Maıdanda habarsyz ketken qazaqstandyqtardy izdeý qalaı júrip jatyr
ASTANA. KAZINFORM – Búgin – Jeńiske 79 jyl. Soǵystyń bitkenine ǵasyrǵa jýyqtasa da maıdanǵa attanǵan otandastarymyzdyń taǵdyry týraly tyń derekter ashylyp, tabylyp jatyr. Al soǵystan oralmaı, maıdan dalasynda mert bolǵany qanshama. Elimizde «Atamnyń amanaty» atty qoǵamdyq birlestik bar, qoǵamdyq uıymnyń maqsaty – soǵysqa attanyp elge oralmaǵan otan qorǵaýshylardy izdeý, olardy taýyp elge ákelý, artynda qalǵan urpaqtarymen baılanys ornatý. Jeńis kúni qarsańynda maıdanda iz-túzsiz joǵalǵan qazaqstandyqtardy izdeý jumystary qalaı júrip jatqany jaıly «Atamnyń amanaty» qoǵamdyq birlestigi basqarma tóraǵasynyń orynbasary Ábýbákir Smaıylovpen áńgimelesken edik.
«Atamnyń amanaty» qory 2019 jyly 19 mamyrda qurylǵan, bıyl 5 jyl tolady. Qysqa ýaqytta qyrýar jumys atqaryldy. Qurylǵaly beri resmı saıtqa 9 myń ótinish kelip tústi. Otandastarymyz ózderiniń ata-babasyn, jaqyn-jýyǵyn izdeıdi, olardyń taǵdyrynyń ne bolǵanyn bilgisi keledi. Jalpy maıdanǵa (ІІ dúnıe júzilik soǵys) 1 mln 300 adam attanǵan degen derek bar, biraq ol tolyq emes. Onyń 630 myńy maıdan dalasynda opat bolǵan jáne 271 myńnan astam adam habar-osharsyz ketken. Bul da tolyq derek emes, sebebi soǵys kezinde adamdardy qazirgideı tirkep, esepteý múmkin emes. Qazir respýblıkalyq jáne oblystyq mýzeılermen, arhıvtermen memorandýmǵa qol qoıyp jatyrmyz, óıtkeni málimetterdiń bárin bir jerge jınaqtaýymyz kerek», - dedi Ábýbákir Smaıylov
Qoǵamdyq birlestik Jeńistiń 80 jyldyǵyna (2025 jyly) daıyndyqty bastap ketken.
«Bıyl Atyraýda ótken Ulttyq quryltaıda Memleket basshysy Jeńistiń 80 jyldyǵya qatysty daıyndyqty búginnen bastaý kerektigin aıtty. Soǵysqa attanǵandardyń sanyn 1941 jylǵy derekterge súıenip sońǵy ret KSRO Qorǵanys mınıstrligi 1989 jyly jasaǵan, al odan beri qanshama ýaqyt ótti jáne tyń derekter tabylyp jatyr. Ekinshiden, 1938-1939 jyldary áskerge alynǵan qanshama otandastarymyz bar. Kóbisi Keńes-Fın soǵysyna qatysyp, odan ári qaraı ásker qatarynda qalyp qoıdy. Budan bólek eńbek armııasy degen boldy, oǵan 16-17 jastaǵy bozbalalar alynyp, túrli qara jumys istegen, al 18 jasqa tolǵanda sol jaqtan maıdanǵa attanǵan», - deıdi ol.
Búginde soǵysqa attanǵan 4 myńǵa jýyq qazaqstandyqtyń qaıda soǵysyp, qaıda qaza tapqany jáne qaıda jerlengeni anyqtalypty, olardyń habar-derekteri artynda qalǵan urpaqtary men týystaryna jetkizilgen.
«Sonymen qatar 19 otandasymyzdyń súıegin áskerı ushaqpen elge ákelip, áskerı qurmetpen jerledik. Bıyl qańtarda Qyzylorda, Jambyl jáne Atyraý oblysyna 3 maıdangerdiń súıegin apardyq. Keıbiriniń artynda urpaq ta qalmaǵan. Byltyr 22 maýsymda (soǵys bastalǵan kún) eldegi barlyq meshitter pen shirkeýlerde bir mezgilde quran oqylyp, duǵa jasalsa degen bastama kótergen edik. Bastama qyzý qoldaý taýyp, júzege asyrdyq. Endi ony jyl saıyn ótkizýdi dástúrge aınaldyrmaqpyz. Jeńistiń 80 jyldyǵy qarsańynda Eýropa elderine attanǵan qanshama bozdaqtar bar, solardy taýyp, bir retke keltirsek degen nıettemiz. Qazir qolymyzda 20 myń adamnyń tizimi bar, qazir solardyń urpaǵyn, aǵaıyn-týystaryn izdestirip jatyrmyz. Maqsat - soǵysqa attanǵan ata-babasy týraly habardy urpaǵyna jetkizý. Іzdeý jumystarynda eriktilerdiń úlesi zor. Soǵystyń alǵashqy jyldary adam qazasy kóp boldy, odan qaldy qanshama adam tutqynǵa tústi. Taǵy bir jaıt, keıbir jaýyngerlerdiń saýaty bolmaǵan, ıaǵnı eline aman-esendigi týraly hat-habar da jaza almaǵan», - dedi qoǵamdyq birlestik ókili.
Soǵysqa attanǵan qazaqstandyqtardy izdeý jumystary úsh baǵytta júrip jatyr. Birinshi, arhıvtermen jumys, ekinshi, maıdan dalasyndaǵy qazba jumystary jáne úshinshi áskerı patrıottyq is-sharalar ótkizý. Birlestik 50-den astam yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıǵan. Onyń ishinde TMD men Eýropa elderiniń qoǵamdyq uıymdary bar.
«Óskeleń urpaq ótkenin bilip ósý kerek, osy oraıda elordanyń kolledjderimen memorandýmǵa qol qoıdyq. Sonyń negizinde kolledj stýdentterine apta saıyn «Erlik» sabaǵyn ótkizemiz. Sondaı-aq, buǵan deıin aıtqanymdaı 20 myń jerlesimizdiń tizimi bar, sol boıynsha Eýropa elderinen otandastarymyz týraly málimetterdi izdep jatyrmyz. Mysaly, Norvegııa, Polsha, Germanııadan jerlesterimizdiń derekteri tabylýda. Italııada, tipti Anglııada 6 qazaq jatyr. Sol sııaqty byltyr Gollandııanyń biz sekildi uıymymen memorandýmǵa qol qoıdyq, sol jerdegi kontslagerde kezinde 101 adam tutqynda bolǵan eken. Ártúrli ult ókilderinen quralǵan, ishinde ózbek-qazaǵy aralas. Qoǵamdyq uıym izdestire kele Almaty oblysynan bir tutqynnyń urpaǵyn taýyp aldy», - deıdi Á. Smaıylov.