Malaızııa premer-mınıstri Qazaqstanǵa ne úshin kele jatyr
Búgin Astanaǵa Malaızııanyń premer-mınıstri Anvar Ibragım keledi. Qazaqstan -Malaızııanyń Ortalyq Azııadaǵy negizgi saýda-ekonomıkalyq seriktesi, sondyqtan qos tarap sapardyń jemisti bolýyn kútedi. Onyń ústine 2023 jyldyń sońyna qaraı elderimiz arasyndaǵy taýar aınalymy 30%-ǵa artyp, jyl saıyn kórsetkishter turaqty túrde ósip keledi. Malaızııa premeriniń saparynda qandaı máseleler kóteriledi? Ekijaqty qarym-qatynastyń artyqshylyǵy qandaı? Anvar Ibragım týraly ne bilemiz? Osy jáne ózge suraqtardyń jaýabyn Kazinform tilshisiniń sholýynan oqyńyz.
Malaızııa týraly qysqasha aqpar
Malaızııa Ońtústik-Shyǵys Azııada ornalasqan, Malaı túbegin jáne Borneo aralynyń soltústik bóligin alyp jatyr. Shyǵysta Ońtústik Qytaı teńiziniń sýlarymen, batysynda Andaman teńizimen shekaralasady. Túbek bóliginiń soltústiginde Malaızııa Taılandpen, ońtústiginde Sıngapýrmen shektesedi, odan Malaızııa Djohor buǵazy arqyly bólingen. Borneo aralynda Malaızııanyń Sabah jáne Saravak shtattary Indonezııa jáne Brýneımen shektesip jatyr. Shekarasynyń jalpy uzyndyǵy – 2669 km, jaǵalaý syzyǵynyń uzyndyǵy – 4675 km.
Qazaqstan-Malaızııa dıplomatııalyq qatynasy
Ekijaqty dıplomatııalyq qatynas 1992 jylǵy 16 naýryzda ornatyldy. Alaıda elshilikter araǵa tórt jyl salyp, 1996 jyly eki elde de ashylǵan.
Saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyq
Qazaqstan Syrtqy ister mınıstrliginiń málimetinshe, memleketter arasyndaǵy taýar aınalymy byltyr 64% ulǵaıyp, 246,5 mln dollarǵa jetken. Onyń ishinde eksport – 33,1 mln dollar, ımport – 213,4 mln dollar bolǵan. Al 2022 jyly bul kórsetkish, ıaǵnı taýar aınalymy $150,4 mln bolǵan edi, sonyń ishinde eksport – $1,2 mln, ımport – 149,2 mln dollardy quraǵan.
Biz eksportqa shıki munaı, qara metall buıymdary, geodezııalyq nemese topografııalyq aspaptar men quraldar, baspa shemalary, temeki shıkizaty, transformatorlar jáne basqa taýarlar shyǵaramyz. Al, Malaızııadan palma maıy, turmystyq tehnıka, telefon apparattary, margarın, podshıpnıkter jáne basqa taýarlardy ımporttaımyz.
Degenmen eki el arasyndaǵy saýda yntymaqtastyǵyn keńeıtýge kedergiler de joq emes. Syrtqy ister mınıstrliginiń deregine súıensek, yntymaqtastyqty shekteýshi faktor retinde geografııalyq shalǵaılyq pen arzan ári yńǵaıly kólik baǵyttarynyń joqtyǵyn atap ótýge bolady.
Kólik jáne logıstıka
2024 jylǵy 14 naýryzdan bastap malaızııalyq Air Asia X áýe kompanııasy aptasyna 4 ret Kýala-Lýmpýr – Almaty – Kýala-Lýmpýr baǵytynda tikeleı reıster ashty.
QR Týrızm jáne sport mınıstrliginiń málimetine súıensek, áýe reısteri eki el arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq baılanystardy damytýda sheshýshi ról atqarady. Olar iskerlik kelissózderdi jeńildetip, saýda men ınvestıtsııany yntalandyrady.
Premerdiń sapary
Búgin Malaızııa premer-mınıstri Anvar Ibragım Qazaqstanǵa resmı saparmen keledi. Mártebeli qonaqty Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev qabyldaıdy. Taraptar eki el úshin mańyzdy máselelerdi talqylap, óńirlik jáne halyqaralyq problemalarǵa qatysty pikir almasady.
Sonymen qatar, premerdiń sapary aıasynda birqatar qazaqstandyq kásiporyndardyń ókilderimen Qazaqstan-Malaızııa ınvestıtsııalary boıynsha dóńgelek ústel ótedi dep kútilýde.
Anvar Ibragım degen kim?
Malaızııa úkimeti federaldyq mınıstrlikter men premer-mınıstr departamentinen (oǵan portfelsiz mınıstrler kiredi) quralady. Eldiń konstıtýtsııasyna sáıkes, mınıstrler kabınetiniń músheleri Parlament depýtattarynyń arasynan taǵaıyndalady. 2022 jyldyń 24 qarashasynan bastap Anvar Ibragım Malaızııanyń premer-mınıstri qyzmetin atqaryp keledi.
Anvar Ibragım 1947 jyly 10 tamyzda Býkıt Mertajam qalasynda dúnıege kelgen. Úılengen, 6 bala tárbıelep otyr. Al, saıasatqa ýnıversıtette oqyp júrgende qadam basady.
1971 jyly ýnıversıtetti bitirip, «Malaızııa musylman jastarynyń urpaǵy» uıymyn basqardy.
1982 jyly Birikken Malaızııa ulttyq uıymynyń qataryna qosylyp, 1984 jyly onyń jastar qanatyn basqardy. 1986 jyly partııa tóraǵasy Mahathır Mohamadtyń orynbasary boldy. Úkimet basynda Mahathır Mohamad bolǵan kezde mádenıet, jastar jáne sport (1983-1984), aýyl sharýashylyǵy (1984-1986), bilim (1986-1991), qarjy mınıstri (1991-1998) laýazymdaryn atqarsa, 1993-1998 jyldary premer-mınıstrdiń orynbasary boldy.
Anvar Ibragım 2022 jylǵy qarashadaǵy saılaýda oppozıtsııalyq «Úmit alıansy» koalıtsııasynyń atynan kandıdat boldy. Atalǵan koalıtsııa Parlamenttegi 222 orynnyń 82-sin jeńip aldy. Ózge básekeles partııalar koalıtsııalyq úkimet jasaqtaı almaǵan soń, sol aıda Malaızııanyń Joǵarǵy Kóshbasshysy ony jańa premer-mınıstr etip taǵaıyndady. Úkimet basshysy laýazymymen qatar Qarjy mınıstri qyzmetin de atqardy.
Anvar Ibragım memlekettik shyǵyndardy qysqartý kerek degen ıdeıany únemi ashyq aıtyp júredi, 2022 jylǵy jeltoqsanda mıllıardtaǵan dollar turatyn memlekettik jobalardy qaıta qaraýdy tapsyrdy.
Sondaı-aq, malaızııalyq premer AQSh dollaryna táýeldilikti azaıtýdy kózdep, qarjy mınıstri bolyp turǵanda alǵa tartqan ıdeıasyn – Azııa valıýta qoryn qaıta jańǵyrtýdy usyndy.
