Mańǵystaýda bıyl sport mektep-ınternatyn ashý kózdelip otyr
AQTAÝ. KAZINFORM - Mańǵystaý oblysynda sport salasyn damytý jumystary ýaqytpen birge sheshimin taýyp keledi. Degenmen óńirde atalǵan baǵytta sheshimin kútip otyrǵan máseleler de kezegin kútip tur. Osy oraıda oblystyq dene shynyqtyrý jáne sport basqarmasynyń basshysy Maqsat Muqashpen Kazinform tilshisi arnaıy suhbattasty. Basqarma basshysy bıyl óńirde birqatar mańyzdy máseleler sheshimin tabatynyn atap, saýaldarǵa jaýap berdi.
- Mańǵystaý oblysynda muz saraıyn salý týraly jumystar kezinde qolǵa alynǵan edi. Keıin bul baǵyttaǵy sharýa toqtap qaldy? Alda bul keshendi salý josparda bar ma?
- Óńirdiń dene shynyqtyrý jáne sport basqarmasy 2018 jyly «Aqtaý qalasynda muz saraıyn» salý týraly memlekettik jekeshelik áriptestik arqyly «N+NTECHNIKA, spol s.r.o» Chehııa jáne Slovakııa respýblıkalarynyń kompanııasymen kelisim jasaqtaǵan. Alaıda jeke áriptes tarapynan sharttyń aldyn ala talaptarynyń oryndalmaýyna baılanysty jáne taǵy basqa birneshe sebeptermen aıaqsyz qalyp otyrdy. Japly, bul ǵımaratty sońyna deıin salyp bitirýge basqarma tarapy tolyq múddeli. Sol sebepti kelissózder qaıta jandanyp, qosymsha jasaqtalǵan kelisim-shart negizinde ǵımarattyń qurylysyn 2024 jyldyń sońyna deıin bitirý josparda bar.
- Aqtaýlyq «Kaspıı» FK bıyl el chempıonatynan birinshi lıgaǵa qaıta oraldy. Klýb úshin Qazaqstan chempıonatynda jaǵdaıdy jaqsartýǵa ne jetispedi? Bólingen qarjy azdyq etti me? Bıyl klýb tómengi lıgada oınaýyna baılanysty jyldaǵy qarjy kólemi qysqara ma?
- Byltyr «Kaspıı» FK Premer lıgada bolǵan ýaqytta klýbqa bólingen qarajat 2 mlrd 1 mln teńgeni qurady. Al bıyl Birinshi lıgada oınaýyna baılanysty klýbqa 1 mlrd. 200 mln. teńge kólemindegi qarjy qarastyrylyp otyr.
Jalpy «Kaspııdiń» sátsiz óner kórsetýine birneshe sebep bar. Mysaly, 2023 jyly klýbtyń qarjysynyń durys jumsalmaýy, oıynshylardyń durys tańdalmaýy, bapkerlerdiń jıi aýysýy sebep bolyp otyr.
- Qazirgi ýaqytta Mańǵystaý oblysynyń sportshylary Olımpıada Oıyndaryna tek parasport boıynsha ǵana joldama ıelendi. Tórtjyldyqtyń basty oıyndaryna deıin mańǵystaýlyq sportshylardyń joldama alý maqsatynda qandaı boljam bar?
- Shynynda óńir sportynyń nátıjesi jyldan jylǵa tómendep kele jatqanyn baıqaımyz. Ashyǵyn aıtsaq, respýblıkada byltyr ótken jazǵy spartakıadada olımpıadalyq sport túrleri boıynsha 19-orynnan kórinsek, al Azııa oıyndarynyń nátıjesi boıynsha 18 orynnan kóterile almadyq. Parıjdegi Jazǵy Olımpıada Oıyndaryna kóp ýaqyt qalǵan joq. Lıtsenzııalyq týrnırler támam bolady. Alaıda óńirimizde áli kúnge deıin olımpıadaǵa joldama alǵan sportshy joq. Qazirgi tańda velosporttan Sergeı Ponamarev jáne erkin kúresten Maııs Alıevtiń lıtsenzııalyq týrnırlerde úmitti aqtaıdy degen senimdemiz. Qazirgi tańda parasportshylarymyzdyń ǵana jetistikteri kóńil qýantady. Ózderińizge málim, Paraazııa oıyndarynda bizdiń óńirimizden 3 sportshy qatysyp, 1 jerlesimiz otyryp oınaý voleıbolynan kúmis medalǵa ıe boldy. Osylaısha, bizde Parıj olımpıadasyna 1 ǵana joldama bar.
- Mańǵystaý oblysynda ózge óńirlerdegideı sporttaǵy daryndy balalarǵa arnaldarǵa mektep-ınternat joq. Alda Aqtaýda osyndaı bilim ordasyn ashý qajettiligi týyndap otyrǵan joq pa?
- Sońǵy bes jylda sporttaǵy jetistikter boıynsha Mańǵystaý oblysynyń kórsetkishi respýblıkada tómengi satyǵa turaqtaýy sport salasyndaǵy qordalanyp, sheshimin tappaı kele jatqan problemalardyń bar ekenin jáne máselelerdiń túıinin sheshýge baǵyttalǵan josparlar qajet ekenin ańǵartyp otyr. Solardyń ishindegi es basty qajettilik - sportta daryndy balalarǵa arnalǵan mektep-ınternat kolledjin ashý. Respýblıka boıynsha osyndaı 20 mektep-ınternat bar. Mundaı sporttyq mekeme tek qana Qostanaı, jańadan qurylǵan Abaı, Ulytaý oblystarynda jáne bizdiń óńirimizde ǵana joq. Sportta daryndy balalarǵa arnalǵan mektep-ınternat kolledjin ashý – halyqaralyq jáne respýblıkalyq deńgeıdegi joǵary sporttyq jetistikterge qol jetkizý degen sóz.
Máselen, byltyrǵy Azııa oıyndarynda Qazaqstan ulttyq qurama komandasynyń atynan 523 sportshy qatysty. Onyń 139-y osyndaı mektep ınternattardan túlegen sportshylar. Osy dodada elimiz 80 medal aldy, solardyń 55-i, ıaǵnı, 69 paıyzy osy ujymdardyń túlekterine tıesili bolǵanyn basa aıtqym keledi. Sondaı-aq, bul – óńirdegi jastar men eresek sportshylardyń rezervin qalyptastyrý múmkindigi bolmaq. Sonymen birge, bul shalǵaıda jatqan aýdan men qalalardaǵy daryndy balalardyń úzdiksiz sportpen aınalysýyn qamtamasyz eter edi.
- Jalpy, Aqtaýda stadıonnyń máselesi jıi aıtylady. Qaladaǵy «Munaıshy» stadıony kóp jaǵdaıda talapqa saı kele bermeıtinin jankúıerler de aıtyp júr. Munaıly qalada jańa stadıon qashan salynady?
- Jańa stadıon salý týraly naqty sheshim joq. Sebebi búgingi kúnniń birinshi máselesi - «Kaspıı» fýtbol klýbynyń paıda bolǵan ár túrli qaryzdaryn óteý. Atap aıtqanda sheteldik oıynshylarǵa, memlekettik salyqqa jáne ártúrli baǵyttaǵy (zaım, ónim alýshylar) 1 mlrd 75 mln teńge qaryzy anyqtalyp otyr. Sondyqtan birinshi kezekte basqarma tarapynan qaryzdardy óteýge jáne qoldanystaǵy «Jas qanat» sport keshenindegi stadıonyna aǵymdaǵy jóndeý jumystaryn júrgizip, bar ǵımarattyń múmkindikterin paıdalanamyz. Odan bólek olımpıadalyq sport túrleriniń damýyna qajetti ǵımarattardy salýǵa den qoıylý kerek. Myqty olımpıadalyq rezervti qalyptastyrý úshin - «Olımpıadalyq rezervtiń oblystyq mamandandyrylǵan mektep-ınternat-kolledjine» arnalǵan ǵımaratpen qamtamasyz etý kezek kúttirmeıtin máselelerdiń biri.
- Mańǵystaý oblysynda sportty damytý boıynsha qandaı keshendi jospar bar? Ol qalaı júzege asyrylady?
- Ózderińiz baıqap otyrǵandaı, joǵaryda atalǵan sporttyq nátıjeler keshendi, naqty, keı jaǵdaıda batyl sheshimder qabyldaýdy qajet etedi. Osyǵan oraı, biz birqatar bastamany qolǵa alýdy kózdep otyrmyz. Ol úshin basqarma tarapynan 5 jylǵa saraptama jasaldy. Úlken taldaý jumystaryn júrgizip, óńir sportyn damytýǵa qajetti basty mekemelerdi qurý jumystary bastaldy. Oblys ákimi óńirdegi jastar men eresek sportshylardyń rezervin qalyptastyrý, halyqaralyq jáne respýblıkalyq dengeıdegi joǵary sporttyq jetistikterge qol jetkizý maqsatynda 2024 jylǵy 1 sáýirge deıingi merzimde «Olımpıadalyq rezervtiń oblystyq mamandandyrylǵan mektep-ınternat-kolledji» jáne «Sportty damytý dırektsııasy» kommýnaldyq memlekettik mekemelerin qurý boıynsha qajetti sharalardy qabyldaýdy tapsyrdy. Sondaı-aq, 2024 jylǵy 1 shildege deıingi merzimde dárigerlik-dene shynyqtyrý dıspanserin ashý boıynsha úzdik tájirıbesin óńirge eńgizý úshin qajetti sharalardy qabyldaý tapsyryldy. Alǵa qoıylǵan birqatar josparlar qatarynda básekelestik ortany qalyptastyrý úshin sport túrlerin júıelendirý bastaldy. Sport túrlerin júıelendirý oblystaǵy ár túrli sport túrleri ornalasqan mekemelerden mamandandyrylǵan bir sport mekemesine jumyldyrý arqyly, sport túrlerin sapasyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan jospar. Zań júzinde sport úıirmeler bir ortalyqqa biriktiriledi. Alaıda jattyǵý oryndary ózgermeıdi. Kelesi salanyń kadrlyq áleýetin arttyrý mańyzdy baǵyt. Sapaly, bilikti ári tyńǵylyqty iriktelgen kadrlyq quram – joǵary nátıjelerge qol jetkizý múmkindik beredi. Osyǵan baılanysty osy jyldyń aıaǵyna deıin jattyqtyrýshylar quramynyń biliktiligin kezeń kezeńimen arttyrýdy josparlap otyrmyz. Sonymen birge, osy jyly sport mekemeleriniń basshylary attestatsııadan ótetin bolady. Sebebi sporttyq nátıjelerdiń jaqsy bolýy bilikti menedjmentke táýeldi.
- Mańǵystaý oblysynda qansha sport sektsııasy jumys isteıdi? Onyń ishinde qandaı sport túrleri qamtylǵan?
- 105 sport túri boıynsha 3000-ǵa jýyq sport sektsııa jumys isteıdi. Onyń ishinde jazǵy olımpıadalyq jáne olımpıadalyq emes, qysqy olımpıadalyq sport túrleri, ulttyq sport, múmkindigi shekteýli jandarǵa arnalǵan sport túrleri qamtylǵan. Mańǵystaýda sportpen 321 729 adam shuǵyldanady. Oblysta 33 sport mekemesi jumys atqarýda. Atap aıtqanda, balalar men jasóspirimderdiń 22 sport mektebi, 7 sport klýby, 2 joǵary sport sheberligi mektebi, 1 olımpıadaǵa daıarlaý ortalyǵy jáne 1 ulttyq sport ortalyǵy jumys atqarady. Aýyldyq jerlerde BJSM-niń sanyn kóbeıtý maqsatynda byltyr Teńge aýyly jáne Beıneý aýdanynda 2 BJSM ashyldy. Osy ortalyqtarda oblys boıynsha 19 981 sportshy shuǵyldanady. Sport salasyndaǵy jeke kásipkerlik bastamalarǵa da qoldaý kórsetilip keledi. Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes 2021 jyldan beri jergilikti bıýdjetten jan basyna shaqqandaǵy normatıvtik qarjylandyrý júzege asyrylyp jatyr. Qazirgi tańda osy bastamanyń aıasynda jeke kásipkerdiń ótinimi rastalyp, 24 sport túrinen 701 sport sektsııasy ashyldy. Nátıjesinde qosymsha 10 516 bala sportpen qamtylǵanyn atap ótken jón.