniń tizbesin keńeıtip, quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alýǵa qatysatyn belsendi azamattardy yntalandyrý sharalaryn kúsheıtedi. Alǵash ret qoǵamdyq qaýipsizdiktiń jaı-kúıi týraly Ulttyq baıandama daıarlaýdy jáne ýákiletti organdardyń jumysyn baǵalaýdy kózdeıdi. Sondaı-aq oǵan profılaktıkanyń arnaıy jáne qylmystyń saldaryn zertteý sharalary engiziledi.
Sonymen qatar depýtattar jalpy otyrysta Chelıabi memlekettik ýnıversıtetiniń Qostanaı fılıalynyń jumys isteýi týraly Qazaqstan-Reseı kelisimin qaraıdy. Bul qujatta osy fılıalda qazaq, orys jáne basqa tilderde oqytý, bilim berý salasyndaǵy mindetti lıtsenzııalaý, akkredıtteý jáne memlekettik baqylaý, fılıaldy óziniń jáne qarastyrylǵan ózge de kózder esebinen qarjylandyrý qamtylady.
Budan basqa, sý resýrstaryn turaqty basqarý esebinen halyqtyń densaýlyǵy men ál-aýqatyn qorǵaýǵa baǵyttalǵan 1992 jylǵy Shekaraaralyq sý arnalary men halyqaralyq kólderdi qorǵaý jáne paıdalaný jónindegi konventsııaǵa Sý jáne densaýlyq problemalary týraly hattamany ratıfıkatsııalaý usynylady.
Munan bólek, depýtattar birqatar jańa zań jobalary boıynsha qorytyndy daıyndaý merzimin anyqtaýǵa tıis. Bul qatarda «Radıoaktıvti qaldyqtarmen jumys isteý týraly» zań jobasy, Memleket basshysynyń tapsyrmalary aıasynda «Jer qoınaýy jáne jer qoınaýyn paıdalaný týraly» kodekske engizilgen túzetýler, kólik quraldary ıeleriniń, tasymaldaýshylardyń jolaýshylar aldyndaǵy azamattyq-quqyqtyq jaýapkershiligin mindetti saqtandyrý, densaýlyq saqtaý máseleleri boıynsha jańashyldyqtar, sonymen qatar Qazaqstanda ıÝNESKO aıasyndaǵy 2-sanatty ortalyq retinde Ortalyq Azııa óńirlik glıatsıologııa ortalyǵynyń mártebesin qaıta jalǵastyrý týraly kelisim bar.
Aıta keteıik, ótken aptadaǵy Májilistiń jalpy otyrysy jańa Qurylys kodeksi birinshi oqylymda maquldandy. Atalǵan qujatty tanystyrǵan Ónerkásip jáne qurylys mınıstri Ersaıyn Naǵaspaevtyń aıtýynsha, kodeks qabyldanǵannan keıin qurylys ınjenerlerin sertıfıkattaý júıesi engiziledi.
Tártipti kúsheıtý úshin ereje buzǵan kompanııalarǵa qatysty ortaq jaýapkershilik engiziledi. Eger iri zań buzý faktisi anyqtalsa, mundaı kompanııalarǵa qurylys salasynda jumys isteýge tyıym salynady.
Ulttyq tehnıkalyq normalaý ınstıtýty qurylady. Ol normatıvtik-quqyqtyq bazany jetildirý isin qolǵa alady. Nysandy qabyldaý kezinde memlekettik sáýlet-qurylys baqylaý men tótenshe jaǵdaı organdary mindetti túrde qatysady.
- Olar nysannyń paıdalanýǵa daıyn ekendigi týraly qorytyndy beredi. Jańa zańnamalyq ózgerister qurylys tsıkliniń basynan aıaǵyna deıin memlekettik baqylaýdy kúsheıtýdi kózdep otyr, - dedi mınıstr.
Sondaı-aq depýtattar «Jer qoınaýy jáne jer qoınaýyn paıdalaný týraly» kodekske kómirsýtek jáne ýran sektorynda jer qoınaýyn paıdalanýdy jetildirý máseleleri boıynsha engiziletin zańnamalyq túzetýlerdi birinshi oqylymda maquldady. Depýtattar bastamashy bolǵan zań jobasy kómirsýtekti barlaý men óndirýge ınvestıtsııa tartýǵa, sondaı-aq ýran ónerkásibinde memleket múddesin qorǵaýǵa baǵyttalǵan.
Zań jobasyn depýtattarǵa tanystyrǵan Ekologııa máseleleri jáne tabıǵat paıdalaný komıtetiniń tóraǵasy Edil Jańbyrshın túzetýlerde «az zerttelgen aýmaq» uǵymyn engizý usynylǵanyn aıtty. Bul – óńirlik geologııalyq zertteýler júrgizilmegen nemese perspektıvalyq shógindi basseınderi anyqtalmaǵan aýmaqtar.
- Búgin qaralyp otyrǵan zań jobasy — elimizdiń energetıkalyq qaýipsizdigin, ınvestıtsııalyq tartymdylyǵyn jáne geologııalyq ǵylymnyń jańa deńgeıin qamtamasyz etetin strategııalyq qujat. Sonymen qatar, bul zań – Qazaqstannyń tabıǵı baılyǵyn ult ıgiligine aınaldyrý jolyndaǵy mańyzdy qadam, - dedi depýtat.
Sonymen qatar Májilis zııatkerlik menshik máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly zańdy ekinshi oqylymda qabyldady. Qujat Memleket basshysynyń «Ádiletti Qazaqstannyń ekonomıkalyq baǵdary» atty Joldaýyn iske asyrý maqsatymen ázirlengen.
— Onyń basty maqsaty – zııatkerlik menshik salasyndaǵy zańnamany jetildirý, shyǵarmashylyq qyzmet nátıjeleri men daralandyrý quraldaryn paıdalanýǵa qatysty quqyqtyq qatynastardy damytý bolyp tabylady. Sonymen qatar, Marrakesh kelisimine sáıkes kórý qabileti buzylǵan adamdarǵa avtordyń kelisiminsiz jarııalanǵan týyndylarǵa qol jetkizý múmkindigin qamtamasyz etý kózdeledi. Zań jobasy úsh kodekske - Azamattyq, Kásipkerlik jáne Kedendik retteý kodeksterine, sonymen qatar avtorlyq quqyq, patent, saýda belgileri jáne zııatkerlik menshiktiń basqa da nysandary týraly zańdardy qosa alǵanda, alty salalyq zańǵa túzetýler engizýdi kózdeıdi, - dedi zań jobasy boıynsha baıandama jasaǵan Májilis depýtaty Nursultan Baıtilesov.
Jalpy otyrys qorytyndysynda Májilis depýtattary ózekti áleýmettik-ekonomıkalyq máseleler boıynsha memlekettik organdarǵa 13 depýtattyq saýal joldady.
Máselen, Nurtaı Sabılıanov Abaı oblysynyń halqy jergilikti joldardyń jóndelýin talap etip otyrǵanyn aıtsa, Erkebulan Mámbetov Soltústik Qazaqstan oblysyndaǵy avtojoldy jóndeý jumystary tıisti deńgeıde júrgizilmeıtindigin alǵa tartty.
Al Erbolat Saýryqov ishki týrızmdi damytýda birizdi saıasat pen aıqyn baǵdar joqtyǵyna nazar aýdartty. Temir Qyryqbaev bolsa, naýqastardy tasymaldaıtyn áýe kemeleri qaýipsizdik standarttaryna saı kelmeıtigin synady. Dáýlet Turlyhanov medıtsına mamandarynyń tapshylyǵy halyqtyń densaýlyǵyna keri áser etip otyrǵanyna alańdaýshylyq bildirdi.