Májilis birqatar halyqaralyq qujatty ratıfıkatsııalaý týraly zań jobalaryn talqylaıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Májilistiń jalpy otyrysy ótip, onda depýtattar birqatar halyqaralyq qujatty ratıfıkatsııalaý týraly zań jobalaryn talqyǵa salady.
Aıta keteıik, 26 qyrkúıekte palata spıkeri Erlan Qoshanovtyń tóraǵalyǵymen Májilis bıýrosy ótip, onda jalpy otyrystyń kún tártibi naqtylanǵan edi. Soǵan oraı depýtattardyń talqylaýyna birqatar halyqaralyq qujatty ratıfıkatsııalaý týraly zań jobalary usynylady. 2020 jylǵy 6 qarashada qol qoıylǵan TMD-ǵa múshe memleketterde radıoaktıvti materıaldardy transshekaralyq tasymaldaý týraly kelisimde eksport, tranzıt jáne mejeli elderde mindetti ruqsat alýmen qatar, júk jóneltýshiler, júk alýshylar jáne tasymaldaýshylar úshin biryńǵaı erejeler men qaýipsizdik talaptary naqtylanady.
Qazaqstan men Túrikmenstan úkimetteri arasyndaǵy qylmyskerlikke qarsy kúrestegi yntymaqtastyq týraly kelisimge 2024 jyly 10 qazanda Ashhabadta qol qoıyldy. Qujat qylmystyń 14 túri, onyń ishinde, uıymdasqan qylmys, terrorızm, ekonomıkalyq jáne esirtkige baılanysty qylmystar jáne basqalar boıynsha yntymaqtastyqtyń quqyqtyq negizin aıqyndaıdy. Kelisim eki el arasyndaǵy uıymdasqan qylmyskerlikke, esirtki men psıhotroptyq zattardyń zańsyz aınalymyna, zańsyz kóshi-qonǵa, adam saýdasyna jáne basqa da qylmys túrlerine qarsy kúres jolynda yntymaqtastyqty kúsheıtýge baǵytalǵan. Sonymen qatar, qujat aıasynda quzyretti organdardyń ózara is-qımyl jasaý nysandary men sharttary anyqtalǵan.
Munan bólek, jalpy otyrysta palata komıtetteri jańa zań jobalaryn jumysqa qabyldaıdy. Olardyń qatarynda Eńbek kodeksine eńbek salasyndaǵy ujymdyq qatynastardy retteý máseleleri boıynsha túzetýler men Ulybrıtanııa jáne Soltústik Irlandııa Birikken Koroldigimen strategııalyq áriptestik jáne yntymaqtastyq týraly kelisim bar.
Esterińizge sala ketsek, ótken aptadaǵy Palatanyń jalpy otyrysynda depýtattar birqatar zańdy qabyldady. Onyń biri - «Qylmystyq jolmen alynǵan kiristerdi zańdastyrý (jylystatý) jáne terrorızmdi qarjylandyrý táýekelderin baǵalaý halyqaralyq ortalyǵyn qurý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» zań.
Zań jobasy boıynsha negizgi baıandama jasaǵan Qarjylyq monıtorıng agenttigi tóraǵasynyń orynbasary Jeńis Elemesovtiń aıtýynsha, ortalyq qyzmeti transshekara shemalaryn anyqtaý, jolyn kesýdi arttyrýǵa, TMD arasynda yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa, qarjylyq barlaý organdary arasynda jedel aqparat almasýǵa, zańsyz shyǵarylǵan qarajatty qaıtarýǵa yqpal etedi.
Sondaı-aq májilismender Qazaqstan men Marokko Koroldigi arasyndaǵy ustap berý, qylmystyq ister boıynsha ózara quqyqtyq kómek jáne sottalǵan adamdardy berý týraly kelisimderdi ratıfıkatsııalaý týraly zańdardy qabyldady.
Májilis qabyldaǵan kelesi zań «Jasandy ıntellekt týraly».
Qujat boıynsha negizgi baıandama jasaǵan depýtat Ekaterına Smyshlıaevanyń aıtýynsha, zań jobalaryn Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha Májilis depýtattary ázirledi. Bul zań jobalary Qazaqstanda jasandy ıntellektti damytýǵa quqyqtyq negiz qalaıdy. Jobalar azamattardyń qaýipsizdigine, derekterdi qorǵaýǵa jáne ınnovatsııalardy qoldaýǵa baǵyttalǵan.
Zań jobasy jasandy ıntellekt júıelerin paıdalaný kezinde azamattardyń quqyqtaryn qorǵaýǵa erekshe nazar aýdarady.
Paıdalanýshylar:
- júıeniń jumysy týraly aqparat alýǵa;
- eger bul zań boıynsha mindetti bolmasa, jasandy ıntellektpen baılanystan bas tartýǵa;
- sheshimderdi qaıta qaraýdy jáne túsindirýdi talap etýge quqyly.
Kelesi fýnktsııalary bar júıelerge tyıym salynady:
- adamdardyń minez-qulqyn basqarý;
- adamnyń emotsııasyn qoldaný;
- áleýmettik baǵalaý júrgizý;
- derbes derekterdi kelisimsiz jınaý.
Osy oraıda palata spıkeri Erlan Qoshanov qabyldanǵan zań jasandy ıntellekt salasy úshin, jalpy memleketimizdiń damýy úshin úlken serpilis beretinin aıtty.
- Biz jańa ǵana óte mańyzdy zań qabyldadyq. Memleket basshysy taıaýdaǵy Joldaýynda aldymyzǵa úsh jyl ishinde Qazaqstandy jappaı tsıfrlyq elge aınaldyrý jóninde aýqymdy mindet qoıdy. Bul progressıvti ıdeıany Prezıdentimiz búgin álemniń eń basty minberi — Birikken Ulttar Uıymynyń tórinen de jarııalady. Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev: «Qazaqstan jasandy ıntellektini tehnologııalyq jetistik dep qana emes, adamzat progresine qozǵaý salatyn zor tabys retinde qarastyrady» dep atap ótti. Bul jahandyq úrdis ekenin kórip otyrmyz. Prezıdent atap ótkendeı, jappaı tsıfrlandyrý jáne jasandy ıntellektini keńinen qoldaný elimizdiń ulttyq basymdyǵyna aınaldy, - dedi Májilis tóraǵasy.
Munan bólek, palata «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine mádenıet jáne bilim berý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zańdy qabyldady.
Jańa zańǵa sáıkes, halyqaralyq ǵylymı jarystardyń jeńimpazdary men olardyń tálimgerleri birjolǵy tólemaqy alady. Múmkindigi shekteýli balalardy tárbıelep otyrǵan nemese I toptaǵy múgedekterge kútim jasaıtyn túlekter memlekettik grantty mindetti óteýden bosatylady. Memlekettik bilim berýdi qarjylandyrý endi ýnıversıtetter men kolledjderdiń reıtıngterine baılanysty bólinedi.
- Sondaı-aq balalarǵa arnalǵan uıymdardy sanıtarlyq-epıdemıologııalyq baqylaý salasynda jáne balalardyń quqyqtaryn qorǵaý salasynda memlekettik baqylaýdyń erekshe tártibi retteledi. Budan bólek memlekettik attestattaýdy jańa tártippen ótkizý normalary qarastyrylǵan, – dedi zań jobasy boıynsha baıandama jasaǵan depýtat Rınat Zaıyt.
Jalpy otyrys sońynda Májilis depýtattary ózekti áleýmettik-ekonomıkalyq máseleler boıynsha memlekettik organdarǵa 14 depýtattyq saýal joldady. Máselen, depýtat Nurgúl Taý Medıtsınalyq týrızm salasyndaǵy Biryńǵaı operator qurý, medıtsınalyq týrızm deńgeıin arttyrý úshin medıtsınalyq týrıstterge arnalǵan arnaıy tsıfrlyq vızany qolǵa alý qajet dep sanaıdy.
- Qorytyndylaı kele, medıtsınalyq týrızmdi damytý arqyly elimizdi Ortalyq Azııadaǵy jetekshi medıtsınalyq habqa aınaldyrýǵa tolyq múmkindik bar. Sizden atalǵan usynystardy Úkimet deńgeıinde qarastyryp, «Medıtsınalyq týrızmdi damytý» boıynsha ulttyq baǵdarlama ázirleý jóninde tapsyrma berýdi suraımyz, - dedi depýtat.
Al Anas Baqqojaev Іshki ister mınıstrliginiń jáne oblystardaǵy ishki ister departamentterdiń quramynda mal urlyǵy boıynsha arnaıy jasaq qurýdy usynsa, Ulyqbek Tumashınov Shyǵys Qazaqstanda týrızmdi damytýǵa kedergi keltiretin máselelerdi atady.
Qaırat Balabıev joǵary synyptarda mamandyǵyna baılanysty kásibı baǵdar negizinde balanyń bolashaǵyna qajetti qazaq tili, qazaq ádebıeti, algebra, geometrııa, fızıka, hımııa, bıologııa, tarıh, quqyq negizderi, shet tilderin tereńdetip oqytý júıesin jetildirý qajettigin alǵa tartty.
- Oqýshylardyń oqý jetistikterin baǵalaýdyń bólim jıyntyq baǵalaý (BJB), toqsandyq jıyntyq baǵalaý (TJB) sekildi formaldy júıelerdi bilim úderisinen alyp tastaýdy jáne baǵalaý tásilin qundylyqqa, jeke damý progresine baǵyttaýdy qolǵa alý qajet, - dedi ol.