Májilis Úkimet pen Joǵary aýdıtorlyq palatanyń esebin tyńdaıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Úkimet pen Joǵary aýdıtorlyq palata Májiliste ótken jylǵy respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýy týraly esep beredi.
Aıta keteıik, 13 maýsymda Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanovtyń tóraǵalyǵymen palata bıýrosy ótip, onda jalpy otyrystyń kún tártibi naqtylanǵan edi.
Sonymen búgin Májilis depýtattary 2024 jylǵy respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýy týraly Qazaqstan Respýblıkasy Úkimeti men Joǵary aýdıtorlyq palatanyń esepterin tyńdaıdy. Negizgi baıandamashylar: Qarjy mınıstri Mádı Takıev pen Joǵary aýdıtorlyq palatanyń tóraǵasy Álıhan Smaıylov.
Aldyn ala baǵalaý boıynsha 2024 jyly jalpy ishki ónim ósimi 4,8 paıyz boldy. Bul - eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýynyń bekitilgen boljamynan 0,5 paıyzdyq tarmaqqa tómen.
Úkimettiń málimetinshe, byltyr respýblıkalyq bıýdjettiń kirisi - 19,6 trln teńge nemese jospardyń 97,2 paıyzy, shyǵysy - 23 trln teńge nemese jospardyń 98,4 paıyzy, al tapshylyq - 3,6 trln teńge nemese jalpy ishki ónimniń 2,7 paıyzy kóleminde boldy. 2024 jyly Ulttyq qorǵa túsken qarajat - 3,8 trln teńge nemese jospardyń 85 paıyzyna teń.
Joǵary aýdıtorlyq palatanyń derekterine qaraǵanda, 2024 jyly talaptardy buzý 862 mlrd teńge somasynda anyqtalǵan. Sonymen birge bıýdjet qarajaty men aktıvterin tıimsiz paıdalaný kólemi eki esege jýyq ósken.
Májilis depýtattary «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrýǵa (jylystatýǵa) jáne terrorızmdi qarjylandyrýǵa qarsy is-qımyl máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańynyń jobasyn ekinshi oqylymda talqyǵa salady. Bul qujat 28 mamyrda 1-oqylymda maquldanǵan edi.
Zań jobasy Qarjylyq monıtorıng agenttiginiń ókilet aıasyn keńeıtip, kommertsııalyq emes uıymdardyń kúdikti operatsııalaryn taldap, monıtorıng júrgizýge mindetteıdi. Uıaly baılanys operatorlary men Azamattarǵa arnalǵan úkimet qarjylyq monıtorıngtiń jańa sýbektileri bolady. Uıaly baılanys operatorlary mobıldi teńgerimdi tolyqtyrý týraly, al Azamattarǵa arnalǵan úkimet notarıýstardaǵy mámilelerge uqsas jyljymaıtyn múlik pen 50 mln teńgeden astam somaǵa jasalatyn mámileler týraly aqparat beredi. Bul normalar kúdikti operatsııalardy tıimdirek anyqtap, jolyn kesýge yqpal etedi. Zań jobasy boıynsha Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń hatshysy Murat Ergeshbaev baıandama jasaıdy.
Munan bólek, Májilis depýtattary Qazaqstan Respýblıkasynyń ornyqty damýy salasyndaǵy ulttyq maqsattar men mindetterdiń iske asyrylýyn monıtorıngileý jónindegi parlamenttik komıssııanyń quramyn bekitedi. Komıssııa quramyn Májilis tóraǵasynyń orynbasary Albert Raý jarııalaıdy.
Ótken aptadaǵy Májilistiń jalpy otyrysynda bir top depýtat ázirlegen «Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń otyz jyldyǵyna baılanysty raqymshylyq jasaý týraly» Zań qabyldandy.
Zańda azamattar men memlekettiń qaýipsizdigine aıtarlyqtaı qater tóndirmeıtin qylmystar jasaǵany úshin sottalǵandardy bosatý, atap aıtqanda:
- qylmystyq teris qylyqtar men onsha aýyr emes qylmystar jasaǵandardy,
- zalal keltirýge alyp kelmegen nemese ony tolyq ótegen aýyrlyǵy ortasha qylmystar jasaǵan adamdardy,
- zalaldyń nemese azamattyq talap qoıýdyń bar-joǵyna qaramastan, aýyrlyǵy ortasha qylmys jasaǵan áleýmettik jaǵynan osal adamdardy bosatý eskerilgen.
Sonymen qatar, onsha aýyr emes jáne aýyrlyǵy ortasha qylmystar úshin qylmystyq jaýaptylyqqa tartylatyn adamdar osy zań jobasy qoldanysqa engizilgenge deıin jasaǵan qylmystar týraly qylmystyq isterdi, onyń ishinde sottarda qaralmaǵan qylmystyq isterdi toqtatý qarastyrylǵan. Budan bólek, senip tapsyrylǵan bótenniń múlkin asa iri mólsherde ıemdengeni nemese talan-tarajǵa salǵany, sondaı-aq alaıaqtyq jasaǵany úshin sottalǵan adamdarǵa qylmystyq quqyq buzýshylyqpen keltirilgen zalaldy jáne olarǵa qoıylǵan talap-aryzdy tolyq ótegen jaǵdaıda, negizgi jazanyń ótelmegen nemese oryndalmaǵan bóliginiń merzimderin nemese mólsherin besten bir bóligine qysqartý eskerilgen.
Al densaýlyqqa qasaqana aýyrlyǵy ortasha zııan keltirý, densaýlyqqa qasaqana jeńil zııan keltirý jáne uryp-soǵý sekildi qylmystyq quqyq buzýshylyqtardyń qylmystyq sıpat berilgen jańa quramdaryna, memlekettik qupııalardy zańsyz jarııa etýge baılanysty qylmystarǵa, sondaı-aq sybaılas jemqorlyq qylmystar jasaǵan adamdarǵa raqymshylyqty qoldanýda shekteýdi belgileý engiziledi.
Qazirgi kezde bas bostandyǵynan aıyrý túrindegi jazalardy oryndaý jónindegi qylmystyq atqarý júıesindegi 63 mekemesinde, 16 tergeý ızolıatorynda 40 myńnan astam adam qamaýda otyr. Olardyń ishinde 33 myńy sottalǵan jáne 7 myńy tergeý qamaýynda.
- Budan basqa, bas bostandyǵynan aıyrýmen baılanysty emes jazalarǵa sottalǵan 27 myńnan astam adam probatsııa qyzmetiniń esebinde tur. Aldyn ala esepteýlerge sáıkes, raqymshylyq jasaýǵa bas bostandyǵynan aıyrý oryndarynda ustalatyn 6 myń sottalǵan jáne probatsııa qyzmetiniń esebinde turǵan 9 myń adam, ıaǵnı barlyǵy 15 myń adam qamtylady, - dedi Májilis depýtaty Abzal Quspan.
Onyń aıtýynsha, qylmystyq atqarý júıesi mekemelerinen shamamen 632 adam, sondaı-aq probatsııa qyzmetiniń esebindegi 3,5 myń sottalǵan, barlyǵy 4 myń 100 adam bostandyqqa shyǵady.
- Odan bólek, buǵan deıin esh jerde jarııalanbaǵan tyń málimet retinde aıta keteıin. Jumys tobynyń sońǵy otyrysynda depýtattardyń usynysymen raqymshylyq aktisin júzege asyrý barysynda qylmystyq jazasyn óteýge sońǵy bir jyl qalǵan, oń minezdeletin 1 700-den astam sottalǵannyń bosap shyǵýy kózdelgen. Ol ózgeris zań jobasynyń ekinshi jáne úshinshi babynda eskerilgen, - dedi depýtat.
Bas bostandyǵynan aıyrý oryndaryndaǵy 5 400 sottalǵan adamǵa jáne probatsııa qyzmetiniń esebinde turǵan 5 500 adamǵa jazanyń ótelmegen merzimin saralap qysqartý qoldanylady. Merzimderdi qysqartý 11 myń adamdy qamtıdy.
- Sonymen qatar, raqymshylyq jasaý áreketine áleýmettik jaǵynan osal adamdar sanatynan 629 adam (2 myń 373 myń adam ishinde), ıaǵnı onyń 57-si bosatý arqyly jáne 572-si merzimin qysqartý arqyly qamtylady. Raqymshylyq jasaý týraly zań jobasy 833 áıelge qatysty. Onyń arasynda 109-y bosatylsa, 724 áıeldiń merzimi qysqartylady, - dedi A. Quspan.
Munan bólek, Májilis «Keıbir zańnamalyq aktilerge qarjy naryǵyn damytý, qarjylyq kórsetiletin qyzmetterdi tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý, baılanys jáne artyq zańnamalyq reglamentteýdi bolǵyzbaý máseleleri boıynsha ózgerister engizý týraly» Zańynda Senattyń jańa redaktsııada usynǵan jekelegen baptarymen kelisti.
Senat engizgen túzetýler qarjy naryǵyn retteýdi jetildirýge jáne alaıaqtyqqa qarsy is-qımylǵa baǵyttalǵan.
- Uıaly baılanys operatorlaryna alaıaqtyqqa qarsy ishki júıelerdi qurý jáne ruqsat etilmegen trafıkti buǵattaý mindetin engizý eskerilgen. Munymen qosa, uıaly baılanys operatorlaryna alaıaqtyq qońyraýlar jasalǵan abonenttik nómirlerdi buǵattaý jáne olar týraly aqparatty QR Ulttyq bankiniń Antıfrod ortalyǵyna berý mindetin engizý qarastyrylǵan. Telefon nómirinen alaıaqtyq áreket anyqtalǵan kezde, osy abonenttik nómirge baılanys qyzmetin kórsetý toqtatylady. Baıandalǵandy eskere otyryp, Májilistiń Qarjy jáne bıýdjet komıteti Parlament Májilisine Senattyń ózgeristerimen jáne tolyqtyrýlarymen kelisýdi usynady, - dedi Májilis depýtaty Erlan Stambekov.
Jalpy otyrys sońynda májilismender áleýmettik-ekonomıkalyq máseleler boıynsha memlekettik organdarǵa 15 depýtattyq saýal joldady. Máselen, Májilis depýtaty Asylbek Nuralın Astanada jumys kúni bastalatyn ýaqytty saǵat 9-dan 7-ge aýystyrýdy, al Ádil Jubanov «Samuryq-Qazyna» qorynyń jáne enshiles kásiporyndarynyń jumysyna syrttan táýelsiz ári halyqaralyq sarapshylardy tarta otyryp, jan-jaqty aýdıt júrgizýdi usynǵan edi.