Maımyl shesheginiń koronavırýs sekildi órship ketýi múmkin be
Maımyl sheshegi 16 elde tabyldy
Qazir álemde maımyldan adamǵa sheshek aýrýy juǵyp jatyr. Bul vırýstyń COVID-19-dan aıyrmashylyǵy adamǵa aýa arqyly berilmeıdi. Mamyrdyń birinshi jartysynda osy aýrý taralýynyń dástúrli oshaqtarynan alys elderde maımyl sheshegi anyqtaldy degen málimetter túse bastady. Birinshi jaǵdaı 7 mamyrda Ulybrıtanııada anyqtalǵan. Aýrý nebári 10 kúnde AQSh, Kanada, Aýstralııa jáne Eýropanyń birqatar eline taralǵan. Tómendegi dıagrammada aýrýdyń juǵý jyldamdyǵy kórsetilgen
Sheshek aýrýy qalaı juǵady?
Maımyl sheshegi - sırek kezdesetin vırýstyq zoonozdyq aýrý (ıaǵnı adamǵa janýarlardan beriledi). Ony juqtyrǵan adamda buryn sheshekpen aýyratyn naýqastardaǵy sımptomǵa uqsas belgiler baıqalady. 1980 jyly sheshek joıylǵannan keıin jáne varıola vaktsınalaryn qoldaný toqtatylǵannan soń maımyl sheshegi basqa ortopoksvırýstar arasynda adamdar úshin eń patogendi orynǵa shyqty. Maımyl sheshegi aýrýy áli kúnge deıin Afrıkanyń tropıkalyq ormany kóp aımaqtarynda kezdesedi.
Aýrý kóp jaǵdaıda qan arqyly, deneden bólinetin suıyqtyqtar (ter, qan, túkirik) jáne aýrý janýardyń zaqymdalǵan terisi nemese shyryshty qabattary arqyly beriledi. ıAǵnı, naýqas adamnyń túkirigi men silekeıi ekinshi adamnyń ishine tússe, aýrý juqtyrady. Alaıda maımyl sheshegin juqtyrýdyń eń basty sebebi - aýrý janýardyń etin jeý. Aýrý juqtyrý jıiligi jaǵynan ekinshi orynda - tynys alý joldary arqyly. Tipti naýqas qoldanǵan ydys-aıaǵy, kıimi, ustaǵan zattary men tósek-ornynan da juǵýy múmkin. Vırýs kóbine ımmýnıteti tómen adamdar men balalarǵa juǵady. Maımyl shesheginiń ınkýbatsııalyq kezeńi ádette 6 kúnnen 16 kúnge deıin, sırek jaǵdaıda 21 kúnge deıin jetýi múmkin. Aýrý jedel ári kenetten bastalady. Eń aldymen dene temperatýrasy joǵarylaıdy. Aýrýdyń negizgi belgileri dene temperatýrasy, qaltyraý, bas aýrý, álsizdik, bórtý.
Naýqastar tynys alý organdarynda tumaýǵa uqsas belgiler bolǵanyn jıi aıtady. Bórtpeler kóbine qaı jerde ornalassa da óte aýyr dep sıpattalady.
20 mamyrda Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDSU) maımyl shesheginiń órshýin talqylaý úshin sarapshylardyń tótenshe jınalysyn shaqyrýǵa sheshim qabyldady. Kezdesýde aýrýdyń taralýyna qarsy kúres sharalary, sondaı-aq vaktsınalaý máselesi talqylandy. Qazirgi tańda álemniń 16 elinde 250-den astam adam bul aýrýdy juqtyrǵan. Eýropada vırýsty eń kóp juqtyrǵandar Ulybrıtanııada tirkelgen.
Sonymen qatar Ispanııa, AQSh pen Germanııa maımyl sheshegi aýrýyna qarsy vaktsına satyp alýǵa daıyn. Ázirge vırýsqa qarsy maquldanǵan arnaıy ekpe joq. Al Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy maımyl shesheginiń koronavırýs ınfektsııasy sııaqty órship ketýi múmkin emes ekenin aıtady.
Belgııa maımyl sheshegine baılanysty karantın engizdi
Belgııada maımyl shesheginiń 3 jaǵdaıy tirkelgennen keıin eldiń densaýlyq saqtaý organy 21 kúndik karantın engizdi. Bul sheshimdi Belgııa úkimeti 22 mamyr kúni keshke qabyldady.
Bul aýrýdy juqtyrǵan naýqastar 3 apta boıy ózin-ózi oqshaýlaýǵa májbúr. Naýqastarmen baılanysta bolǵan adamdar áli oqshaýlanǵan joq, biraq olarǵa aýrý belgisi baıqalǵanda dereý habar berý jóninde eskertildi.
Aıta keteıik, Qazaqstanda maımyl sheshegin juqtyrý oqıǵalary tirkelgen joq. Alaıda qazaqstandyq ǵalymdar maımyl sheshegine qarsy vaktsına jasaýǵa daıyn ekenin jetkizdi. Olardyń aıtýynsha, maımyl sheshegine qarsy otandyq vaktsına jasap shyǵarýǵa jarty jyldaı ýaqyt ketedi.
Koronavırýs juqtyrǵandar sany 530 mıllıonnan asty
Koronavırýs juqtyrǵandar sany 20 mıllıonnan asqan memleketter arasynda alǵashqy úshtikte AQSh, Úndistan jáne Brazılııa elderi tur. Al aýrý juqtyrǵandar men qaıtys bolǵandar sany boıynsha AQSh birinshi orynda. Onda COVID-19 juqtyrǵandar sany 85 mıllıonǵa jetse, qaıtys bolǵandar sany 10 mıllıon adamdy qurap otyr. Úndistan koronavırýs juqtyrǵandar sany boıynsha ekinshi orynda tur, munda COVID-19 anyqtalǵan jaǵdaılarynyń sany 43 mıllıonnan asqan, al vırýsty juqtyrý saldarynan qaıtys bolǵandar sany 524 539-ǵa jetken. Koronavırýs juqtyrǵandar sany boıynsha úshinshi orynda Brazılııa, onda 31 mıllonǵa jýyq adam vırýs juqtyrǵan, onyń 666 248-i qaıtys bolǵan.
Ótken aptada 3,7 mıllıonnan astam jaǵdaı tirkeldi, bul aldyńǵy aptaǵa qaraǵanda 3% - ǵa az. Apta saıynǵy jańa ólim-jitim sany da tómendeýde, 9000-nan astam adam qaıtys boldy, bul aldyńǵy aptamen salystyrǵanda 11%-ǵa azaıǵan.
Álemdegi eń mańyzdy oqıǵalar statıstıkasy Worldometers portalynyń 27 mamyrdaǵy málimeti boıynsha, álemniń 1 mln turǵynyna shaqqanda ólim-jitim koeffıtsıenti 809,2 qurap otyr. AQSh-ta 1 mln turǵynǵa shaqqanda - 3 080 adam, Úndistanda - 373, Brazılııada - 3 093, Frantsııada - 2 259, Germanııada - 1 650, Ulybrıtanııada - 2 601 adam qaıtys boldy.
Italııada koronavırýs juqtyrǵandar sany azaıǵan
Italııada koronavırýs juqtyrǵandardyń sany 29,6%-ǵa azaıǵan. Bul el koronavırýsqa baılanysty tótenshe jaǵdaı rejımin 2020 jyldyń naýryzynda jarııalap, 2022 jyly naýryzda toqtatty. Jabyq qoǵamdyq oryndarda «maska taǵý» rejıminen basqa shekteýlerdiń bári alynyp tastaldy. Epıdemııa kezinde vırýs juqtyrǵandardyń jalpy sany el halqynyń shamamen 25%-yn, ıaǵnı 17 mıllıon adamdy quraǵan. Onyń ishinde 166 myńnan astam adam qaıtys bolǵan. Qazirgi tańda azamattardyń 84%-dan astamy koronavırýsqa qarsy vaktsınamen egilgen.
Sondaı-aq aýrýhanaǵa jatqyzylǵan, reanımatsııa palatalaryna ornalastyrylǵan adamdar sany edáýir azaıǵan.
Soltústik Koreıada kerisinshe koronavırýs juqtyrǵandar sany artty
Soltústik Koreıada koronavırýs ınfektsııasy 100 myńnan astam adamnan anyqtalǵan. Naýqastardyń barlyǵynyń dene qyzýy kóterilip, jaısyz sezingen. Jalpy elde vırýs juqtyrǵan turǵyndar sany 3 mln 170 myńǵa jetip otyr. 68 adam qaıtys bolǵan. Soltústik Koreıada koronavırýs mamyrdyń ortasynda beleń aldy. Sol kezde úkimet indettiń taraýyn toqtatý úshin qatań sharalar qabyldap, lokdaýn engizdi.
Japonııa sheteldik týrısterdi maýsym aıynan bastap qabyldaıdy
Japonııa bıligi 10 maýsymnan bastap elge sheteldik týrısterdi qaıta qabyldaýdy bastaý týraly sheshim shyǵardy. Bul týraly beısenbide jýrnalısterge Japonııa premer-mınıstri Fýmıo Kısıda habarlady.
Onyń aıtýynsha, birinshi kezeńde bul toptyq týrıstik týrlarǵa qatysty. Mamyr aıynyń aıaǵynan bastap Japonııa memleketi Aýstralııa, Sıngapýr, AQSh jáne Taılandtan kelgen shaǵyn týrıstik toptardy testik rejımde qabyldaı bastady. Japonııa 2020 jylǵy 28 jeltoqsanda koronavırýstyń taralýyna baılanysty álemniń barlyq memleketteri men aımaqtarynyń azamattaryna jańa vıza berýge tyıym salǵan edi. Sonymen qatar Japonııada turaqty turatyn jáne uzaqmerzimdi vızasy bar sheteldikter men dıplomattar kire alady. Japonııada turatyn sheteldikterdiń týystaryna «erekshe jaǵdaıda» ǵana kirýge ruqsat etilýi múmkin.
Germanııa elge kirý úshin koronavırýs shekteýlerin jeńildetti
1 maýsymnan bastap Germanııaǵa baratyn azamattardan vaktsınalaý týraly kýálik, COVID-19 juqtyrmaǵany týraly anyqtama nemese koronavırýsqa qarsy test tapsyrý talap etilmeıdi. Úkimettiń sheshimine sáıkes, bul qujat 1 maýsymnan 31 tamyzǵa deıin kúshinde bolady. Bılik pandemııanyń jańa tolqyny bastalsa, kúzde taǵy da shekteýler engizýi múmkin ekendigin jetkizdi.
Qytaıda koronavırýs juqtyrý qarqyny tómendedi
Qytaıda koronavırýstyń órshýi naýryz aıynan beri eń tómengi deńgeıge jetti. Beısenbide koronavırýs ınfektsııasynyń 590 jańa jaǵdaıy tirkeldi. Bul 6 naýryzdan bastap tirkelgen eń tómengi deńgeı.
Resmı derekter boıynsha, aýrýdyń aıqyn sımptomdary bar naýqastardyń jalpy sany 3 699 adamdy quraıdy, onyń ishinde 187 adamda aýrýdyń aýyr jaǵdaıy baıqalady. Vırýs juqtyrǵandardyń 97%-y koronavırýsty el ishinde juqtyrǵan, qalǵan 3%-y shetelden juqtyryp kelgen. Sondaı-aq Qytaıda qart adamdardyń 82%-dan astamy tolyqtaı vaktsınalanǵan.
Kazaqstanda koronavırýs boıynsha jaǵdaı qalypty deńgeıde
Elimizde koronavırýs ınfektsııasyn juqtyrǵan adamdardyń jalpy sany 1 305 732 quraıdy. Ótken táýlikte elimizde ınfektsııa juqtyrǵan 9 jaǵdaı tirkeldi. Elimizde 9,5 mln astam adam koronavırýsqa qarsy ekpe aldy.
Venera Jolamanqyzy
