Mashına jasaý salasyna ilesý úshin bolashaqtyń mamandaryn daıarlaýǵa kiristik – ǵalym
PETROPAVL. KAZINFORM – Mashına jasaý salasy sońǵy 10 jylda aıtarlyqtaı ózgeristerge ushyrady. Avtomattandyrý, tsıfrlandyrý jáne jańa tehnologııalardyń engizilýi naryqtaǵy básekege qabilettilikti kúsheıtti.
Salaǵa qajet mamandarǵa qoıylatyn talaptar da artqan. Osyǵan oraı, mashına jasaýshylar kúnine oraı M.Qozybaev atyndaǵy Soltústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń «Kólik jáne mashına jasaý» kafedrasynyń meńgerýshisi Vıtalıı Savınkındi áńgimege tarttyq.
- Vıtalıı Vladımırovıch, mashına jasaý salasyna qajet mamandardy qashannan beri daıarlap kelesizder?
- Eń alǵash 1960 jyly Petropavlda Ýral polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń negizinde oqytý-keńes berý pýnkti qurylǵan eken. Keıin 1975 jyly ol tolyqqandy jalpy tehnıkalyq fakýltetke jáne sol bilimniń ortaq ortalyǵyna aınaldy. Sol jyldary 1200-ge deıin stýdent bilim alǵan. 1978 jyly Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń quramyna ótedi. Al 1996 jyly M.Qozybaev atyndaǵy ýnıversıtet quramyna kirip, soltústik óńirdi tehnıkalyq kadrlarmen qamtamasyz etý úshin jumys istep keledi.
- Qazir qandaı mamandardy daıarlap jatyrsyzdar?
- Biz - aımaqtaǵy tehnıka salasyndaǵy mamandardy daıarlaıtyn negizgi bilim jáne ǵylymı ortalyqtardyń birimiz. Kafedrada bakalavrıat, magıstratýra jáne PhD deńgeılerinde mamandar daıarlanady. Negizgi bilim berý baǵdarlamalary - mashına jasaý, kólik, kóliktik tehnıka jáne tehnologııalar, standarttaý jáne sertıfıkattaý. Sońǵy jyldary eńbek naryǵyndaǵy suranysty eskerip, jańa baǵdarlamalar ashtyq, olar: temirjol vagondaryn tehnıkalyq paıdalaný jáne jóndeý, robototehnıka jáne ınnovatsııalyq tehnologııalar, ınjınırıng jáne ınnovatsııalyq ólsheý tehnologııalary. Jańa bilim berý baǵdarlamalary – halyqaralyq tehnologııalyq standarttar men zamanaýı trendterge baǵyttalǵan.
- ıAǵnı, jastar arasynda ınjenerlik mamandyqtar qaıtadan sándi bolýy múmkin ǵoı?
- Iá, jastardyń tehnıkalyq mamandyqtarǵa qyzyǵýshylyǵy artty. Búginde ınjenerlik bilim – bul bolashaǵy zor, suranysqa ıe mamandyq. Máselen, «Robototehnıka» jáne «Innovatsııalyq ólsheý tehnologııalary» salalarynda jańa mamandyqtar ashyldy. Bul baǵyttarda stýdentter 3D-prıntıng, tsıfrlyq egizder, addıtıvti tehnologııalar, CNC júıelermen jumys isteýdi úırenedi. Bulardyń barlyǵy qazirgi zamanǵy mashına jasaý salasynyń ajyramas bóligine aınaldy. Bul tehnologııalar óndiristik protsesterdi jyldamdatyp, ónim sapasyn arttyryp qana qoımaı, kúrdeli ınjenerlik mindetterdi sheshýge de múmkindik beredi. Joǵary bilim berý júıesinde osy quraldarmen jumys isteı alatyn, zamanaýı tsıfrlyq ortaǵa beıimdelgen mamandardy daıarlaý – ýaqyt talaby.
Máselen, «Vagondardy tehnıkalyq paıdalaný, qyzmet kórsetý jáne jóndeý» oqý baǵdarlamasy iske qosyldy. Onyń mańyzdylyǵy Qazaqstannyń ekonomıkalyq jáne geografııalyq erekshelikterine baılanysty. Elimiz úlken aýmaqty alyp jatyr, halyqtyń sırek ornalasýy, mıneraldy resýrstardyń ártúrli aımaqtarda shoǵyrlanýy jáne Eýropa men Azııa arasynda ornalasýy Qazaqstan ekonomıkasyn álemdegi eń kóp júk tasymaldaıtyndardyń birine aınaldyrady. Bul jaǵdaı kólik júıesine joǵary táýeldilikti týdyrady.
Qazaqstan ekonomıkasynyń damýy men eldiń ıntegratsııalyq protsesterge belsendi qatysýy temirjol kóligin halyqaralyq tranzıttik tasymaldarǵa beıimdeýdi talap etedi.
Jyldam damyp jatqan tehnologııalar, avtomattandyrý jáne tsıfrlyq júıeler bolashaq mamandardyń zamanaýı halyqaralyq tasymaldaý tehnologııalary, vagondardy ıntellektýaldy paıdalaný jáne jóndeý ádisterin, sondaı-aq addıtıvti tehnologııalardy meńgerýin mindetteıdi.
Eń mańyzdysy, Qazaqstan temirjol quramdary, jol tehnıkasy jáne arnaıy maqsattaǵy keshender arqyly Eýrazııada temirjol júk aınalymyn qamtamasyz etedi.
TMD elderinde 430 myńnan astam ártúrli klasstaǵy temirjol vagondary bar. Al Qazaqstanda 1700 lokomotıv, elektrovoz jáne teplovoz, 291 avtomattandyrylǵan keshen, 2752 jolaýshy vagony, 28000 júk salǵysh, 54900 júk tasymaldaıtyn jáne 75500 vagon bar.
Bul oqý baǵdarlamasynyń taǵy bir ereksheligi - bolashaqta óte qajet bolatyn, qazirgi kezde áli kóp taralmaǵan birneshe jańa mamandyqtardy oqytýǵa negizdelgen. Mysaly, addıtıvti tehnıkalyq qyzmet kórsetý ınjeneri — bul maman addıtıvti tehnologııalardy (mysaly, 3D-prınterlerdi) qoldanyp, tehnıkalyq jabdyqtardy jóndeıdi jáne kútip ustaýmen aınalysady.
Predıktıvti tehnıkalyq qyzmet kórsetý tehnologııasy mamany — bul maman tehnıkanyń buzylýyn aldyn ala anyqtap, ýaqytyly jóndeý jumystaryn uıymdastyrady. ıAǵnı, másele paıda bolǵansha aldyn ala boljaý arqyly jumys isteıdi.
Tsıfrlyq egizder operatory — tehnıkanyń sandyq kóshirmelerin (tsıfrlyq egizderin) jasap, olardy baqylap, zerttep, tıimdi paıdalanady.
Qaıta óńdeý ınjeneri (sandyq 3D keri jobalaý mamany) — bar nysandy sandyq túrde qaıta jasap shyǵara alatyn maman. Mysaly, eger vagonnyń qandaı da bir bólshegi buzylsa, onyń naqty ólshemderin sandyq túrde qaıtalap jasap bere alady.
Nemese vırtýaldy 3D prototıpteý ınjeneri — tehnıkanyń jańa úlgilerin kompıýterde 3D formatta jasap, synap kóretin maman.
Jalpy, bul baǵdarlama qazirgi zamanǵy tehnologııalarǵa saı, sandyq jáne addıtıvti tehnologııalarmen jumys isteıtin zamanaýı mamandardy daıarlaýǵa arnalǵan. Olardyń bilimi tehnıka salasynda ınnovatsııalyq jáne halyqaralyq talaptarǵa saı bolady.
– Jergilikti mashına jasaý kásiporyndarymen baılanys bar ma?
– Iá, oblystaǵy birqatar jetekshi kásiporynmen tyǵyz baılanysta jumys isteıdi. Atap aıtqanda, «PetroMashZavod», «Partner-Avto», «ZIKSTO», «Truck Service Kazakhstan», «Petropavl aýyr mashına jasaý zaýyty» syndy kásiporyndarda kafedra bólimsheleri ashylǵan. Stýdentter men oqytýshylar zaýytta zerthanalyq sabaqtarǵa qatysady, ekskýrsııalar ótedi, dıplomdyq jobalar naqty óndiristik máselelerge baǵyttalady. Kásiporyn mamandary ýnıversıtetke dárister oqýǵa kelip, oqý baǵdarlamalaryn jetildirýge at salysady. Osy yntymaqtastyqtyń nátıjesinde stýdentter teorııany óndiriste qoldana bilýge daǵdylanady. Al oqytýshylarymyz oqý baǵdarlamalaryn sol kásiporyndardyń suranystaryna beıimdeıdi. Bul – naǵyz áleýmettik seriktestik úlgisi.
Jaqynda Qostanaıdaǵy «SaryarqaAvtoProm», «KІA Qazaqstan» zaýyttarymen kelissózder júrgizdik. Bolashaqta stýdentterimiz úshin óndiristik tájirıbe men oqytýshylarymyz úshin taǵylymdamalar uıymdastyrylady. Bul – bilim men óndiris arasyndaǵy alshaqtyqty joıýdyń naqty joly.
– Jas mamandarǵa eńbek naryǵynda suranys bar ma?
- Stýdentter negizinen mashına jasaý zaýyttarynda, avtoservıs ortalyqtarynda, kólik logıstıkasy men jóndeý uıymdarynda, tehnıkalyq qadaǵalaý jáne standarttaý salalarynda qyzmet atqarady.
Taǵy bir artyqshylyq – stýdentter joǵary bilimmen qatar jumysshy biliktiligin de alady. Mysaly, temir ustasy, metall jonýshy, elektrık sııaqty jumysshy mamandyqtaryn da meńgerip, sertıfıkat alady. Bul – olardyń eńbek naryǵyndaǵy básekege qabilettiligin arttyrady.
Jalpy, negizgi maqsatymyz – elimizdiń ónerkásiptik jáne kólik salasyna básekege qabiletti ınjenerler daıarlaý.
Buǵan deıin 2028 jylǵa qaraı Qazaqstanda mashına jasaý kólemi 4,5 esege artatynyn jazǵan edik.