Lývrdan Bostonǵa deıin: Tonalǵan áıgili mýzeıler
ASTANA. KAZINFORM – Áıgili Lývr mýzeıindegi urlyq búkil Frantsııany selt etkizdi. Qylmyskerler aınalasy birneshe mınýttyń ishinde Napoleon men Jozefına patshaıymǵa tıesili boldy delinetin qundy zattardy úptep ketken. Bul keıingi jyldardaǵy eń atyshýly qylmystardyń biri bolyp otyr. Kazinform búgingi materıalda álemde tirkelgen eń atyshýly mýzeı tonaý oqıǵalaryna sholý usynady.
«Mona Lıza» qoldy bolǵanda (Parıj, 1911)
HH ǵasyrdyń basynda Vınchentso Perýdja esimdi baýkespe Frantsııa astanasyna jaıly ómir izdep barady. Ol kezde de Parıj armanshyl jastar men órshil maqsaty bar eýropalyqtardy ózine magnıshe tartatyn. Bilikti aǵash sheberi retinde tanylǵan Perýdja ýaqyt óte kele Lývrǵa tereze men aına ornatýǵa qatysady. Mýzeıdegi qaýipsizdik sharalary sonshalyq joǵary deńgeıde emes ekenin baıqaǵan qyraǵy sheber áıgili Mona Lıza portretin urlaýǵa bel baılaıdy. Ol úshin áýeli mýzeıdegi sýretterdiń ornyn almastyrý kestesin muqııat zertteıdi. Jazda mýzeı kúzetshileriniń kóbi demalysqa ketip, qatary sıreıtinin kóredi.
Kúzetshiler mýzeıge kelýshilerdi qazirgideı tintip teksermeıtin de. Óstip júrgende murajaı qyzmetkerleriniń birinen Mona Lıza portreti ózi jumys istep júrgen zaldyń birine ýaqytsha qoıylatynyn estıdi. Endi oǵan áıgili sýretti kúdik týdyrmaı alyp shyǵý ǵana qalǵan. Kúzetshiler qatary sıredi-aý degen kezde sýretti bekitkishten julyp alyp, ony kıiminiń astyna jasyrdy. Solaısha ol áıgili týyndyny mýzeıden urlap shyǵady.
Perýdja kartınany Italııaǵa qaıtarý úshin qomaqty aqsha usynatyndar kóp bolady dep topshylasa kerek. Jaqsy syıaqyǵa ony Italııaǵa qaıtarýǵa daıyn ekenin bildiredi. Aqyry Florentsııa qalasyndaǵy jádiger jınaýshyǵa satpaq bolyp jatqanda qamaýǵa alynady. Lývrǵa qaıta oralǵan Mona Lıza eki jyl kózden tasa jerde saqtalyp, keıin qaıta kelýshiler kózaıymyna aınalady.
Izabella Stıýart Gardner mýzeıindegi urlyq (Boston, 1990)
Izabella Stıýart Gardner murajaıyna amerıkalyq urylar 1990 jylǵy 18 naýryzdyń túninde túsip, 13 óner týyndysyn áketedi.
Olar ózderin kúzetshilerge dabyl boıynsha kelgen saqshymyz dep tanystyrady. Іshke kirgen soń eki qaraýyldy matap, bir saǵattyń ishinde birneshe eksponatty alyp shyǵarady.
Bul qylmys áli ashylmaǵan. Urylar da ustalǵan joq, qoldy bolǵan jádigerlerdiń qaıda ekeni de belgisiz. Federaldyq tergeý bıýrosy men jádiger saýdasynyń mamandary urlanǵan zattardyń quny júzdegen mıllıon dollar dep baǵalaǵan. Mýzeı ákimshiligi jádigerdiń izinen habar bergen adamǵa 10 mln dollar tóleıtinin aıtyp jar salǵanymen nátıje bolmady.
Reseı óner akademııasyndaǵy urlyq (Sankt-Peterbýrg, 1999)
1999 jyldyń 5 jeltoqsanynda Sankt-Peterbýrgtegi óner akademııasynyń kitaphanasyna jasyrynǵan urylar ortadaǵy esikti baltamen buzyp, jádigerler turǵan zalǵa ótedi. Dabyl júıesi iske qosylsa da kúzet qyzmeti qapy qalady. Tipti dabylǵa eleńdep kelgen kezekshi polıtseıdi keri qaıtarady. Repın, Kramskıı, Hrýtskıı, Malıavın, Tropının sııaqty ataqty sýretshilerdiń 16 týyndysyn qoldy etken baýkespeler júkti ekinshi qabattan arqanmen túsirip, boı tasalap úlgeredi. Qoldy bolǵan jádigerlerdiń jalpy quny 1,1 mln dollar ekeni habarlandy.
Kóp ótpeı qylmyskerdiń buryn sottalǵan Oleg Maltsev esimdi adam ekeni belgili boldy. Onyń áıgili kartınalardy kollektsıonerlerge satsam degen jospary oryndalmaı, týyndylar akademııaǵa qaıtaryldy.
Pıkasso men Gogenniń murasy ( Rotterdam, 2012)
2012 jyldyń 16 qazanynda Rotterdamdaǵy Kýnstal murajaıynan Pıkasso, Mone, Gogen, Matıss, Lıýsıen Freıd jáne Meıer De Haan sııaqty sýretshilerdiń týyndylary urlandy. Qylmyskerler dabyl júıesinen aılasyn asyrǵandyqtan, oılaǵan isti yń-shyńsyz tyndyrady. Biraq polıtsııa Radý Dogarý bastaǵan sheteldikter tobyn izin sýytpaı ustady. Sot kezinde Radý Dogarý ózderi týyndylardyń túpnusqa ekenine kúmán keltiretinin málimdegen edi. Ondaǵy ýáji: «Mundaı qundy týyndylardyń túpnusqasy osynsha osal kúzetilmeýi kerek edi» degenge saıady.
Urylar qolǵa túskenmen týyndylardy qaıtaryp bermegen. Dogarýdyń anasy áýeli aıǵaqtan qutylý úshin búkil jádigerdi órtep jibergenin aıtyp, keıin ol sózinen aınyp qalady. Halyq arasynda áıgili kartınalar qara bazarda satylyp ketken deıtin nusqa jıi aıtylady.
Grıýnes Gevelbe mýzeıindegi urlyq (Drezden, 2019)
2019 jyldyń 25 qarashasynda urylar Eýropadaǵy eń kóne murajaılardyń biri sanalatyn Green Vault mýzeıine jasyryn kirip, sakson aqsúıekterinen qalǵan XVIII ǵasyrdyń zergerlik buıymdaryn urlaıdy. Kelgen shyǵyn 1 mıllıard eýroǵa baǵalandy. Qylmyskerlerdiń bir toby ustalǵanymen, qundy jádigerler iz-túzsiz ketti.
Eske salsaq, Lývrdan urlanǵan jádigerlerdiń quny 88 mıllıon eýroǵa baǵalandy.