Mańǵystaýda esirtki tasymalynyń joly kesildi
AQTAÝ. KAZINFORM — 2025 jyldyń alǵashqy jartyjyldyǵynda Mańǵystaý oblysynyń prokýratýrasy óńirdegi zańdylyqty saqtaý, quqyqtyq tártipti qamtamasyz etý baǵytynda keshendi ári, tıimdi jumystar júrgizgen.
Mańǵystaý oblysy prokýrorynyń mindetin atqarýshy, aǵa ádilet keńesshisi Jandos Berdiqulovtyń aıtýynsha, Memleket basshysynyń tapsyrmasy aıasynda «Zań men tártip» qaǵıdatyn oryndaý maqsatynda, qylmystyń aldyn alý, azamattardyń konstıtýtsııalyq quqyqtaryn qorǵaý, onyń ishinde ınternet-alaıaqtyq, esirtki bıznesimen kúres, sondaı-aq qarjy pıramıdalaryna tosqaýyl qoıý syndy basym baǵyttar erekshe nazarda bolǵan.
Esirtki zattarynyń zańsyz aınalymy — qoǵam úshin eń qaýipti áleýmettik qubylystardyń biri. Bul tek qylmystyq áreket qana emes, sonymen qatar ulttyń bolashaǵyna tóngen eleýli qaýip. Kóp jaǵdaıda qylmyskerler ózderiniń zańsyz áreketterin júzege asyrý úshin «Telegram», «Instagram» sekildi messendjerlerdi paıdalanady. Esirtki zattaryn belgilengen oryndarǵa jasyryn qaldyryp, keıin tutynýshyǵa GPS arqyly naqty mekenjaıyn habarlaý júıesi — «Klad» tásili keńinen qoldanylady.
Osy tusta ásirese jasóspirimderdi «kýrer», «saqtaýshy» nemese «tasymaldaýshy» retinde tartý, onlaın platformalar arqyly esirtki taratý jáne krıptovalıýta arqyly tólem qabyldaıtyn jalǵan ınternet-dúkenderdi qoldaný da jıi kezdesedi.
Oblys prokýrorynyń mindetin atqarýshy Jandos Berdiqulovtyń aıtýynsha, solardyń biri «Telegram» messendjeri arqyly esirtki saýdasymen aınalysqan «Dune Operator» onlaın esirtki dúkenimen baılanysty, transulttyq qylmystyq tobyna tosqaýyl qoıylyp, óńir aýmaǵynda asa aýyr esirtki taraýynyń joly kesilgen.
— Tergeý barysynda, Reseı Federatsııasynyń azamattary qatysqan uıymdasqan transulttyq top ınternet arqyly psıhotroptyq zattardy taratqany anyqtaldy. Mańǵystaý oblysy prokýratýrasy qyzmetkerlerimen Shymkent qalasynda 4 azamat bank kassasyna esirtki saýdasynan túsken 1 mlrd 155 mln teńge jáne 176 myń AQSh dollaryn shetelge aýdaryp jatqan kezinde ustaldy. Qylmystyq toptyń 4 múshesine qatysty «kúzetpen ustaý» túrindegi bultartpaý sharasy qoldanyldy, al 2 sheteldikke izdeý jarııalandy, — deıdi Jandos Berdiqulov.
Sonymen qatar, prokýratýramen 25 «dropperdiń» KaspiBank-tegi shottarynan 134 mln teńge, 1 jeke kásipkerliktiń shotynan 1 mlrd teńge, krıptovalıýta ámııanynan 734 228 AQSh dollary (USDT) anyqtalyp, shekteý qoıylǵan. Bul is — óńirdegi uıymdasqan qylmysqa qarsy baǵyttalǵan keshendi jáne tabandy kúrestiń jarqyn kórinisi boldy.
Internet-alaıaqtyq — ǵalamtor arqyly senimdilikke kirip, jeke derekterdi, bank shottaryn nemese aqsha qarajatyn zańsyz alý maqsatynda jasalatyn qylmystyq áreket. Bul — azamattardyń jeke málimetteri men aqshalaı qarajatyn zańsyz ıemdenýge baǵyttalǵan alaıaqtyqtyń zamanaýı formasy. Prokýratýranyń bastamasymen oblys aýmaǵynda alaıaqtyqtyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan vedomstvoaralyq birlesken is-sharalar uıymdastyrylǵan.
— Prokýratýramen «Antifraud» júıesi arqyly 175 ınternet-alaıaqtyq deregi anyqtalyp, 6 mln teńgeden astam somaǵa kúmándi qarjylyq operatsııalar buǵattaldy. 23 dropperden jábirlenýshilerdiń paıdasyna 15 mln teńge óndirildi. Sonymen qatar alaıaqtyq arqyly alynǵan 61 mln teńgeden astam nesıe boıynsha paıyz esepteý men tólemder ýaqytsha toqtatyldy, — deıdi oblys prokýrorynyń mindetin atqarýshy Jandos Berdiqulov.
Prokýrorlar osy baǵytta aqparattyq-túsindirý jumystaryn kúsheıtken. Halyq kóp shoǵyrlanatyn oryndarǵa eskertý bannerleri ornatylyp, «Alaıaqtar» atty qysqametrajdy beınerolık túsirilip, áleýmettik jelide 200 myńnan astam qaralym jınaǵan. «Cyber-Prokuror» Telegram-boty iske qosylyp, turǵyndarǵa alaıaqtyq faktileri týraly tikeleı habarlaý múmkindigi berildi.
Buǵan qosa, jastar arasynda quqyqtyq saýattylyqty arttyrý maqsatynda, oblystyń barlyq bilim berý uıymynda «Tártipti urpaq — qaýipsiz qoǵam» aktsııasy ótkizilgen. Nátıjesinde, 60 myńnan astam mektep oqýshysy men 2 myń stýdentpen kezdesý uıymdastyrylyp, quqyqtyq tárbıe men tsıfrlyq qaýipsizdik máseleleri túsindirildi.
Qazir qoǵamda halyqtyń úmiti men senimin paıdalanatyn alaıaqtyqtyń eń kúrdeli túri — qarjy pıramıdalary. Olar kóbinese «jeńil tabys», «joǵary paıyz», «ınvestıtsııalaý arqyly paıda tabý» — degen jeleýmen jurtty aldap, halyqty qarjylyq qıyndyqqa ushyratady.
Qarjy pıramıdasy — bul bastapqy salymshylarǵa keıingi salymshylardyń aqshasy esebinen tólem jasalatyn zańsyz qarjylyq shema. Mundaı júıelerde naqty ónim nemese qyzmet usynylmaıdy. Bar paıda jańa qatysýshylardyń tartylýyna táýeldi. Bul júıe bir sátte toqtap, kóp azamattar salǵan qarajatynan aıyrylyp jatady.
Oblys prokýrorynyń mindetin atqarýshy Jandos Berdiqulovtyń aıtýynsha, prokýratýra organdary aımaqta Ekonomıkalyq tergeý departamentimen birlesip, 2025 jyly 4 qarjy pıramıdasynyń («Sax Invest», «Live Good», «ASAR BASPANA», «Buyers Union») zańsyz qyzmetin áshkerelegen.
— Tergeý barysynda, keltirilgen jalpy zalal 9 mlrd teńgeden astam ekeni anyqtaldy. Sondaı-aq, 1 mlrd teńgeden astam múlikke tyıym salyndy. Tintý tergeý áreketi barysynda 1,2 mlrd teńge jáne premıým-klasstaǵy avtokólikter anyqtalyp, sot sheshimi boıynsha tyıym salyndy, — deıdi prokýror.
Sonymen qatar, atalǵan qarjy pıramıdalarynyń qurylymdyq bólimsheleri óńirde de jumys istegeni anyqtalǵan. Mysaly, «ASAR BASPANA» uıymy kooperatıv ataýyn jamylyp, shyn máninde eshqandaı bıznesi joq shemany usynǵan. 3,8 mlrd teńge zańsyz ıemdelip, 86 myńnan astam azamat jábirlenýshige aınalǵan. Qazirgi tańda uıymdastyrýshylardyń áreketteri boıynsha sotqa deıingi tergep-tekserý jalǵasyp jatyr.