Májilis pen máslıhat depýtattarynyń saılaýy barysynda jarııalylyq, ashyqtyq ustanymdary basty nazarda bolady - OSK múshesi - M.Sársenbaev
Osy rette biz saılaý naýqanynyń júzege asý barysy men oǵan qatysty kópshiliktiń kókeıinde júrgen birqatar máseleler jóninde bilý maqsatynda Ortalyq saılaý komıssııasynyń múshesi Marat Sársenbaevty sózge tarttyq.
- Marat Aldońǵaruly! Áńgimemizdi Ortalyq saılaý komıssııasynyń aldaǵy bolatyn saılaýlarǵa daıyndyq jumystarynan bastasaq...
- Memleket basshysynyń kezekten tys Parlament Májilisi depýtattarynyń saılaýy men máslıhat depýtattarynyń kezekti saılaýyn ótkizý jónindegi Jarlyǵy shyqqaly beri Ortalyq saılaý komıssııasy men respýblıkadaǵy 9 myń 757 jergilikti saılaý ýchaskeleri qyzý daıyndyq ústinde. Bul rette biz Konstıtýtsııanyń 20-shy babynda saılaýǵa qatysty kórsetilgen alqalylyq, jarııalylyq, ashyqtyq degen ustanymdarǵa saı jumys isteýdemiz. Ortalyq saılaý komıssııasy osyǵan deıin birneshe otyrysyn ótkizdi. Onda biz kóbine saılaýdyń uıymdastyrý máselelerine ekpin túsire jumys istedik. Sondaı-aq biz saılaýdyń kúntizbesin daıyndap, olardy aımaqtarǵa taratý, qalyń kópshilikti osy kúntizbede kórsetilgen jáıttardan habardar etý máselelerimen aınalysýdamyz. Onyń ústine saılaý komıssııalarynyń bosap qalǵan oryndary bar. Olardyń da ornyn toltyrý kerek.
Budan soń qazir saılaý máselesimen belsendi jumys istep jatqan organdardyń biri - ákimdikter. Óıtkeni saılaýshylar tizimin jasaý jáne naqtylap otyrý osy memlekettik organǵa júktelgen. Sondyqtan Ortalyq saılaý komıssııasy ákimderden saılaýshylardyń neǵurlym tolyq dál tizimderiniń jasalýyn talap etedi. Bul tizimdi udaıy jańartyp, jetildirip otyrý kerek. Óıtkeni ómir úzilissiz júrip jatqan qubylys. Sondyqtan azamattardyń elimizdiń bir aımaǵynan ekinshi bir jerine kóship barýy nemese belgili bir sebeptermen ózi turyp jatqan meken-jaıdyń tiziminen shyǵyp ketýi sııaqty jáıtterdiń bolatyny zańdy. Endeshe, osy azamattardyń tizimin ýaqytynda naqtylap, saılaýshylardy túgendep otyrýdyń mańyzy zor. Biz sonymen qatar saılaý ýchaskeleriniń sanyn kóbeıttik. Bul nemen baılanysty? Aldynda atap ótken kóship-qoný sııaqty úderisterden keıin keıbir saılaý ýchaskelerinde azamattar sanynyń tym kóp bolyp ketýi zańdy qubylys. Bul saılaýdy talapqa saı atqarýda birshama qıyndyqtar týdyrady. Onyń ústine, zań boıynsha árbir saılaý ýchaskesindegi saılaýshylar sany 3 myńnan aspaýy tıis. Sondyqtan elde birqatar jańa saılaý ýchaskeleri quryldy. Buryn elde, naqtyraq aıtqanda Prezıdent saılaýynda, 9 myń 725 saılaý ýchaskesi bolsa, qazir olardyń sany 9 myń 757.
- Májilis pen máslıhat depýtattarynyń kandıdattyǵynan úmitkerlerdi tirkeý kezeńi bastalyp ketti. Saılaýǵa qatysýǵa ótinish bildirgender bar ma?
- Osy ýaqytta elimizde ótetin máslıhat depýtattarynyń saılaýyna qatysýǵa 10 adam ótinish bildirdi. Olardyń 1-ýi Qyzylorda oblysynan, 9-y Mańǵystaý oblysynan. Qyzylorda oblysynan ótinish bergen 1 azamat oblystyq máslıhat depýtattyǵynan dámeli, Mańǵystaýdan ótinish bergen 9 azamat aýdandyq máslıhat depýtattyǵynan úmitti. Al Májilis saılaýyna qatysqysy keletinder ázirge joq. Bul zańdy da. Óıtkeni Májilis depýtattaryna kandıdattardy partııalar usynady. Al Májiliske óziniń partııalyq tizimin usynǵysy keletin partııalar aldymen ózderiniń jıynyn ótkizip, saılaýǵa túsetin adamdardy tańdaıdy, tizimdi bekitedi. Partııalarda osy sııaqty belgili bir ýaqytty qajet etetin protsedýralar jeterlik. Sondyqtan olar ázirge ózderiniń úmitkerlerin usynyp úlgere qoıǵan joq.
- Májilis nemese máslıhat depýttatarynyń saılaýyna túsý úshin mindetti túrde belgili bir partııanyń múshesi bolý kerek pe?
- Eger siz Májilis depýtattyǵynan úmitker bolǵyńyz kelse, onda mindetti túrde belgili bir partııanyń ókili bolý kereksiz. Óıtkeni Májiliske depýtat bolatyn azamattardy mindetti túrde partııalar usynady. Al máslıhat depýtaty bolý úshin partııanyń múshesi bolý mindetti emes. Máslıhat depýtattyǵynan úmitkerlerdi sol máslıhattardyń ózderi usynady nemese elimizdiń azamattary ózderin ózderi usyna alady.
- Depýtat bolǵysy keletin azamattarǵa saılaýǵa qatysý úshin qandaı talaptar qoıylady?
- Parlament Májilisine depýtat bolý úshin qoıylatyn birinshi talap, saılaýǵa túsetin adam mindetti túrde Qazaqstan Respýblıkasynyń azamaty bolýy kerek. Ekinshiden, ol azamattyń jasy 25-ten asqan bolýy kerek. Úshinshi talap, depýtattyqtan úmitker bolǵysy keletin azamat Qazaqstan aýmaǵynda 10 jyl turaqty turǵan bolýy qajet. Osy úsh talaptyń bireýi sáıkes kelmegen jaǵdaıda depýtattyqtan úmitker bolǵysy keletin azamat saılaýǵa túse almaıdy.
Máslıhat depýtaty saılaýyna túskisi keletin azamattarǵa qoıylatyn talaptar da osyndaı. Tek máslıhat depýtatynyń saılaýyna 20 jasqa tolǵan azamattar da túse alady. Sondaı-aq máslıhat depýtaty tek bir aımaqtyń ǵana depýtaty bola alady
- Ortalyq saılaý komıssııasy osy saılaýlarda baıqaýshylarmen jumysty qalaı júrgizbek?
- Osy ýaqytta elde baıqaýshylar ınstıtýty ashyldy. Ony bekittik. Ol týraly Syrtqy ister mınıstrligine arnaıy hat jiberildi. Sońǵy ótken saılaýda 1 myńnan astam sheteldik jáne halyqaralyq uıymdardyń baıqaýshylary tirkeldi. Baıqaýshylar sany osy jolǵy saılaýlarda da solaı bolady degen boljam jasap otyrmyz.
- Parlament Májilisi men máslıhat depýtattarynyń saılaýyna qansha qarjy bólindi?
- Májilis pen máslıhat saılaýyna bólingen qarjy 8 mıllıard teńge. Atalmysh qarjy saılaý úderisine atsalysatyn azamattardyń atqarǵan isteri úshin jalaqy retinde tólenedi. Sonymen qatar bul qarjy saılaý barysyndaǵy qajetti keńselik zattardy satyp alý, saılaý komıssııasy músheleriniń jol júrý aqysy sııaqty shyǵyndarǵa, sondaı-aq máslıhattar depýtattyǵyna kandıdattardyń saılaýaldy úgit jumysynyń zańmen belgilengen baǵyttaryna jumsalmaq.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
