11:31, 10 Qyrkúıek 2019 | GMT +5
Mamandardan mańyzdy keńes: Bala aýrýshań bolmaı, myǵym ósýi úshin ne isteý kerek
NUR-SULTAN. QazAqparat – QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligi Qoǵamdyq densaýlyq saqtaý ulttyq ortalyǵynyń mamandary balany myǵym jetildirý boıynsha ata-analarǵa birshama mańyzdy keńes berdi, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.
«Birinshiden, balalardyń mekteptegi alǵashqy kúnderi erekshe nazar aýdarýdy qajet etedi. Birinshi synypqa kelgen búgingi balalardyń ereksheligi – tez sharshaýda. Balaǵa qalaı kómektese alamyz? Birinshiden, kún tártibin saqtaý: kúnine kem degende 10 saǵat uıyqtaý, durys tamaqtaný, jattyǵý jasaý», - dep habarlaıdy ortalyqtan.
Mamandardyń aıtýynsha, oqýshylar uzaq merzimdi jazǵy demalystan keıin rejimdi, ásirese uıqyny qalpyna keltirýi qajet: balanyń neshede jatýyn, uıqysynyń qanýyn, qozǵalyssyz kúıde neshe saǵat bolatynyn, otyryp ótkizgen ýaqytyn fızıkalyq júktememen qalaı almastyratynyn qadaǵalaǵan abzal. Demalystan keıin bul rejımdi bir sátte aýystyrý moraldik turǵydan da, fızıkalyq turǵydan da qıynǵa soǵady. Balańyzǵa ózińiz úlgi kórsete otyryp kómektesken jón. Bala uıyqtar aldynda 4 saǵat buryn shýly oıyndar oınaýdan, teledıdar men kompıýterden, aýyr as iship, shýly mýzyka tyńdaýdan shettetý kerek.
«Ekinshiden, siz turatyn aımaqtyń klımattyq ereksheligin eskerip, balańyzǵa kıetin kıimin durys tańdaýǵa kómektesińiz. Kúzde aýa raıy aldamshy ári qubylmaly: úı-jaılarda jyly, al dalada aýa-raıy jeldi bolýy múmkin. Sondyqtan kópqabatty kıimge beıimdelgen jón - bala ózin jaıly sezinýi úshin jeńil kıingeni abzal jáne dalada tońyp qalmas úshin qalyń kúrteshesin kıip alýy kerek. Osy máseleni synyp jetekshisimen talqylaýdy umytpańyz: synyp kún túsetin jaqta ornalassa synyptaǵy temperatýra da joǵary bolady. Qatty ystyq bas aýrýyna ákelip, aǵzadaǵy termoregýlıatsııa buzylysynyń sebebine aınalýy múmkin. Eger bala tońyp qalsa, onyń ımmýnıteti de álsireıdi, onyń nátıjesinde balaǵa sýyq tıip, syrqattanýy múmkin», - delingen habarlamada.
Úshinshiden, bala oqýshy bolǵan sátten bastap, artyq júktemeden onyń kórý qabileti nasharlaı bastaıdy. Oǵan qosa, mýltfılmder men kompıýter oıyndarynan da qosymsha nasharlaı beredi. Tolyǵymen qalyptaspaǵan kórý organdarynyń damýyn asyra salynǵan júktemeden jáne eńbek pen demalys rejiminiń bolmaýynan tez qurtyp alýǵa bolady. DDU statıstıkasy boıynsha, mektep jasyndaǵy árbir tórtinshi bala kóz aýrýynan zardap shegedi. Solardyń arasynda alystan nashar kórý keń taralǵan.
«Balany óz densaýlyǵyna muqııat qaraýǵa úıretińiz – olarǵa qaǵıdalardy aıtyp, solardy saqtaýǵa kómektesińiz. Balalar jaryq jerde oqyp, jazýy, kompıýter men teledıdar aldynda kóp otyrmaýy, kózin túrli soqqylardan, shanshýlardan jáne jaraqattardan saqtaýy, kózge kúsh salatyn tapsyrmalardy oryndaǵan kezde kózge arnalǵan jattyǵýlardy jasaýy kerek. Sondaı-aq, qajet bolǵan jaǵdaıda kózildirik kııýden uıalmaýy qajet», - delingen habarlamada.
Tórtinshiden, oqýshylarǵa qandaı aýyrlyqty kóterip júrý kerektigin baqylańyz. Barlyq kitaptardy, qalamsaýytty, dápterlerdi, aýystyratyn aıaq-kıimdi ólshegen kezde salmaǵy 3-5 kelini quraıdy. Mundaı aýyrlyq balaǵa zııan keltirmeý úshin ıyqbaýy keńirek jáne qatty ortopedııalyq arqashasy bar yńǵaıly sómkeni tańdaǵan jón. Oqýshynyń durys dene músini – tek sulýlyǵy ǵana emes, sonymen qatar durys densaýlyǵyn kórsetedi.
«Bala kúndelikti ómiriniń aıtarlyqtaı kóp bóligin mektep partasynda ótkizedi. Sondyqtan oqý ornynyń durys jaraqtanýy óte mańyzdy. Otyrǵan balanyń qoly, aıaqtary jáne arqasy súıenip otyrýy tıis. Oryndyqtyń aıaqtary balanyń jilinsheginen uzyn bolmaýy tıis. Aıaqtary edenge tııýi qajet. Oryndyqtyń arqalyǵynda beli búgiletindeı tiregi bolýy kerek. Immýnıtetti nyǵaıtý úshin balaǵa kún saıyn taza aýada qozǵalmaly oıyndar oınap, sportpen aınalysý qajet. Myqty jáne tózimdi aǵza aýrýlarǵa tótep bere alady. Mektep oqýshylaryna salynatyn ıntellektýaldy júkteme de úlken. Balanyń durys tamaqtanýyna, jasyna saı dárýmender men mıkroelementterge baı azyq-túlik jeýine aıryqsha kóńil aýdarý qajet. Balanyń as úlesinen gazdalǵan, quramynda qanty bar tátti sýsyndardy jáne maıly tamaqtar men fast-fýdty alyp tastaǵan durys», - dep keńes beredi mamandar.
Mamandardyń aıtýynsha, oqýshylar uzaq merzimdi jazǵy demalystan keıin rejimdi, ásirese uıqyny qalpyna keltirýi qajet: balanyń neshede jatýyn, uıqysynyń qanýyn, qozǵalyssyz kúıde neshe saǵat bolatynyn, otyryp ótkizgen ýaqytyn fızıkalyq júktememen qalaı almastyratynyn qadaǵalaǵan abzal. Demalystan keıin bul rejımdi bir sátte aýystyrý moraldik turǵydan da, fızıkalyq turǵydan da qıynǵa soǵady. Balańyzǵa ózińiz úlgi kórsete otyryp kómektesken jón. Bala uıyqtar aldynda 4 saǵat buryn shýly oıyndar oınaýdan, teledıdar men kompıýterden, aýyr as iship, shýly mýzyka tyńdaýdan shettetý kerek.
«Ekinshiden, siz turatyn aımaqtyń klımattyq ereksheligin eskerip, balańyzǵa kıetin kıimin durys tańdaýǵa kómektesińiz. Kúzde aýa raıy aldamshy ári qubylmaly: úı-jaılarda jyly, al dalada aýa-raıy jeldi bolýy múmkin. Sondyqtan kópqabatty kıimge beıimdelgen jón - bala ózin jaıly sezinýi úshin jeńil kıingeni abzal jáne dalada tońyp qalmas úshin qalyń kúrteshesin kıip alýy kerek. Osy máseleni synyp jetekshisimen talqylaýdy umytpańyz: synyp kún túsetin jaqta ornalassa synyptaǵy temperatýra da joǵary bolady. Qatty ystyq bas aýrýyna ákelip, aǵzadaǵy termoregýlıatsııa buzylysynyń sebebine aınalýy múmkin. Eger bala tońyp qalsa, onyń ımmýnıteti de álsireıdi, onyń nátıjesinde balaǵa sýyq tıip, syrqattanýy múmkin», - delingen habarlamada.
Úshinshiden, bala oqýshy bolǵan sátten bastap, artyq júktemeden onyń kórý qabileti nasharlaı bastaıdy. Oǵan qosa, mýltfılmder men kompıýter oıyndarynan da qosymsha nasharlaı beredi. Tolyǵymen qalyptaspaǵan kórý organdarynyń damýyn asyra salynǵan júktemeden jáne eńbek pen demalys rejiminiń bolmaýynan tez qurtyp alýǵa bolady. DDU statıstıkasy boıynsha, mektep jasyndaǵy árbir tórtinshi bala kóz aýrýynan zardap shegedi. Solardyń arasynda alystan nashar kórý keń taralǵan.
«Balany óz densaýlyǵyna muqııat qaraýǵa úıretińiz – olarǵa qaǵıdalardy aıtyp, solardy saqtaýǵa kómektesińiz. Balalar jaryq jerde oqyp, jazýy, kompıýter men teledıdar aldynda kóp otyrmaýy, kózin túrli soqqylardan, shanshýlardan jáne jaraqattardan saqtaýy, kózge kúsh salatyn tapsyrmalardy oryndaǵan kezde kózge arnalǵan jattyǵýlardy jasaýy kerek. Sondaı-aq, qajet bolǵan jaǵdaıda kózildirik kııýden uıalmaýy qajet», - delingen habarlamada.
Tórtinshiden, oqýshylarǵa qandaı aýyrlyqty kóterip júrý kerektigin baqylańyz. Barlyq kitaptardy, qalamsaýytty, dápterlerdi, aýystyratyn aıaq-kıimdi ólshegen kezde salmaǵy 3-5 kelini quraıdy. Mundaı aýyrlyq balaǵa zııan keltirmeý úshin ıyqbaýy keńirek jáne qatty ortopedııalyq arqashasy bar yńǵaıly sómkeni tańdaǵan jón. Oqýshynyń durys dene músini – tek sulýlyǵy ǵana emes, sonymen qatar durys densaýlyǵyn kórsetedi.
«Bala kúndelikti ómiriniń aıtarlyqtaı kóp bóligin mektep partasynda ótkizedi. Sondyqtan oqý ornynyń durys jaraqtanýy óte mańyzdy. Otyrǵan balanyń qoly, aıaqtary jáne arqasy súıenip otyrýy tıis. Oryndyqtyń aıaqtary balanyń jilinsheginen uzyn bolmaýy tıis. Aıaqtary edenge tııýi qajet. Oryndyqtyń arqalyǵynda beli búgiletindeı tiregi bolýy kerek. Immýnıtetti nyǵaıtý úshin balaǵa kún saıyn taza aýada qozǵalmaly oıyndar oınap, sportpen aınalysý qajet. Myqty jáne tózimdi aǵza aýrýlarǵa tótep bere alady. Mektep oqýshylaryna salynatyn ıntellektýaldy júkteme de úlken. Balanyń durys tamaqtanýyna, jasyna saı dárýmender men mıkroelementterge baı azyq-túlik jeýine aıryqsha kóńil aýdarý qajet. Balanyń as úlesinen gazdalǵan, quramynda qanty bar tátti sýsyndardy jáne maıly tamaqtar men fast-fýdty alyp tastaǵan durys», - dep keńes beredi mamandar.