Mańǵystaýda jyl basynan beri 16 jasóspirim túsik jasatqan
AQTAÝ. KAZINFORM — Mańǵystaýda bıylǵy 9 aıda 75 júkti jasóspirim esepke alynǵan. Byltyr bul kórsetkish 129 bolǵan edi.
Mańǵystaý oblystyq «Ana men bala» ortalyǵynyń dırektory, akýsher-gınekolog Japyraq Epenovanyń aıtýynsha, 12 aptaǵa deıingi sátsiz júktilik jáne ózdiginen túsirýdi qosqanda 16 jasóspirim túsik jasatqan, 74 jasóspirim bosandy.
Mamannyń sózinshe, 18 jasqa tolmaǵan qyz balalardyń osyndaı jaǵdaıǵa dýshar bolýy — qoǵamdyq másele. Sebebi, álemdik statıstıkaǵa súıensek, aıaǵy aýyr qyzdardyń 20 paıyzy ǵana óziniń qatarlastarynan, al 80 paıyzy eresek er adamdardan júkti bolady.
— Bul jerde áleýmettik, medıtsınalyq máseleler bar. Tek dárigerler men muǵalimder ǵana emes, qyz balamen jumys otbasynda bastalýy qajet. Jasóspirimderdiń óz qatarlastarymen jynystyq qatynasqa túsip, júkti bolýy sırek kezdesedi. Kóp jaǵdaıda týystardyń arasyndaǵy úlken kisiler kináli. Ata-analar kolledjge oqýǵa túsken qyzdaryn týystarynyń úıine jatqyzady. Biz sonyń keri jaǵyn kórip otyrmyz. Tek Qazaqstan emes, álemdik statıstıkada solaı, — deıdi akýsher-gınekolog.
Erte jynystyq qatynasqa túsý men erte júktiliktiń jas aǵzaǵa ákeler zııany da, keri saldary da orasan.
— Erte jynystyq qatynasqa túsýdiń saldarynan jatyr moıny obyry bolýy múmkin. Al, birinshi júktilikti úzý — bedeýlikke ákelýi yqtımal. Ár túrli qabyný protsesteri júredi. Qabyný men bedeýlikten basqa, mólsherden tys kóp qan ketýi múmkin. Sebebi, jasóspirim balanyń aǵzasy áli júktilikke daıyn emes. Aǵzada gormondar áli qalyptaspaǵan. Túsik tastap, tazalaǵanda «Jatyr moıynynyń jaraqaty» tipti, jatyr tesilip ketýi múmkin. Al, bosanǵan kezde bosaný joldary jyrtylady. Jasóspirimderde erte júktilikke baılanysty ýaqytynan buryn bosaný nemese álsiz bosaný bolady, — deıdi Japyraq Epenova.
Japyraq Epenovanyń aıtýynsha, jasóspirimniń bosanǵannan keıingi jaǵdaıyn boljaý múmkin emes. Olar náresteni qaraı almaıdy, tipti emize de almaıdy.
Al durys qorektenbegen bala bolashaqta aýrýshań bolady. Sonymen qatar, erte ana atanǵan jasóspirim psıhıkalyq travma alady. Jas qyz ózin kináli sanap, kúızeliske túsýi múmkin.
Aqtaýlyq gınekolog Lázzat Ashyqbaev jasóspirimder ómir boıy ókinbeý úshin, jastardyń jynystyq saýatyn arttyrýǵa asa kóńil bólý qajet, — dep sanaıdy.
— Jastar bolashaqta sábı súıý baqytynan aıyrylyp, san soqpas úshin jáne qalaýsyz júktilikten qorǵanýdyń joldaryn ómirlik daǵdylarǵa negizdep túsindirýdiń esh ábestigi joq. Tabıǵat áıeldiń jaratylysyn ózgeshe etip jaratqan. Júktilik — erekshe asa kúrdeli fızıologııalyq úderis. Bul kezde áıel aǵzasynda gormondyq ózgerister júredi. Jasóspirim qyzdyń aǵzasy psıhologııalyq jáne fızıologııalyq turǵydan júktilikti kóterýge áli beıimdelmegen. Jynystyq ómirge aıaq basqan jasóspirimderde qajetti aqparat bola bermeıdi, sondyqtan jynystyq jolmen beriletin ınfektsııalar qaýpi kúsheıedi. Olar qandaı kontratseptıv qoldaný keregin jáne dárigerge qashan barý keregin bilmeıdi, — deıdi Lázzat Ashyqbaeva.
Dáriger analarǵa «Qyzǵa qyryq úıden tyıym» qaǵıdatyn ustanýdy usynady. Ár ana 12-13 jasqa tolǵan jasóspirim qyzdy tek óz úıinde qondyrýy kerek. Etekkiri kelgen qyzben sóılesip, páktigin saqtaýdyń mańyzdylyǵyn túsindirý qajet.
Al, taǵdyr tálkegine túsip, zorlyq-zombylyqqa dýshar bolǵan qyzdarǵa úndemeı qalmaýǵa keńes berdi. Anasyna nemese jeńgesine aıtyp, dárigerdiń keńesine júginýge shaqyrdy. Qandaı jaǵdaıda da, mamannyń keńesi máseleni durys sheshýge yqpal etpek.
Buǵan deıin Túrkistan oblysynda 15 jasar qyz 71 jastaǵy týysynan júkti bolyp qalǵanyn habarlaǵan edik.