Májilis Joǵary aýdıtorlyq palata tóraǵasynyń esebin tyńdaıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Májilistiń jalpy otyrysy ótedi. Onda depýtattar Joǵary aýdıtorlyq palata tóraǵasynyń Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń el turǵyndaryn dárilik zattarmen qamtamasyz etý boıynsha qyzmetiniń tıimdiligine júrgizilgen aýdıt boıynsha esebin tyńdaıdy. Munan bólek, birqatar zań jobasyn talqyǵa salady.
2 maýsymda Májilis spıkeri Erlan Qoshanovtyń tóraǵalyǵymen ótken bıýro otyrysynda búgingi jalpy otyrystyń kún tártibi naqtylanǵan edi.
Sonymen, otyrysta depýtattar Joǵary aýdıtorlyq palata tóraǵasynyń «Qazaqstan Respýblıkasy Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń, onyń vedomstvolyq baǵynysty uıymdarynyń halyqty jáne densaýlyq saqtaý obektilerin dárilik zattarmen jáne medıtsınalyq maqsattaǵy buıymdarmen qamtamasyz etý boıynsha qyzmetiniń tıimdiligine aýdıt júrgizý» taqyrybyndaǵy esebin tyńdaıdy. Depýtattar aldyna palata tóraǵasy Álıhan Smaıylov shyǵady.
Munan bólek, 2004 jylǵy 22 jeltoqsandaǵy Qazaqstan men Reseı úkimetteri arasyndaǵy «Baıqońyr» ǵarysh aılaǵynda «Báıterek» ǵarysh zymyran keshenin qurý týraly kelisimge ózgerister engizý týraly hattamany ratıfıkatsııalaý týraly zań jobasy qaralady. Túzetýler ushý synaqtarynyń bastalý merzimin 2023 jyldan 2025 jylǵa aýystyrýdy, sondaı-aq 2028 jyldan 2039 jylǵa deıin «Báıterek» kesheninen ushyrýlar sanyn jylyna eki retten úsh retke deıin arttyrýdy jáne basqa da birqatar túzetýdi qarastyrady.
Ekinshi oqylymda orman sharýashylyǵy jáne erekshe qorǵalatyn tabıǵı aýmaqtar máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly zań jobasyn qaraý da josparlanyp otyr.
Jalpy otyrys barysynda beıindi komıtetter jańa zań jobalaryn jumysqa alatyn bolady. Sondaı-aq depýtattar Úkimet múshelerine depýtattyq saýaldar joldaýy múmkin.
28 mamyrda ótken Májilistiń jalpy otyrysynda depýtattar qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrýǵa (jylystatýǵa) jáne terrorızmdi qarjylandyrýǵa qarsy is-qımyl týraly zań jobasyn birinshi oqylymda maquldady. Sonymen qatar tórt zańdy ekinshi oqylymda qabyldady. Olar:
- Nysanaly kapıtal qorlary jáne endaýment-qorlar (nysanaly kapıtaldar) týraly
- Іshki ister organdarynyń qyzmetine qatysty
- Qylmystyq, Qylmystyq-protsestik jáne Qylmystyq-atqarý kodeksterin ońtaılandyrý máseleleri boıynsha
- Astana men respýblıkalyq mańyzy bar qalalardy damytý týraly zańdar.
Birinshi oqylymda maquldanǵan qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrýǵa qarsy is-qımyldy kózdeıtin zań jobasy Qarjylyq monıtorıng agenttiginiń ókilet aıasyn keńeıtip, kommertsııalyq emes uıymdardyń kúdikti operatsııalaryn taldap, monıtorıng júrgizýge mindetteıdi.
- Budan basqa uıaly baılanys operatorlary men Azamattarǵa arnalǵan úkimet qarjylyq monıtorıngtiń jańa sýbektileri bolady. Uıaly baılanys operatorlary mobıldi teńgerimdi tolyqtyrý týraly, al Azamattarǵa arnalǵan úkimet notarıýstardaǵy mámilelerge uqsas jyljymaıtyn múlik pen 50 mln teńgeden astam somaǵa jasalatyn mámileler týraly aqparat beretin bolady. Bul normalar kúdikti operatsııalardy tıimdirek anyqtap, jolyn kesýge yqpal etedi, - dedi qujat boıynsha negizgi baıandama jasaǵan Qarjylyq monıtorıng agenttigi tóraǵasynyń orynbasary Jeńis Elemesov.
Al ekinshi oqylymda qabyldanǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine Qylmystyq, Qylmystyq-protsestik jáne Qylmystyq-atqarý kodeksterin ońtaılandyrý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańy — sońǵy jyldardaǵy eń aýqymdy jáne mazmundyq jaǵynan kúrdeli ózgeristerdi qamtıtyn bastama.
Zańnyń negizgi baǵyttary:
I. Azamattar men kásipkerlerdiń quqyqtaryn qorǵaýdy kúsheıtý
- Ekonomıkalyq daýlar boıynsha qylmystyq isterdi negizsiz tirkeýdi joıý.
- Іsterdi qosymsha tergeý úshin prokýrorǵa qaıtarýǵa tyıym salý.
- Kásipkerlik qyzmetti tekserýdi prokýrordyń mindetti túrde bekitýi.
- Tintý jáne tárkileý sanktsııalarynyń aqylǵa qonymdy merzimderin belgileý.
- «Qorǵaýǵa quqyǵy bar kýágerdi» qorǵaý.
- Ekonomıkalyq qylmystar úshin bas bostandyǵynan aıyrýdyń ornyna birneshe eselengen aıyppuldardy engizý.
II. Qylmystyq protsestiń básekelestik sıpatyn kúsheıtý
- Advokattardyń quqyqtaryn keńeıtý (qorǵaý aktisi, is materıaldarymen tanysý).
- Sotqa balama qorǵaý pozıtsııasyn usyný múmkindigi.
III. Qylmystyq is júrgizýdi ońtaılandyrý
- Prokýrordyń rezolıýtsııasy boıynsha (jeke qaýlysyz) sotqa tartý.
- Qashyqtan bettestirý (onlaın tártipte tsıfrlyq tehnologııa arqyly) múmkindigi.
- Jábirlenýshiniń ornalasqan jeri boıynsha tergeý júrgizý (Internet qylmystar boıynsha).
Aıta keterligi, zań jobasyn jumys tobynyń otyrystarynda qaraý barysynda Parlament Májilisiniń depýtattary mynadaı birqatar túzetý engizgen edi:
- ómir boıyna bas bostandyǵynan aıyrý qoldanylmaıtyn adamdar sanattary keńeıtildi;
- nekege turýǵa májbúrlegeni úshin, sondaı-aq «droperlik» (kıber-alaıaqtyqty júzege asyrý maqsatynda alaıaqtar úshin jalǵan tólem drop-kartalaryn usyný) úshin qylmystyq jaýaptylyq engizildi;
- ózderine qatysty shartty túrde merziminen buryn bosatý qoldanylýy múmkin adamdardyń tizbesi múgedektigi bar balalardy tárbıelep otyrǵan adamdarmen tolyqtyryldy;
- shegilmeıtin temeki buıymdary men veıpterdi satý ne taratý maqsatynda saqtaǵany, jóneltkeni jáne tasymaldaǵany úshin qylmystyq jaýaptylyq belgilendi.
Osy oraıda Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov depýtattardyń qoǵam úshin mańyzy zor zańdy qabyldaǵanyn atap ótti. Ol nekege turýǵa májbúrlegeni úshin 10 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrý nemese shekteý túrindegi qylmystyq jaýapkershilik qarastyrylǵan jańa normaǵa erekshe toqtaldy.
- Sońǵy kezderi qyz alyp qashýdy ulttyq dástúr sanap, dáripteý áreketteri jıilep barady. Bul – shyn máninde, adamnyń quqyǵy men erkindigin óreskel kemsitý. Memleket basshysy Ulttyq quryltaı otyrysynda sóılegen sózinde: «Bul – múldem aqtaýǵa bolmaıtyn zańsyzdyq, qarańǵylyq, tipti masqara tirlik. Órkenıetti qoǵamda ár azamattyń abyroıy, quqyǵy jáne bostandyǵy baǵa jetpes qundylyq bolýy kerek» degen bolatyn, – dedi Erlan Qoshanov.
Depýtattar ekinshi oqylymda qabyldanǵan kelesi qujat - «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine ishki ister organdarynyń qyzmeti salasyndaǵy normalardyń artyq zańnamalyq reglamenttelýin bolǵyzbaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańy.
Bul zańnyń mynadaı jańashyldyqtary bar:
- 2021 jylǵy 31 jeltoqsanǵa deıin qaıtys bolǵan quqyq qorǵaý organdarynyń, arnaýly memlekettik organdardyń qaıtys bolǵan qyzmetkerleriniń, áskerı qyzmetshilerdiń otbasy músheleri birjolǵy járdemaqy tólemderine qosymsha retinde aı saıynǵy alady;
- Qazaqstanda tehnıkalyq sora (kanabıs) salasynda óndiristi damytýǵa otandyq jáne sheteldik ınvestorlardy tartý jáne el ekonomıkasyn damytý maqsatynda ósirýge ruqsat etilgen sora ósimdikteri sorttaryn, ósirýge ruqsat etilgen kanabıs ósimdigindegi tetragıdrokannabınoldyń quramyn anyqtaý, sondaı-aq sora (kanabıs) ósimdikteriniń sorttaryn ónerkásiptik qaıta óńdeý jónindegi máseleler retteledi;
- memlekettik shekarany kesip ótý kezinde keıbir adamdardy daktıloskopııalyq tirkeýden ótýden bosatýǵa qatysty túzetýler engiziledi;
- qoǵamdyq oryndarda bet júzin tanýǵa kedergi keltiretin zattardy qoldanýǵa tyıym salynady;
- «Áskerı qyzmet jáne áskerı qyzmetshilerdiń mártebesi týraly» Zańǵa «dala tólemderi» degen uǵym engiziledi.
Májilis Astanany jáne respýblıkalyq mańyzy bar qalalardy damytý turǵysynan jetildirýdi kózdeıtin zańdy da qabyldady. Bul zań respýblıkalyq mańyzy bar qalalar men astananyń jergilikti ókildi jáne atqarýshy organdarynyń quzyretterin keńeıtýge baǵyttalǵan. Onyń ishinde turǵynjaı renovatsııalaý baǵdarlamasyn bekitý, aýmaqtardy abattandyrý, saýda, medıtsınalyq, qonaqúı jáne ózge de qyzmetter kórsetý qaǵıdalaryn bekitý máselelerin qamtıtyn normalar bar. Qujat Astana men respýblıkalyq mańyzdaǵy qalalarda qoǵamdyq kólikke qoldanylatyn tarıf saıasatyn ázirleýdi de kózdeıdi.
Jalpy otyrys sońynda májilismender áleýmettik-ekonomıkalyq máseleler boıynsha memlekettik organdarǵa 10 depýtattyq saýal joldady. Máselen, Májilis depýtaty Murat Ergeshbaev Premer-Mınıstrdiń orynbasary Serik Jumanǵarınniń atyna depýtattyq saýal joldap, Ózbekstan men Qyrǵyzstannyń Qazaqstan bıdaıynyń eksportyna qandaı tosqaýyl qoıyp otyrǵanyn málimdese, depýtat Erlan Barlybaev Premer-mınıstr Oljas Bektenovtiń atyna joldaǵan saýalynda kvazımemlekettik kompanııalardyń qurylys kompanııalarymen básekege túsýine shekteý qoıýdy usyndy.