Májilis Senat keri qaıtarǵan jańa Salyq kodeksin qaıta talqylaıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Májilistiń jalpy otyrysynda depýtattar birqatar zań jobasyn talqyǵa salady. Olardyń arasynda kúni keshe Senat túzetýler engizip, keri qaıtarǵan jańa Salyq kodeksi de bar.
Aıta keteıik, 20 maýsymda Májilis spıkeri Erlan Qoshanovtyń tóraǵalyǵymen bıýro otyrysy ótip, búgingi jalpy otyrystyń kún tártibi naqtylandy.
Sonymen depýtattar otyrysta 2017 jylǵy 11 sáýirdegi Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń Keden kodeksi týraly shartqa ózgerister engizý týraly hattamany ratıfıkatsııalaý týraly zań jobasyn qaraıdy. Hattamada syrtqy elektrondyq saýdany retteýge qatysty erejeler qarastyrylǵan. Onyń ishinde, kedendik retteý salasyndaǵy jańa qyzmet túrin – elektrondyq saýda taýarlaryn kedendik deklaratsııalaý jáne saqtaý protsesin qamtamasyz ete otyryp, ınternet alańdarymen jáne keden organdarymen ózara is-áreketti júzege asyratyn elektrondyq saýda operatoryn qurý kózdeledi.
Zań jobasy boıynsha Premer-Mınıstrdiń orynbasary – Ulttyq ekonomıka mınıstri Serik Jumanǵarın sóz sóıleıdi.
Al Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshesi Berik Beısenǵalıev Salyq kodeksiniń jáne oǵan ilespe zańnyń Senat jańa redaktsııada usynǵan jekelegen baptary jóninde baıandama jasaıdy.
Atalǵan zańdy osy dúısenbide Senat qarap, senatorlar tıisti túzetýlermen Májiliske qaıtarǵan edi.
Májilis qabyldaǵan Kodekske mynadaı negizgi baǵyttar boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizilmek:
- sharýa nemese fermer qojalyqtarynyń (ShFQ) kiristeri boıynsha jeke tabys salyǵyna (JTS) progressıvti salyq salýdy engizý;
- Qazaqstan qor bırjasy (budan ári – KASE) men «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń bırjasy arasyndaǵy tórelikti boldyrmaý maqsatynda KASE-de baǵaly qaǵazdardyń aınalysyna baılanysty azamattardyń tabystary boıynsha dıvıdendterdi JTS-tan bosatý boıynsha salyq jeńildigi usynyldy;
- tólem kartochkalaryna baılanysty operatsııalardy qosylǵan qun salyǵynan (QQS) bosatý boıynsha jeńildik kózdeledi. Qazaqstandyq bankterdiń klıentterine qyzmet kórsetý boıynsha halyqaralyq tólem júıelerimen qıyndyqtardy boldyrmaý jáne kartalarmen tólem jasaý kezinde tranzaktsııalar qunynyń qymbattaýyn boldyrmaý úshin qoldanystaǵy jeńildikti saqtaý qajet;
- sán-saltanat zattaryna salyq salý boıynsha jeke normalar belgilenedi. Jeke tulǵalar ǵana sán-saltanat zattaryna aktsız tóleýshiler bolady. Bul rette avtomobılder, kemeler jáne ushý apparattary sııaqty sán-saltanat zattaryna salyq salý olardyń ımporty kezinde ǵana emes, eger olardyń quny shekti somadan artyq bolsa (avtomobılder úshin – 75 mln teńgeden astam, kemeler men ushý apparattary úshin – 100 mln teńgeden astam), olardy el ishinde satý kezinde de salyq salynady;
- beırezıdentter úshin memlekettik baǵaly qaǵazdarmen (MBQ) jasalatyn aınalymǵa baılanysty kirister boıynsha qoldanystaǵy salyq jeńildikterin saqtaý usynyldy. MBQ naryǵyna sheteldik ınvestorlardy tartý ınvestorlyq bazany ártaraptandyrý jáne bıýdjet tapshylyǵyn turaqty qarjylandyrý úshin negizgi baǵyt bolady. Sondyqtan MBQ aınalymdarynan beırezıdentterdiń kiristerine salyq salýdy engizý kapıtaldyń ketýine ákelýi múmkin;
- salyq salý obektisine, salyq bazasyna, salyq tóleýshilerdiń (salyq agentteriniń) sanattaryn ulǵaıtýǵa, shegerimniń nemese jeńildikterdiń kúshin joıýǵa nemese azaıtýǵa qatysty Salyq kodeksine ózgerister aǵymdaǵy jyldyń 1 shildesinen keshiktirilmeı qabyldanatyn jáne olar qabyldanǵan jyldan keıingi jyldyń 1 qańtarynan keıin qoldanysqa engiziletin tolyqtyrý usynylǵan;
- múgedektigi bar adamdar sanalatyn jumyskerler sany keminde 10 adamdy quraıtyn kásiporyndarda taýarlardy, jumystardy, kórsetiletin qyzmetterdi ótkizý boıynsha aınalymdardy QQS-tan bosatatyn norma kózdeledi;
- otandyq merzimdi baspa basylymdaryn ótkizý boıynsha aınalymǵa 10% mólsherinde QQS mólsherlemesi belgilenedi;
- áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlaryn ótkizý boıynsha aınalymdardy QQS salýdan bosatý jónindegi normany alyp tastaý usynyldy.
Senat jekelegen baptaryn jańa redaktsııada usynyp, Májiliske qaıtarǵan kelesi zań quqyq qorǵaý qyzmetin jetildirý, quqyq qorǵaý men azamattyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerlerin jáne áskerı qyzmetshilerdi turǵyn úımen qamtamasyz etý, sondaı-aq ishki ister organdarynyń qyzmeti salasynda artyq zańnamalyq reglamentteýdi bolǵyzbaýǵa qatysty.
Zańnyń maqsaty - memlekettik organdar jumysynyń tıimdiligin arttyrý, zań men tártip qaǵıdasyn ilgeriletý, ishki ister organdarynyń qyzmetindegi artyq zańnamalyq reglamentteýdi bolǵyzbaý, quqyq qorǵaý, arnaýly memlekettik, azamattyq qorǵaý organdary qyzmetkerleri men áskerı qyzmetshilerdi, turǵyn úımen qamtamasyz etý jáne áleýmettik qorǵaýdyń tetigin jetildirý úshin qoldanystaǵy zańdarǵa ózgerister men tolyqtyrýlar jasaý.
Esterińizge sala ketsek, ótken aptadaǵy Májilistiń jalpy otyrysynda depýtattar Úkimet pen Joǵary aýdıtorlyq palatanyń 2024 jylǵy respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýy týraly esepterin qarap, Senatqa joldady.
Úkimet esebin talqylaý kezinde Qarjy mınıstri Mádı Takıev respýblıkalyq bıýdjettiń kiristeri jyldyq jospardan 97,2 paıyzǵa oryndalyp, bıýdjetke 19,6 trln teńge túskenin aıtty. Onyń ishinde, respýblıkalyq bıýdjettiń menshikti kiristeri - (transfertterdi esepke almaǵanda) 13,5 trln teńge. Jospar 608,6 mlrd teńgege oryndalmady. Kirister boıynsha túsimderdiń tómendeýine myna faktorlar áser etti:
- birinshiden, álemdik geosaıası jaǵdaıǵa baılanysty keıbir óndiris kóleminiń qysqarýy men logıstıkalyq shyǵyndardyń ósýine baılanysty 188 iri kásiporyn boıynsha túsimder 1,4 trln teńgege azaıdy;
- ekinshiden, bıýdjet esebinen 1 trln 216 mlrd teńge somasynda qosylǵan qun salyǵyn rekordty mólsherde qaıtarý oryn aldy, bul 2023 jylmen salystyrǵanda 3 ese kóp.
- úshinshiden, esepti jyly negizgi eksporttyq metaldar baǵasynyń qubylmalyǵy saqtaldy. Mysaly, myrysh baǵasy 22%-ǵa, alıýmınıı 8%-ǵa tómendedi;
- tórtinshiden, úshinshi elderden keletin ımport kólemi 2 mlrd AQSh dollaryna azaıdy.
Al Joǵary aýdıtorlyq palatanyń tóraǵasy Álıhan Smaıylovtyń aıtýynsha, 2024 jyly kirister boıynsha boljam bastapqyda bekitilgen jospardan 2 trln teńgege tómendetilgen. Biraq, naqtylanǵan jospar da 609 mlrd teńgege oryndalmaǵan.
- 249 iri salyq tóleýshige monıtorıng júıesiz júrgiziledi. Nátıjesinde qosymsha eseptelgen soma nebári 643 mln teńge nemese iri salyq tóleýshilerden túsken túsimderdiń 0,01%-y ǵana boldy. Jalpy 2024 jyly salyq jınaý kólemi 2023 jylmen salystyrǵanda 4,7% tómendegen, - dedi ol.
Talqylaý kezinde Qazaqstan halyq partııasy men «Aqjol» partııasynyń, Jalpyulttyq sotsıal-demokratııalyq partııanyń tóraǵalary óz frakııalary Úkimettiń esebin qabyldaýdan bas tartatyndaryn málimdedi. Jalpy otyrysqa qatysqan 91 depýtattyń 72-si jaqtap daýys berse, 17 depýtat qarsy daýys berdi, taǵy 2 depýtat qalys qaldy.
- Bıyl ókinishke qaraı bıýdjettiń kiris bóligin josparlaý men oryndaýda ketken kemshilikterge baılanysty máseleler týyndap otyr. Sonyń saldarynan Ulttyq qordan qarajat alý men syrttan qaryz alý kólemi artyp keledi. Depýtattardyń bul alańdaýshylyǵy oryndy dep sanaımyn. Tıisti memlekettik organdar osy másele boıynsha qorytyndy jasalýlary kerek. Ózgerister qaǵaz betinde qalyp qoımaýǵa tıis. Ony elimizdiń ár turǵyny, ár otbasy sezinýi kerek. Sóz sońynda bıýdjetti atqarýǵa qatysty aıtylǵan búgingi usynystarǵa Úkimet basa mán berýi qajet ekenine taǵy da nazar aýdarǵym keledi. Bul másele árdaıym depýtattardyń baqylaýynda bolady, — dedi Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov.
Munan bólek, depýtattar qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrýǵa qarsy kúres týraly zańdy ekinshi oqylymda qabyldady.
Talqylaý kezinde depýtattar ekinshi oqylymda zańǵa mynadaı normalardy engizdi:
- mádenı qundylyqtardy qolma-qol aqshalaı satyp alý (satý), mádenı qundylyqtardy Qazaqstan Respýblıkasyna ákelý nemese Qazaqstan Respýblıkasynan áketý operatsııalary boıynsha shekti 45 mln teńgeden 1 mln teńgege deıin tómendetýge;
- somasy 5 mln teńgege teń nemese odan asatyn, qarjylyq monıtorıngke jatatyn tsıfrlyq aktıvtermen jasalatyn operatsııalar úshin shekti belgileýge;
- qarjylyq monıtorıng jónindegi ýákiletti organnyń kommertsııalyq emes uıymdardyń kiristerdi zańdastyrý (jylystatý), terrorızmdi qarjylandyrý jáne jappaı qyryp-joıý qarýyn taratýdy qarjylandyrý qaýpin anyqtaý turǵysynan kúdikti operatsııalaryna taldaý jáne monıtorıng júrgizýine;
- qarjy mekemesiniń basshysy laýazymyna úmitker kandıdattyń is-áreketteri buryn qylmystyq kiristerdi jylystatýǵa, terrorızmdi qarjylandyrýǵa jáne jappaı qyryp-joıý qarýyn taratýdy qarjylandyrýǵa yqpal etken adamdarmen baılanysynyń bolýyn mindetti tekserýdi engizýge;
- menshik ıesi — zańdy tulǵada qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi jylystatý, terrorızmdi qarjylandyrý jáne jappaı qyryp-joıý qarýyn taratýdy qarjylandyrý salasyndaǵy qylmystary úshin alynbaǵan nemese ótelmegen sottylyǵynyń bolmaýy boıynsha talap engizýge;
- «jappaı qyryp-joıý qarýyn qarjylandyrý» uǵymyn engizýge;
- Áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý qoryn qarjylyq monıtorıngke jatatyn sýbektiler tizbesine engizýge;
- kóleńkeli bankter qurýǵa tyıym salýdy engizýge;
- qarjylyq monıtorıng sýbektilerine tıisinshe tekserý rásimderin júrgizý kezinde skorıngtik júıeni engizýge;
- qarjylyq monıtorıng sýbektilerine qashyqtan monıtorıngteýdi engizýge;
- memlekettik organdar úshin qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrý (jylystatý), terrorızmdi qarjylandyrý jáne jappaı qyryp-joıý qarýyn taratýdy qarjylandyrý qaýpine úsh jylda bir ret sektorlyq baǵalaý júrgizý mindetterin engizýge qatysty normalar.
Sondaı-aq májilismender Halyqaralyq Qaıta Qurý jáne Damý Banki arasyndaǵy qaryz týraly kelisimdi ratıfıkatsııalady. Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Jaslan Mádıevtiń aıtýynsha, bul kelisim «Qazaqstan ekonomıkasyn ınklıýzıvti damytý úshin daıyndalǵan jedel tsıfrlandyrý» jobasy aıasynda jasalyp otyr. Osylaısha elimiz atalǵan bankten myńnan astam shalǵaı aýylǵa talshyqty-optıkalyq baılanys jelileri men keńjolaqty ınternet tartý úshin 84 mlrd teńge qaryz alady.
Talqylaý sońynda Halyqaralyq qaıta qurý jáne damý bankinen qaryz alý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaýdy 88 depýtattyń 77-si jaqtady, 5-eýi – qarsy bolyp, 6 depýtat qalys qaldy. Osylaısha, kópshilik daýyspen sheshim qabyldandy.
Otyrys sońynda Májilis Qazaqstan Respýblıkasynyń ornyqty damýy salasyndaǵy ulttyq maqsattar men mindetterdiń iske asyrylýyn monıtorıngileý jónindegi parlamenttik komıssııanyń jańartylǵan quramyn bekitti. Onyń quramyna burynǵy depýtattar Asqar Sadyqov pen Gaýhar Tanashevanyń ornyna Serik Erýbaev pen Irına Smırnova kirdi. Komıssııa quramyn Májilisten jasaqtaý kezinde barlyq saıası partııa fraktsııalarynyń ókilderi eskerildi.