Mańǵystaýda 479 adam raqymshylyqqa ilikti
AQTAÝ. KAZINFORM – Raqymshylyqqa kimder ilikti? Túzeý mekemesinen bosap shyqqandardy qoǵamǵa beıimdeý jumysy qalaı júrgiziledi? Kazinform tilshisi Mańǵystaý oblysy boıynsha qylmystyq-atqarý júıesi departamenti probatsııa qyzmetine basshylyq etý bóliminiń bastyǵy, ádilet maıory Berik Babaevpen tildesip, osy suraqtardyń jaýabyn aldy.
— Berik Sydyquly, raqymshylyqqa qandaı sanattaǵy sottalǵandar iligedi?
— Raqymshylyqqa negizinen onsha aýyr emes jáne aýyrlyǵy ortasha qylmys jasaǵandar, aýyr qylmys jasaǵanymen, kelgen materıaldy zalaldy tolyq ótegender, áleýmettik jaǵynan osal toptaǵy azamattar iligedi. Ásirese, kámeletke tolmaǵandarǵa, áıelder men egde jastaǵy erlerge, 1 jáne 2-toptaǵy múgedekterge erekshe nazar aýdarylǵan. Aýyr qylmys jasap, zalaldy ótemegen tulǵalarǵa raqymshylyq tek jaza merziminiń belgili bir bóligin qysqartý túrinde ǵana qoldanylady. Aıta ketý kerek, aýyr nemese asa aýyr qylmys jasap sottalǵan áleýmettik osal sanattaǵy adamdarǵa jazanyń ótelmegen bóliginiń tek belgili bir bóligi ǵana qysqartylady. Aýyr qylmys úshin ótelmegen zalaly bar sottalǵandarǵa raqymshylyq tek zalaldy ornyna keltirgen kezde ǵana qoldanylatyn bolady. Birden aıtý kerek, mundaı bappen sottalǵandar túrmeden bostandyqqa shyqpaıdy.
— Mańǵystaý oblysy boıynsha raqymshylyqqa iligetinder jaıly naqty aqparat bar ma?
— Jalpy óńir boıynsha raqymshylyqqa 479 adam ilikti. Naqty aıtqanda, qylmystyq-atqarý júıesi mekemelerinde jazasyn ótep jatqan 32 sottalǵanǵa raqymshylyq qoldanylady. 120 adam probatsııalyq baqylaýdan bosatylady, 327 adamnyń jaza merzimi qysqarady. Osy tusta atap ótetin nárse, qylmys jasaǵandarǵa gýmanızm qaǵıdasyn qoldaný — burynǵy qateligin qaıtalamaı, jańa ómir bastaýyna berilip otyrǵan múmkindik.
— Raqymshylyqqa iligý tártibi qalaı júzege asady?
— Raqymshylyqqa iligý birneshe kezeńnen keıin júzege asady. Aldymen árbir sottalǵannyń jeke isi muqııat zerdelenedi. Qylmystyń sıpaty, minez-qulqy, keltirilgen zalaldyń ótelýi, áleýmettik jaǵdaıy taldanady. Osy málimetter negizinde mekeme ákimshiligi sotqa usynys engizedi. Sot sheshimi shyqqannan keıin raqymshylyq zańdy kúshine enedi. Mańǵystaý oblysy boıynsha qylmystyq-atqarý júıesi departamenti bul úderisti zań talaptaryna saı júrgizý úshin barlyq qajetti qujattardy jasaqtap, sot organdarymen tyǵyz baılanysta jumys atqaryp jatyr.
— Túzeý mekemesinen bosaǵandardy ortaǵa beıimdeý jumystary qalaı júzege asyp jatyr?
— Sottalǵandardy qoǵamǵa beıimdeý — júıeli jáne keshendi jumys. Bul baǵytta túzeý mekemelerinde tárbıe jáne áleýmettik-psıhologııalyq jumystar turaqty júrgiziledi. Sonymen qatar, psıhologııalyq trenıngter men motıvatsııalyq kezdesýler ótedi. Sporttyq jáne mádenı is-sharalar uıymdastyrylyp, sottalǵandardyń áleýmetke beıimdelýine oń áser beredi.
Probatsııa qyzmeti tarapynan birqatar kómek pen qoldaý túrleri kórsetiledi. Jergilikti atqarýshy organdar jáne úkimettik emes uıymdarmen birlese otyryp oqytý, qaıta daıarlaý, eńbekke tartý jumystary júrgiziledi. Áleýmettik patronat pen jeke baqylaý júıesi arqyly qaıtalama qylmys pen quqyq buzýshylyqtyń aldyn alý sharalary iske asyrylady.
— Raqymshylyqqa ilikkenderdiń túrmeden keıingi ómiri qalaı órbıdi?
— Bostandyqqa shyqqan azamattardyń qoǵamǵa beıimdelý — memleket pen qoǵamnyń ortaq mindeti. Bul úshin jazasyn óteý barysynda mamandyq ıgerýge, jumysqa ornalasýǵa, áleýmettik kómek alýǵa múmkindikter qarastyrylady. Qajet bolǵan jaǵdaıda psıhologııalyq qoldaý men quqyqtyq keńes kórsetiledi. Probatsııa qyzmeti sottalǵandardyń meken-jaıyn tekseredi, jeke suhbat júrgizip, áleýmettik baǵa beredi. Qandaı da bir kómek qajet bolǵan jaǵdaıda, jergilikti atqarýshy organdarǵa, ıaǵnı ákimdikke usynys joldanady.
Turǵylyqty jeri boıynsha ákimdik arqyly sottalǵanǵa memlekettik baǵdarlamalar aıasynda birjolǵy kómek kórsetý, jeke kásibin ashýǵa nıetti bolsa, arnaıy jobaǵa qatysyp, memlekettik grant utyp alý múmkindigi, medıtsınalyq kómek alýyna qoldaý kórsetý, eger jumysy bolmasa, bos jumys oryndary jármeńkeleri arqyly turaqty jumysqa ornalastyrý, eger mamandyǵy bolmasa, mamandyq ıgerý úshin arnaıy kýrsta oqytý múmkindigi qarastyrylady.
Turmystyq jaǵdaıy tómen bolsa, úkimettik emes uıymdar nemese qaıyrymdylyq qorlardyń qoldaýymen qaıyrymdylyq is-sharalar uıymdastyrý kózdelgen.
Jaza merzimi aıaqtalyp, túzeý mekemesinen bosap shyǵar aldynda «Qaqpa aldynda kezdesý» áleýmettik jobasy júzege asyrylady. Joba aıasynda mekeme ákimshiligi bostandyqqa shyǵyp jatqan azamattyń týystary men arnaıy mamandardy shaqyrady. Suhbat júrgizilip, aldaǵy ómiriniń jańa kezeńinde qylmysqa qaıta barmaý týraly túsindirý jumystary júrgiziledi.
Túrli jaǵdaılarǵa baılanysty sottalǵannyń bostandyqta turatyn jeri bolmaýy múmkin. Ondaı jaǵdaıda ol ýaqytsha turýǵa arnalǵan arnaıy ortalyqqa ornalastyrylady. Eger basqa qalaǵa nemese oblysqa ketetin bolsa, temirjol bıleti alynyp, mekeme qyzmetkerleri poıyzǵa deıin shyǵaryp salady. Ózi aıaqqa turyp, qoǵamǵa beıimdelip ómir súrýine bul — úlken qoldaý. Jalpy, qoǵam tarapynan qoldaý men túsinistik kórsetilgen jaǵdaıda, bul azamattardyń ómirge qaıta beıimdelýi tabysty júzege asady.
Buǵan deıin Qyzylorda oblysynda 200 adam raqymshylyqqa ilinetinin jazǵan bolatynbyz.