Májilis 30 jyl buryn qabyldanǵan zańdy almastyratyn qujatty talqylaıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Májilistiń jalpy otyrysynda depýtattar Prezıdent tapsyrmasymen ázirlengen bank qyzmetine jáne týrıstik salany qoldaý máselelerine baǵyttalǵan zań jobalaryn qarap, kómirsýtekter men ýran salasyndaǵy jer qoınaýyn paıdalanýdy jetildirýdi kózdeıtin qujatty 2-oqylymda talqyǵa salady.
Aıta keteıik, 3 qarashada Májilis spıkeri Erlan Qoshanovtyń tóraǵalyǵymen ótken bıýro otyrysynda búgingi jalpy otyrystyń kún tártibiniń jobasy naqtylanǵan edi. Soǵan sáıkes, birinshi oqylymda palataǵa Májilis depýtattary bastamashy bolǵan týrıstik salany qoldaý máseleleri boıynsha túzetýlerdi qaraý usynylady.
Zań jobasy týrızm salasyna memlekettik qoldaý kórsetýge jáne ishki týrızmdi damytý protsesterin retteýdi odan ári jetildirýge baǵyttalǵan.
«Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy týrıstik qyzmet týraly» zańǵa engizilgen túzetýlermen týrıstik ónimge qoıylatyn talaptardy aıqyndaý, shetelden týrıst tartý salasyndaǵy operatorlardyń shyǵynyn sýbsıdııalaý mólsherin belgileý, sondaı-aq týrıster men vızıt-ortalyqtardy ornalastyrý obektilerin salý jáne rekonstrýktsııalaý kezinde kásipkerlerdiń shyǵyndarynyń bir bóligin óteý tártibi bóliginde ýákiletti organnyń quzyreti naqtylanady.
Sondaı-aq depýtattardyń qaraýyna «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy bankter jáne bank qyzmeti týraly» zań jobasy jáne qarjy naryǵyn retteý jáne damytý máseleleri boıynsha túzetýler usynylady.
Qujattar Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń 2024 jylǵy 2 qyrkúıektegi jáne 2025 jylǵy 8 qyrkúıektegi Joldaýlaryn júzege asyrý aıasynda Úkimet tarapynan ázirlengen. Ótken jylǵy Joldaýda Prezıdent tsıfrlyq aktıvterdiń aınalymyn qamtamasyz etý jáne bank salasyna ınnovatsııalardy qaýipsizdik talabyna sáıkes engizý úshin ony retteıtin tetikterdiń turaqty bolýy mańyzdy ekenin aıtqan bolatyn.
- Bizge Bankter týraly jańa zań qajet. Bul qujatta ekonomıkalyq belsendilikti qoldaý jáne fınteh salasyn qarqyndy damytý sııaqty ózekti máseleler sheshimin tabýy kerek. Qazir qoldanyp júrgen zań shamamen 30 jyl buryn qabyldanǵan. Ol kezde zaman da múlde basqa boldy, - degen edi Qasym-Jomart Toqaev.
Al Memleket basshysy bıylǵy Joldaýynda Ulttyq bank pen Úkimet bankterdiń aqshasyn ekonomıkaǵa barynsha tartýdyń tıimdi tásilderin tabýy qajettigine nazar aýdartty.
- Endi bul máseleni sozýǵa bolmaıdy, shuǵyl sheshý qajet. Bankter týraly zań qabyldaý osy baǵyttaǵy mańyzdy qadam bolmaq. Bul zańda ekonomıkanyń suranysy men tehnologııalyq ózgerister eskerilýi qajet. Qujatta básekeni kúsheıtý, naryqqa jańa qatysýshylardy tartý, qarjy júıesindegi tehnologııalardy ilgeriletý jáne tsıfrlyq aktıvter aınalymyn yryqtandyrý máseleleri qamtylýy kerek. Úkimet Qarjy naryǵyn retteý agenttigimen birlesip, zań jobasyn jan-jaqty pysyqtaýy qajet. Depýtattardan osy zańdy jyl sońyna deıin qabyldaýdy suraımyn, - dedi Prezıdent.
Úkimet negizgi zań jobasyn jáne qarjy naryǵyn retteý men damytý máseleleri boıynsha ilespe túzetýlerdi Prezıdent Joldaýlaryn júzege asyrý maqsatymen ázirledi. Ol bank júıesiniń turaqtylyǵy men básekege qabilettiligin arttyrýǵa, tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaýdy kúsheıtýge jáne ulttyq tsıfrlyq ınfraqurylymdy damytýǵa baǵyttalǵan.
Jalpy otyrystyń kún tártibiniń jobasyna «Jer qoınaýy jáne jer qoınaýyn paıdalaný týraly» Kodekske kómirsýtekter men ýran salasyndaǵy jer qoınaýyn paıdalanýdy jetildirý máseleleri boıynsha depýtattyq túzetýler engizildi. Bul zań jobasyn ótken aıda Májilis birinshi oqylymda maquldaǵan edi.
Sol kezde negizgi baıandama jasaǵan Edil Jańbyrshın kómirsýtekter men ýran salasyndaǵy jer qoınaýyn paıdalanýdy jetildirý máseleleri kózdelgen zań jobasynyń mynadaı basty jańalyqtaryn atady:
- birinshiden, sheginde shekteýli óńirlik geologııalyq zertteýler júrgizilmegen nemese júrgizilgen, olardyń nátıjeleri boıynsha perspektıvaly shógindi basseınder anyqtalmaǵan aýmaqtar az zerttelgen aýmaqtar dep tanylatyn norma engizildi;
- ekinshiden, ınvestordyń senimin qamtamasyz etý úshin, endi óz qarajaty esebinen az zerttelgen aýmaqta geologııalyq zertteý júrgizgen ınvestor barlaý jáne óndirý kezeńine basym jáne kepildi quqyqpen óte alady;
- úshinshiden, rezervtegi ýchaskelerdiń tıimdi aınalymy qamtamasyz etiledi;
- tórtinshiden, ýran salasyndaǵy ulttyq kompanııaǵa basymdyq beriledi.
Sondaı-aq ol búginde geologııalyq barlaýǵa tartylatyn ınvestıtsııa kólemi jetkiliksiz ekenin aıtty.
- Salystyrmaly mysal keltireıin. Qazaqstanda 1 sharshy shaqyrym aýmaqqa barlaý jumystaryna 8 dollar jumsalsa, AQSh-ta – 87 dollar, Avstralııada – 167 dollar, Kanadada 203 dollar bólinedi. Bul aıyrmashylyq – bizdiń ınvestıtsııalyq klımattaǵy eń álsiz býynnyń biri ekenin kórsetedi. Óıtkeni geologııalyq barlaý – joǵary táýekel men uzaqmerzimdi kapıtal salymyn qajet etetin sala. Eger memleket pen zańnamalyq júıe ınvestordyń quqyǵyn kepildendirmese, ol jańa aımaqqa qarjy salmaıdy. Sondyqtan Parlament depýtattarynyń bastamashylyǵymen ázirlengen bul zań jobasy osy júıeni túbegeıli ózgertedi, - degen edi Edil Jańbyrshın.
Zań jobasyn ekinshi oqylymǵa daıyndaý barysynda depýtattar jer qoınaýy ýchaskesiniń tómengi keńistik shekarasyn tuıyq kontýrlardy ózgertpesten bes myń metrge deıin tereńdetý múmkindigin kózdeıtin normalardy usyndy. Sonymen qatar túzetýler arqyly tutqyrlyǵy joǵary, bıtýmınozdy jáne taqtatas munaıy bar tehnologııalyq turǵyda kúrdeli ken oryndaryn ıgerý úshin arnaıy quqyqtyq rejım ornatý usynylady. Kómirsýtek qorlaryn esepteý jónindegi fýnktsııany berý merzimin 2030 jylǵa deıin uzartý jáne qoldanystaǵy óndirýshi gaz ken oryndaryna kúrdeli joba boıynsha jetildirilgen modeldik kelisimshartqa kóshýge múmkindik berý kózdelgen. Túzetýlerge munaı óndirýdi ulǵaıtýdyń arnaıy ádisterin qoldanatyn jer qoınaýyn paıdalanýshylardy qoldaý sharalary da kiredi.
Munan bólek, Májilis jumysyna Múmkindigi shekteýli balalardy keshendi qoldaý týraly, sondaı-aq Qazaqstan men Túrkııa arasyndaǵy eki eldiń áýe keńistigi arqyly áskerı múlik pen personaldy tranzıtteý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý, Qazaqstan men Halyqaralyq Valıýta Qory arasyndaǵy Kavkaz, Ortalyq Azııa jáne Mońǵolııa úshin Áleýetti damytý óńirlik ortalyǵyna ratıfıkatsııalaý týraly zań jobalaryn qabyldaý usynylady.
Esterińizge sala ketsek, ótken aptadaǵy Májilistiń jalpy otyrysynda depýtattar tarıhı-mádenı mura obektilerin qorǵaý máseleleri boıynsha zań jobasyn birinshi oqylymda maquldady.
- Bul zań jobasy jaı ǵana tehnıkalyq túzetýler emes. Bul – arheologııany jańa deńgeıge shyǵaratyn, tarıhı muramyzdy qorǵaýdyń júıeli reformasy, - degen edi zań jobasyn tanystyrǵan Májilis depýtaty Ashat Aımaǵambetov.
Zań jobasyna sáıkes, endi arheologııa men restavratsııaǵa lıtsenzııa bólek-bólek beriledi.
Álkeı Marǵulan atyndaǵy Arheologııa ınstıtýtynyń bazasynda Ulttyq arheologııalyq qyzmet qurylady.
Metall izdegishter men osyndaı qurylǵylardy lıtsenzııasyz paıdalanýǵa tikeleı tyıym salynady.
Májilismender usynǵan taǵy bir norma arheologııalyq jumystardy zańsyz júrgizgenderge jazany kúsheıtý bolatyn. Alaıda, oǵan Úkimet qarsy bolyp otyr. Onyń sebebin Ádilet vıtse-mınıstri Laýra Mersalımova túsindirgen edi.
— Arheologııalyq jumystardy zańsyz júrgizgeni úshin qylmystyq jaýapkershilikti kúsheıý boıynsha depýtattardyń usynysy Úkimet qorytyndysymen qoldaý tappady. Sebebi, statıstıkalyq derekterge sáıkes, Qylmystyq kodekstiń tıisti baby boıynsha 2022 jyly ǵana 2 quqyq buzýshylyq bolǵan. Sondyqtan, qoldanystaǵy qylmystyq sanktsııalardy kúsheıtý qanshalyqty oryndy degen suraq týyndady. Sonymen birge eń aldymen quqyq buzýshylyqtardy ashý jáne aldyn alý sharalaryn qabyldaý qajet sanaımyz. Ekinshi oqylymǵa deıin osy máseleni tıisti organdarmen jan-jaqty qarastyryp, quqyq qoldaý tájirıbesin nazarǵa alyp, taǵy talqylaýǵa daıynbyz, - dedi vıtse-mınıstr.
Munan bólek, Májilis «Jasandy ıntellekt týraly» Zańy men oǵan ilispe qujattarǵa Senat engizgen túzetýlermen kelisti.
Bul zańdar tsıfrlandyrý protsesterin retteý, jasandy ıntellektini qaýipsiz engizý jáne qoldanystaǵy zańnamany jetildirý úshin zamanaýı quqyqtyq bazany qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Negizgi zań Qazaqstanda alǵash ret jasandy ıntellekt tehnologııalaryn retteý úshin quqyqtyq negiz quraıdy. Ol jasandy ıntellektini qaýipsiz jáne etıkalyq engizýdi qamtamasyz etýge, jeke tulǵalardyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaýǵa, sondaı-aq ınnovatsııalyq damýdy yntalandyrýǵa baǵyttalǵan.
- Parlament Senaty úsh zań boıynsha 16 túzetý engizdi. Bul túzetýler tek redaktsııalyq jáne naqtylaý sıpatynda. Osylaısha, atalǵan túzetýler quqyq qoldaný praktıkasyna eshqandandaı áser etpeıdi. Sondyqtan Májilistiń Ekonomıkalyq reforma jáne óńirlik damý komıteti Senat engizgen ózgeristermen kelisýge bolady dep sanaıdy, - dedi Májilis depýtaty Ekaterına Smyshlıaeva.
Jalpy otyrys sońynda májilismender memlekettik organdarǵa ózekti áleýmettik-ekonomıkalyq máseleler boıynsha 15 depýtattyq saýal joldady.
Máselen, Májilis depýtaty Nartaı Sársenǵalıev prank barysynda qoǵamdyq tártipti buzǵandardyń biryńǵaı tizimin jasap, ony jarııalaý qajet dep esepteıdi. Osy oraıda ol Іshki ister mınıstri Erlan Sadenov pen Mádenıet jáne aqparat mınıstri Aıda Balaevaǵa mynadaı usynystar berdi:
- prank barysynda qoǵamdyq tártipti buzǵan, jeke adamnyń ómirine qol suqqandardy anyqtap, olardyń biryńǵaı tizimin jasap jarııalaý qajet;
- qaýipti prank arqyly adamnyń ar-namysy men abyroıyna qol suqqandardyń áleýmettik jelidegi paraqshalaryn dereý buǵattaý kerek;
- áleýmettik jeli ákimshilerinen qaýipti prankter men beınejazba jarııalanǵan paraqshalardy anyqtap, ýákiletti organǵa jedel habarlaýdy talap etý qajet;
- mundaı teris qubylystyń aldyn alý maqsatynda aqparattyq-túsindirý jumystaryn júıeli túrde, nátıje beretin kontent retinde júrgizý kerek.
Al Bolatbek Najmetdınuly kvazımemlekettik satyp alý protsesiniń talaptaryn jasandylyqtan aryltýdy usyndy.
- Qazaqstanda jyl saıyn memlekettik organdarmen birge kvazımemlekettik kompanııalar, jer qoınaýyn paıdalanýshylar retteletin satyp alý sharalaryn uıymdastyrady. Olardyń jıyntyq kólemi 30 trln teńgege deıin jetedi. Alaıda shynaıy kórinis salmaqty suraqtar týǵyzady. Mysaly, resmı túrde 31 qyzmetkeri ǵana bar bir kompanııa turǵyn úı satyp alý baǵdarlamasy boıynsha 495 páterdi qoldanysqa bergen. Bul toǵyz qabatty toǵyz úı degen sóz. Al ondaı qurylysty keminde 700 adam salýy múmkin. Kompanııanyń shtattaǵy jumysshylarynyń sany budan 20 ese az, - deıdi depýtat.
Depýtat Ábýtálip Mýtáli azamattardyń derbes derekteriniń jarııa bolǵany úshin jaýapkershilikti kúsheıtý qajet dep eseptese, Qazybek Isa elimizde Ádebıet ınstıtýtyn ashylsa, qalamgerler alańsyz shyǵarmashylyqpen aınalysýy úshin eńbegine laıyqty qalamaqy tólense degen usynysyn bildirdi.