Májilis jasandy ıntellekti paıdalaný erejelerin bekitetin zań jobasyn talqylaıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Májilistiń jalpy otyrysy ótip, onda depýtattar jasandy ıntellekt tehnologııalaryn qoldanýǵa quqyqtyq negiz quratyn qujatty talqylap, qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrý táýekelderin baǵalaý halyqaralyq ortalyǵyn qurý týraly kelisimdi qarastyrady.
Esterińizge sala ketsek, 19 qyrkúıekte palata spıkeri Erlan Qoshanovtyń tóraǵalyǵymen ótken Májilistiń bıýro otyrysynda búgingi jalpy otyrystyń kún tártibi naqtylanǵan edi. Soǵan oraı depýtattarǵa «Jasandy ıntellekt týraly» zań jobasyn ilespe túzetýlerimen ekinshi oqylymda qaraý usynylady. Jasandy ıntellekt tehnologııalaryn qoldanýǵa biryńǵaı quqyqtyq negiz qurýǵa baǵyttalǵan bul qujatty Májilis kanıkýlǵa ketpeı turyp birinshi oqylymda maquldaǵan bolatyn.
Sol kezde qujatty tanystyrǵan depýtat Ekaterına Smyshlıaeva zań jobasy jasandy ıntellekt júıeleri men túrleriniń jumysyna qandaı jaǵdaıda tyıym salatynyn aıtty.
- Zań jobasynda qaýipsizdik máselelerine erekshe nazar aýdarylady. Endi jasandy ıntellekt júıeleri táýekel deńgeıine qaraı, eń tómengiden bastap eń joǵaryǵa deıin jikteledi. Joǵary táýekel júıeleri asa mańyzdy aqparattyq-kommýnıkatsııalyq ınfraqurylym obektisine jatqyzylatyn bolady. Sonymen qatar, zań jobasy jasandy ıntellekt júıelerin kómekshilerge, jartylaı avtonomdy júıelerge jáne tolyq avtonomdy algorıtmderge bóledi. Sonyń nátıjesinde Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda keıbir júıelerdi qoldanýǵa tyıym salynady, - dedi ol.
Munan bólek, qujat jasandy ıntellektini paıdalanýdyń myna túrlerine de tyıym salýdy kózdeıdi:
- Adamdardyń sanaly kelisiminsiz minez-qulqyna áser etetin jasandy ıntellektini qoldanýǵa;
- Adamdardyń osaldyǵyn (jasy, múgedektigi, áleýmettik jaǵdaıy) ádeıi paıdalanatyn jasandy ıntellektini paıdalanýǵa;
- Adamdardy áleýmettik minez-qulqy nemese sıpattamalary boıynsha baǵalaýǵa nemese jikteýge (áleýmettik skorıng);
- Adamdardyń emotsııalaryn olardyń kelisiminsiz taldaý úshin jasandy ıntellektini paıdalanýǵa;
- Zańmen ruqsat etilgen jaǵdaılardan basqa kezde naqty ýaqyt rejıminde qoǵamdyq oryndarda bet-álpetti taný úshin jasandy ıntellektini qoldanýǵa;
- Zańnamada tyıym salynǵan jasandy ıntellekt qyzmetiniń nátıjelerin jasaýǵa jáne taratýǵa.
Osy jyldyń tamyzynda jasandy ıntellektini damytý máseleleri jónindegi keńeste Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev jasandy ıntellekt týraly tıisti zańdy qabyldaý shuǵyl mindet ekenin basa atap ótken bolatyn.
- Ony oryndaýǵa Úkimet basa mán berýi kerek. Qujatta ınnovatsııa, jaýapkershilik, qaýipsizdik máseleleri teń dárejede eskerilýi kerek. Sondaı-aq azamattardyń quqyǵyn, kásipkerlerdiń múddesin qorǵaý isine mán berilýi qajet. Zań jasandy ıntellektini damytýǵa bóget bolmaýǵa tıis. Erejeniń bári aıqyn ári túsinikti bolǵany jón, ıaǵnı ınvestıtsııa tartýǵa jáne tehnologııalardy engizýge barynsha qolaıly zań ázirleý qajet, - dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Sonymen qatar depýtattardyń talqylaýyna Qazaqstan men Marokko arasyndaǵy ustap berý, sottalǵan adamdardy berý jáne qylmystyq ister boıynsha ózara quqyqtyq kómek týraly 3 kelisim engizildi. Kelisimder eki memlekettiń quzyrly organdarynyń ekstradıtsııa, sot úkimderin oryndaý jáne qylmystyq ister boıynsha quqyqtyq kómek kórsetý salasyndaǵy yntymaqtastyǵyn damytýǵa baǵyttalǵan.
Jalpy otyrysta qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrý (jylystatý) jáne terrorızmdi qarjylandyrý táýekelderin baǵalaý halyqaralyq ortalyǵyn qurý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly zań jobasy qaralady. Ortalyq halyqaralyq aqparattyq júıe retinde jumys isteıdi, ol TMD elderiniń qarjylyq barlaý bólimshelerin anyqtalǵan qaýip-qaterlerge ýaqtyly áreket etý úshin biriktiredi. Sondaı-aq elderge transshekaralyq táýekelderdi taldaýǵa, statıstıkalyq derektermen almasýǵa, olardy tómendetý boıynsha usynymdar ázirleýge jáne FATF halyqaralyq standarttaryna sáıkes tásilderdi úılestirýge múmkindik beredi. Ortalyq qurý týraly kelisimge TMD memleketteriniń basshylary 2023 jylǵy 13 qazanda Bishkekte ótken sammıtte qol qoıǵan edi.
Sondaı-aq jalpy otyrys barysynda Májilis komıtetteri jańa zań jobalaryn jumysqa alady. Olar: Konstıtýtsııalyq Sot sheshimderin oryndaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly, Qylmystyq-protsestik kodeks pen Ákimshilik quqyq buzýshylyq kodeksine tolyqtyrýlar engizý, sondaı-aq Qazaqstan men Mońǵolııa úkimetteri arasyndaǵy zeınetaqy salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly kelisim.
Aıta keteıik, ótken aptadaǵy Májilistiń jalpy otyrysynda depýtattar arhıv isi máselelerine qatysty túzetýlerdi birinshi oqylymda maquldady. Bul qujat qabyldanǵannan keıin Birtutas elektrondy arhıv qurylady, arhıv mamandarynyń jalaqysy kóbeıedi, jeke derekter qorǵalady, memleket qarjysyna jasalǵan týyndylardy arhıvke tapsyrý mindetteledi.
Jalpy otyrys qorytyndysynda Májilis depýtattary ózekti áleýmettik-ekonomıkalyq máseleler boıynsha memlekettik organdarǵa 9 depýtattyq saýal joldady. Máselen, Nartaı Sársenǵalıev fýtbol klýbtaryn jedel jekeshelendirip, olarǵa jergilikti bıýdjetter tarapynan bólinip kelgen qarajatty jattyqtyrýshylar jalaqysyn ulǵaıtýǵa baǵyttaý kerek dep esepteıdi.
– Memleket basshysy Joldaýynda: «Fýtbol klýbtaryn jekeshelendirýge qatysty jumysty tezdetý kerek. Mundaı qadamsyz Qazaqstanda fýtbol damymaıtynyn álemdik tájirıbeden kórip otyrmyz», - dedi. Rasynda qazaqstandyq fýtbol klýbtary qaqpaǵa gol salýdan góri, qazynaǵa qol salýdy jaqsy meńgergen. Al biz olardyń bıýdjetke talasqandaı jasyl alańda dopqa talasqanyn qalaımyz. Sebebi qazirgi nátıjeleri qaryn ashyrady. Álemdegi beldi dop dodasyna joldama alǵan jalǵyz klýb qalǵandaryna qorǵan bola almaıdy, – dedi depýtat.
Sergeı Ponomarev 2026 jyldyń shilde-tamyz aılaryna josparlanǵan ári 62 mlrd teńge qarjy shyǵyndaý kózdelip otyrǵan halyqaralyq «Bolashaq oıyndaryn» keıinge shegerý qajet dep sanaıdy.
– Árbir bolashaq qazirgi berik irgetastyń ústinen salynady. Qazirgi ekonomıkalyq ahýalda 2026 jyly mundaı aýqymdy shyǵyndardyń oryndylyǵy kúmán týdyrady, – dedi dedi S. Ponomarev.
Jasóspirimder arasyndaǵy qatygezdik máselesin kótergen Elnur Beısenbaev barlyq mektepte antıbýllıngtik baǵdarlama engizip, psıhologııalyq kómekti kúsheıtýdi, agressııanyń aldyn alýdy úıretýdi usyndy.
– Bala kámelet jasyna tolǵansha onyń árbir is-áreketine tikeleı ata-anasy jaýapty degen mindetti zańmen bekitýdi tıisti memlekettik organmen oılastyrýymyz qajet. Bul rette, ata-analardyń mektepishilik, mekteparalyq is-sharalarǵa qatysýyn kúsheıtken jón. Óıtkeni adamdyqtyń negizi – otbasyndaǵy tárbıe. Tórtinshiden, álemdegi áleýmettik zertteýler búgingi balalardyń smartfondardyń saldarynan psıhologııalyq turaqtylyǵy men áleýmettik ahýaly qalypty emes ekenin dáleldep otyr. Sondyqtan álemniń damyǵan elderinde mektep qabyrǵasynda smartfonǵa shekteý qoıý trendke aınalǵan. Óıtkeni bul protsess balalardyń úlgeriminiń ósýine, dostyq qarym-qatynasynyń nyǵaıýyna áser etedi, – dedi ol.