Máskeýlik rejısser Gúlnaz Balpeıisova: Jınaǵan tájirıbemdi Qazaqstanmen bóliskim keledi
- Astanadaǵy spektakl qoıylymynan qandaı áser aldyńyz? Basty oıdy kórermenge jetkize aldyńyz ba?
- Jetkize aldym dep oılaımyn. Shynymdy aıtsam, soltústiktiń kórermenderi óte qyzyq. Olar erekshe baıypty, tynysh jáne salqynqandy. Al almatylyq kórermender anaǵurlym belsendi, ashyq jáne qyzba bolyp keledi. Olar óz emotsııalaryn jasyrmaıdy, bir jaǵynan salqynqandylyq ta maǵan unaıdy. Almatyda ár 5 mınýt saıyn qol soǵyp, sahnadaǵy oqıǵalardyń barlyǵyna qýanyp otyrsa, mundaǵy kórermen qol soǵýǵa asyqpaıdy, qoıylymdy muqııat baqylaıdy. Eshqaıda alańdamaı, bar zeıinin sahnaǵa aýdarady. Árıne, mundaı iltıpattyń quny men úshin qymbat.
- Astanadaǵy spektakl qoıylymyna daıyndyq qalaı ótti? Qandaı kedergilerge tap boldyńyz?
- Munda 1 kún ǵana daıyndaldyq, aıtarlyqtaı qıyndyqtar bolǵan joq. «Astana Balette» óte jaqsy komanda bar. Daıyndyqtaǵy qıyndyqtar trýppanyń óz ishinde bolǵan shyǵar. Óz aramyzda «júz jyldyq soǵys» júrip jatty, uzaq ýaqyt birge júrgendikten shyǵar. Otbasyndaǵy qarym-qatynas sııaqty, ydys-aıaq syldyrlamaı turmaıdy.
- Aldaǵy shyǵarmashylyq josparyńyzben bólisseńiz. Jaqyn arada qandaı qoıylymdarmen qýantpaqsyz?
- Vahtangov teatrynda Shtefan Tsveıgtiń «Leporellasyn» qoıýymyz kerek. Onda tórt rejısser qatarynan jumys isteıdi, sebebi 4 novella men 1 spektakl qoıylady. Ázirge «Tsveıg keshi» dep atap otyrmyz, naqty ataýy belgisiz.
- Shyǵarmashylyq protsess jóninde áńgimelessek. Mundaı jas bola tura, Máskeýdiń bedeldi teatrynda rejısser bolý qıyn emes pe? Tájirıbeniń azdyǵy sezile me?
- Men Vahtangov teatrynda 5 jyl boıy bas kórkemdik jetekshi Rımas Vladımırovıch Týmınastyń assıstenti bolyp jumys istedim. Týmınas - álemdik arena men eýropalyq teatrlarǵa belgili esim. Vahtangov teatry - qazirgi ýaqytta Máskeýdegi úzdik teatrlardyń biri. Bul ıAkovlev qyzmet etken, Etýsh pen Aksakova jumys isteıtin áıgili oryn. Ekinshi kýrstan bastap, Rımas Vladımırovıchtiń jáne ózge de tanymal teatr maıtalmandarynyń assıstenti bolyp jumys istedim. Sondyqtan, «tájirıbem az» degen sózben kelise almaımyn. Uzaq ýaqyt boıy teatr óndirisiniń barlyq astaryn biletin «sur kardınal» boldym. Árıne, kórermen teatr kórinisteri oryn alatyn sheńberdi ǵana kóredi. Olar qol soǵyp, jylap-syqtap, úılerine qaıtady. Kez kelgen qoıylymnyń artynda balet ártisteriniń qanǵa boıalǵan aıaǵy sekildi úlken eńbek jatady. Sahna artyndaǵy ómir - aıtarlyqtaı kúrdeli jáne alýan túrli. Qyzyqtyǵy óz aldyna, men úshin teatr - tutas ómirge aınaldy.
- Ideıa týýy úshin shyǵarmashylyq adamdarynyń kúı talǵaıtyny belgili. Siz úshin qandaı orta yńǵaıly jáne shyǵarmashylyq protsess qalaı ótedi?
- Ár óner adamy úshin árqalaı bolady. Men úshin shyǵarmashylyq protsesi adam tózgisiz azappen ótedi. Meni kúmán men senimsizdik qınaıdy, únemi bilimimniń jetispeýshiligin sezip otyramyn. Qandaı da bir materıaldy qolǵa alsam, ol týraly bárin zerttep shyǵýym tıis. Bul sózben aıtyp jetkize alatyn bir ǵana element. Qalǵanynyń barlyǵyn sózben aıtyp jetkizý múmkin emes. Aıtpaqshy, men tek qana klassıkamen aınalysamyn, sebebi Rımas Vladımırovıch aıtqandaı, klassıkaǵa ǵana arqa súıeýge bolady. Klassıka bizden kúshtirek, bizden aqyldyraq. Sol sebepti, zamanaýı formattarǵa boılaı almaı júrmin. Klassıkalyq avtorlardan úıreneriń kóp, olarmen birge qııaldyń jeteginde ketýge bolady. Olar saǵan túnde keledi de, seniń dál osylaı ómir súrgenińdi qalaıdy. Bul protsess ár adamda ár túrli ótýi múmkin, mende osylaı ótedi (kúlip). Árbir avtor senimen «sóılesedi», uǵynýyń tıs entsıklopedııalardy aıtady, dál osy protsespen birge óziń de ózgerip ketesiń.
- Qazaqstandyq avtorlar sizben «sóılese» me? Qazaqstandyq shyǵarmalardyń qaısysyn qoıar edińiz?
- Mektepte qazaq ádebıetin súıip oqıtynmyn. Іlııas Esenberlınniń «Kóshpendilerin» qoıǵym keledi. Nemese Kalashnıkovtyń «Qatygez ǵasyryn» («Jestokıı vek»). Qazaq ádebıeti qashanda óziniń tarıhı shyǵarmalarymen tanylǵan.
- Qazirgi ýaqytta teatr qyzmetkeri nemese rejısseri qansha tabys taba alady?
- Bul suraqqa bir sózben jaýap bere almaımyn. Meniń úsh aıaqtalmaǵan jáne bir aıaqtalǵan bilimim bar. Birinshiden, meniń mamandyǵym - sýretshi. Ekinshiden, men - aktrısamyn. Odan bólek, men - teatr synshysymyn jáne rejıssermin. Ár oqýdy tastaǵan saıyn, jańa ınstıtýtqa tústim. Meni bir ǵana suraq tolǵandyratyn: osy jumyspen ómir boıy aınalysa alamyn ba? Sizdiń suraǵyńyzǵa men de suraqpen jaýap bergim kelip tur: siz aqsha tólenbeıtin jumysqa barýǵa daıynsyz ba? Al men baramyn. Rejısserlikte aqsha mańyzdy emes. Bylaı jaýap bereıin: naǵyz kásibı mamandarǵa únemi suranys bolady. Eger óz isińizdiń sheberi bolsańyz, ash qalmaısyz. Teatr únemi qıyn kúnderdi bastan keship keledi. Mádenıetke qaraılasqan jón, kómektesken jón. Eger biz ónerdiń ne úshin qajet ekenin túsinsek, eshqashan aýyrmas edik. Rýhanı baıyr edik, rýhanı tazarar edik.
- Siz astanalyq jáne almatylyq kórermendermen tanysyp úlgerdińiz. Qazaqstanda teatr qanshalyqty suranysqa ıe? Sizdiń oıyńyzsha, qazaqstandyq teatrdy qandaı bolashaq kútip tur?
- Bul bolashaqtyń ózi bizge baılanysty bolyp tur. Joǵaryda aıtyp ótkenimdeı, jaqsy ister jaqsy talǵamdy qalyptastyratyndyqtan, teatrǵa qoldaý kórsetý qajet.
- Qazaqstanǵa kóship kelip, jergilikti teatrdyń órkendeýine atsalysqyńyz kelmeı me? Sizdiń tájirıbeńiz kóp qajetke jarar edi.
- Rejısser mamandyǵynyń ózi turaqty emes. Jazda Býdapeshtte spektakl qoıdym. Ol jaqqa Almatydan ushyp barǵan edim. Bala kezimde álemge ortaq adam bolýdy armandap edim, sol armanym oryndalyp jatqan tárizdi. Munda jylyna bir ret kelip, spektakl qoısam da baqytty bolar edim. Turaqty negizde Vahtangov teatrynda jumys isteımin, sebebi maǵan teatr ómiri qaınap jatqan orta kerek. Ondaǵy teatr men uıymdastyrý deńgeıi múldem basqasha, teatrdyń ǵajap óner ekenin uǵynasyń. Qazaqstanǵa kelip, jaqsy nátıje kórsetýim úshin, damylsyz jumys isteýim qajet. Dál qazir Qazaqstanǵa kóship keler bolsam, osy deńgeıimde qalyp qoıamyn. Jańa halyqaralyq tájirıbeler jınaqtasam, elime bererim de kóbirek bolar edi. Samal jeldi sezdińiz be?.. Samal jel ózi qalaǵan kezde ǵana saıabyrlanady. Biz de dál osyndaı bolýymyz kerek. Men ázirge tálimger emespin, shákirtpin. Ózgeler meni ustaz dep ataǵan kúni elge kelip, óz tájirıbemmen bólisetin shyǵarmyn.
- Áńgimeńizge rahmet!