Mamandyq tańdaý UBT-ny tapsyrý shartymen emes, aldymen qandaı da bir ǵylymǵa qushtarlyqpen belgilenedi ? J.Túımebaev

ASTANA. Mamyrdyń 23-i. QazAqparat /Aıgúl Túlekbaeva/ - Sońǵy qońyraýǵa da sanaýly kúnder qaldy. Túlekter aldynda – UBT tapsyrý mindeti tur. Bıylǵy jyly testileýdiń qandaı erejeleri qoldanylady, jastar qandaı mamandyqtardy shyn kóńilimen tańdaıdy, QR Bilim jáne ǵylym mınıstri Janseıit Túımebaevpen osy máseleler tóńireginde suhbatymyz órbimek.

- Janseıit Қanseıitұly, Sizdiң mınıstrlikte testileýge daıyndyқ қalaı jүrgizilip jatyr, ҰBT-2009-ғa қandaı da bir jaңalyқtar engizile me? - ҰBT bıyl da өtken jylғydaı formatta, maýsymnyң 4-10-y aralyғynda өtedi. Tapsyrmalardy oryndaý үshin қajetti sanalatyn taza ýaқytқa bıylғy jyly 30 mınýt қosyldy. Tүlekter, endigi jerde 3,5 saғat boıy jaýap beredi.Apellıatsııalyқ komıssııaғa aryzdaný tәrtibi de өzgerdi. Tүlekter endigi jerde, testileý қortyndysy jarııalanғannan keıin, eger kelispese apellıatsııalyқ komıssııaғa aryzdana alady. Өtinishter kelesi kүngi saғat 13.00-ge deıin қabyldanady.2009 jyly өzbek, ұıғyr jәne tәjik tilderinde oқyғandar osy jyly kolledjde nemese JOO bilimin jalғastyrғylary kelse, onda olar қazaқ nemese orys tilderinde ҰBT tapsyra alady. Mұndaı jaғdaıda olar keshendi testileý (KT) tapsyrmaıdy. - ҰBT kodtarynyң құpııalyғy қalaı қamtamasyz etiledi? - Өzderiңiz biletindeı, mınıstrlik testilik tapsyrmalardyң dұrys jaýaptarynyң kodtaryn memlekettik құpııalar sanatyna қosý jөninde «Memlekettik құpııalar týraly» ҚR Zaңyna ereje engizýdi ұsynғan bolatyn. Ұlttyқ testileý ortalyғynda memlekettik құpııalarmen jұmys jөnindegi bөlim құrylyp, құpııalyқ tәrtipti saқtaý jөninde barlyқ құrylymdyқ bөlimderdiң jұmystaryn tekseretin dırektordyң orynbasary shtattyқ birligi engizildi. Emtıhandyқ materıaldardyң saқtalýy men құpııalyғy ҰҚK қyzmetkerleriniң kezekshilik etýimen қamtamasyz etiledi. Emtıhandyқ materıaldardyң aımaқtarғa jetkizilýi «Қazposhta» AҚ-nyң arnaıy baılanysy arқyly jүzege asyrylady.Құpııalyқty saқtaý maқsatynda, sұraýlar tizimi kitapshasynyң, varıanttardyң nөmirleri kodtalady jәne testige қatysýshylarғa ҰBT aıaқtalýyna jarty saғat ýaқyt қalғanda jarııalanady. Sұraýlar tizimi kitapshasynyң nөmirlerin kodtaý ҰBT-ny senimdi қorғaý bolyp tabylady, kitapshalar ұrlanғan nemese dұrys jaýaptar қoldy bolғan jaғdaıdyң өzinde eshkim dұrys jaýaptardyң kodyn paıdalana almaıdy. - ҰBT men keshendi testileýdi tapsyrý jolymen JOO-ғa tүsýdiң sharttaryn eske tүsire ketseңiz? - ҰBT orta bilim týraly attestat alý men joғarғy oқý ornyna nemese kolledjge tүsýdi biriktiredi. «Altyn belgi» jәne үzdik orta bilim týraly attestattan үmitkerler mindetti tүrde ҰBT tapsyrady. ҰBT-ғa қatysқysy kelmegender өz mektepterinde қorytyndy emtıhandar tapsyrady, mұndaı jaғdaıda olardyң bıylғy jyly Қazaқstanda joғarғy oқý ornyna nemese kolledjge tүsýge esh mүmkindikteri bolmaıdy.Testileý 5 pәn boıynsha jүrgiziledi, olar: til oқytý, matematıka, Қazaқstan tarıhy, memlekettik emes tilde oқıtyndar үshin қazaқ tili (қazaқ tilinde oқıtyndar үshin orys tilinen) jәne taңdaý boıynsha bir pәn, ol JOO-ғa tүsý kezinde taңdaғan mamandyққa degen daıyndyғyn anyқtaıdy. «Bilim týraly» Zaңғa sәıkes memlekettik jәne orys tilderi orta bilim týraly attestat alý үshin ҰBT-ta mindetti pәnder bolyp esepteledi.JOO-ғa tүsýshiler үshin keshendi testileý 4 pәn boıynsha jүrgiziledi: matematıka, ana tili, Қazaқstan tarıhy jәne taңdaý boıynsha bir pәn (geografııa, fızıka, bıologııa, hımııa, қazaқ әdebıeti (orys әdebıeti), shet tili). Testilik tapsyrmalar sany әr pәn boıynsha ? 25-ke teң. ıAғnı barlyғy ? 100 tapsyrma bolady. - JOO-ғa tүsý үshin tүlekterge қandaı jeңildikter bar? - JOO jәne kolledjge tүsý kezine қabyldaý jeңildik kvotalary bekitilgen: Қazaқstan azamaty sanalmaıtyn, ұlty қazaқtar үshin (bekitilgen memlekettik bilim tapsyrysy kөleminiң 2 %); І, ІІ toptaғy mүgedekter, bala kezinen mүgedek bolғandar jәne mүgedek balalar үshin (0,5 %); soғysқa қatysқandar jәne soғys mүgedekteriniң jeңildikteri men kepilderine teңestirilgender үshin (0,5 %); jetim balalar men asyraýshysy joқ balalar үshin (1%).Aýylda bilim alғan, tүsken mamandyғy aýyldyң әleýmettik-ekonomıkalyқ damýyn belgileıtin tүlekter үshin 30 paıyzdyқ kvota beriledi.Granttar (memtapsyrys) alýғa konkýrs өtkizý kezinde «Altyn belgi» belgisimen marapattalғandarғa, halyқaralyқ olımpıadalardyң jeңimpazdary men jalpy bilim berý pәnderi boıynsha ғylymı jarystarda (І, ІІ, ІІІ dәrejeli dıplomdarmen marapattalғandar), oryndaýshylardyң respýblıkalyқ jәne halyқaralyқ baıқaýlarda jәne sporttyқ jarystarda , soңғy үsh jylda (І, ІІ, ІІІ dәrejedegi dıplomdarmen marapattalғandar), sondaı-aқ osy jyly jalpy bilim berý pәnderi boıynsha respýblıkalyқ olımpıadalar men ғylymı jarystardyң jeңimpazdary (І, ІІ, ІІІ dәrejedegi dıplomdarmen marapattalғandar) olımpıadanyң, ғylymı jarystardyң, baıқaýlardyң taқyryptary taңdalғan mamandyққa sәıkes kelse nemese sporttyқ jarystarda olar jeңimpaz dep tanylsa, aldymen solarғa mүmkindik beriledi. - Mamandyқ taңdaýda әli belgili toқtamғa kele almaғan oқyrmandar bizben habarlasyp tұrady. Olar negizinen joғary synyp oқýshylarynyң ata-analary nemese tek orta bilimi ғana bar jas otbasylar. Olarғa nendeı keңes beresiz? - Mamandyқ taңdaý, ol birқatar faktorlarғa қatysty bolady. Bәrinen bұryn, bұl belgili bir ғylymғa degen құshtarlyқ. Mәselen, bir balalar ? gýmanıtarlyқ salany jaқsy kөrse, endi bireýleri ? tehnıkaғa jany jaқyn, al үshinshiler bolsa ? jaratylystaný ilimin ıgerýge beıim kelse, tөrtinshiler өnerdi sүıedi, taғysyn-taғylar?Bұdan әri mamandyқ taңdaýdyң baғdary el ekonomıkasyn damytýdaғy basymdyқtar bolyp tabylady. Soңғy jyldary mұnaı-gaz jәne energetıkalyқ salaғa degen sұranystyң kүsheıýi Kaspıı teңiziniң қazaқstandyқ sektoryn ıgerý, Қazaқstannyң energetıkalyқ resýrstaryn paıdalaný strategııasynyң memlekettik baғdarlamasynyң қabyldanýymen tүsindirýge bolady.Kөptegen jas tүlekter memlekettik bilim tapsyrysyna baғdar ұstaıdy, ıaғnı, өndiris pen әleýmettik sala қajet etetin mamandyқtardy taңdaıdy. Bүginde tehnıkalyқ, pedagogıkalyқ jәne medıtsınalyқ mamandyқtar memlekettik tapsyrysta belgili oryndy ıelenedi, bұl «100 mektep, 100 aýrýhana» atty bilim jәne densaýlyқ saқtaýdy damytý baғdarlamalarynyң jүzege asyrylýy, respýblıkanyң ındýstrııalyқ-ınnovatsııalyқ damýy jәne basқa da baғdarlamalar men jobalarғa kerekti mamandardy қamtamasyz etýmen baılanysty. - Siz қalaı oılaısyz, bıyl қandaı mamandyқtarғa talas kүshti bolady? - Baıқaý talasy biryңғaı ұlttyқ jәne keshendi testileýdiң қortyndysyna, қandaı da bir mamandyққa memlekettik bilim tapsyrysynyң oryn bөlý sanyna қatysty bolady. Sondaı-aқ қazaқ jәne orys tilderindegi bir mamandyқtyң өzine baıқaý eki tүrli bolýy mүmkin.«Menedjment», «Қarjy», «Esep jәne aýdıt», «Ekonomıka», «Memlekettik jәne jergilikti basқarý», «Halyқaralyқ құқyқ», «Dızaın», «Kadastr» jәne «Әleýmettik jұmys» mamandyқtaryna bıylda sұranys үlken bolady. - Өz eliңde sapaly bilim alýdyң maңyzy өte zor, sondyқtan da bizdiң bilgimiz keletini respýblıka boıynsha қandaı JOO-y kөshbasshy үshtik қatarynda? - Bilim jәne ғylym mınıstrliginiң Ұlttyқ akkredıtatsııalaý ortalyғy 2008 jyly Қazaқstandaғy 60 jetekshi JOO reıtingisin anyқtaý sharasyn өtkizdi, nәtıjesinde әl-Farabı atyndaғy Қazaқ ұlttyқ ýnıversıteti, L.Gýmılev atyndaғy Eýrazııalyқ ұlttyқ ýnıversıteti, E.Býketov atyndaғy ҚarMÝ, Қ.Sәtbaev atyndaғy Қazaқ ұlttyқ tehnıkalyқ ýnıversıteti, M.Әýezov atyndaғy Oңtүstik Қazaқstan memlekettik ýnıversıteti, S.Asfandııarov atyndaғy Қazaқ ұlttyқ medıtsınalyқ ýnıversıteti, Abaı atyndaғy Қazaқ ұlttyқ pedagogıkalyқ ýnıversıteti, Қaraғandy memlekettik medıtsınalyқ akademııasy, Құrmanғazy atyndaғy Қazaқ ұlttyқ konservatorııasy men Қazaқtyң menedjment, ekonomıka jәne boljam ınstıtýty (KIMEP) үzdik ondyқtar қataryna endi. JOO boıynsha mamandar daıyndaý baғyty boıynsha da zertteýler jүrgizildi. Abaı atyndaғy Қazaқ ұlttyқ pedagogıkalyқ ýnıversıteti, Қazaқ memlekettik қyzdar pedagogıkalyқ ýnıversıteti jәne Aқtөbe memlekettik pedagogıkalyқ ýnıversıteti pedagogıkalyқ oқý oryndary arasynda top jarsa, KIMEP, Abylaı han atyndaғy Қazaқtyң halyқaralyқ қatynastar men әlem tilderi ýnıversıteti jәne Қaztұtynýodaғy Қaraғandy ekonomıkalyқ ýnıversıteti ? gýmanıtarlyқ-ekonomıkalyқ JOO arasynda alda keledi.Қ.Sәtbaev atyndaғy Қazaқ ұlttyқ tehnıkalyқ ýnıversıteti, D.Serikbaev atyndaғy Shyғys Қazaқstandyқ tehnıkalyқ ýnıversıtet, Қaraғandy memlekettik tehnıkalyқ ýnıversıteti jәne Almaty energetıka jәne baılanys ınstıtýty ? tehnıkalyқ bilim berý salasynda top jardy. Өtken jylғy konkýrstyқ irikteýdiң қortyndysy boıynsha jas talapkerler 106 oқý ornyn taңdapty. Bilim grantyna ıelerdiң basym bөligi Қ.Sәtbaev atyndaғy Қazaқ ұlttyқ tehnıkalyқ ýnıversıtetinde, M.Әýezov atyndaғy Oңtүstik Қazaқstan memlekettik ýnıversıtetinde, Әl-Farabı atyndaғy Қazaқ ұlttyқ ýnıversıtetinde, L.Gýmılev atyndaғy Eýrazııalyқ ұlttyқ ýnıversıtetinde jәne S.Asfendııarov atyndaғy Қazaқ ұlttyқ medıtsınalyқ ýnıversıtetterinde bilim alýғa tilek bildirip otyr. - Bilim alý үshin қaıdan jәne қalaı nesıe alýғa bolady, bizge belgili bolғandaı mınıstrlikte osy mәselelermen tikeleı aınalysatyn құrylym құrylғan eken. - Iıa, bizdiң mınıstrlik құramynda «Қarjy ortalyғy» AҚ құryldy, ol ekinshi deңgeıli bankterdiң stýdentterge beretin nesıege kepil berý jөnindegi jұmystardy jүzege asyrady jәne bұryn berilgen memlekettik bilim berý jәne stýdenttik nesıelerdiң қaıtarylýyn қamtamasyz etedi. Nesıeleýdiң sharttarymen «Қarjy ortalyғy» AҚ-da tolyқ tanysýғa bolady. Onyң meken-jaıy: Astana қalasy, 010000, Қabanbaı batyr daңғyly, 37-үı, 4 keңse nemese 8 [phone]; 24-41-29 telefondary, mail: [e-mail] elektrondyқ baılanys құraldary arқyly anyқtamalar ala alasyzdar. Әңgimeңizge rahmet!