Latyn grafıkasyndaǵy qazaq álipbıine «W» árpi kerek pe - onlaın dáris
Onlaın dáris Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń «ONLINEda bol» jobasy aıasynda Til saıasaty komıtetiniń tapsyrysymen uıymdastyrylyp otyr. Dáristi Úkimet janyndaǵy qazaq álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý boıynsha ulttyq komıssııanyń orfografııalyq jumys tobynyń múshesi – A.Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýtynyń bas ǵylymı qyzmetkeri, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor Nurgeldi Ýálı «Orfografııaǵa ońtaıly álipbı kerek» degen taqyrypta ótkizdi.
«Álipbıdi jetildirýdiń tıimdi tustary aıyp óteıin. Olarǵa dıgraftardyń álipbı quramynan shyǵarylǵandyǵyn, sh qosarynyń «óli áripsiz» jalǵyz tańbamen berilgendigin, jińishke daýystylardyń biryńǵaı ä, ö, ü túrinde tańbalanǵanyn, al daýyssyzdarǵa qoıylatyn dıakrıtıkalyq belgilerdiń durys tańdalǵanyn jatqyzar edim. Ońtaıly álipbı tańdaý úshin dıakrıtıkalyq (akýt, dıgraf, ýmlaýt, brevıs t.b.) belgiler boıynsha saýalnama júrgizip, oǵan áleýmettanym lıngvıstıkasy boıynsha taldaýlardy jasaý mańyzdy. Álipbıdiń qandaıy bolmasyn kemshiligi de, artyqshylyǵy da jazý arqyly tekserilgende baryp baıqalady», - dep atap ótti Nurgeldi Ýálı.
Dáris barysynda árip ashý grafıkalyq deńgeıdegi, tasymal ashý orfografııalyq deńgeıdegi, al býyn ashý fonetıkalyq deńgeıdegi erekshelikterge jatatyny tereńinen taldandy.
«Ww tańbasy qazaq sózderin jazý úshin alynsa, jeke sóz ben sóz túrlenimderin orfografııalaýda «basy artyq áripter» kóbeıedi. Másele bunymen ǵana shektelmeıdi, orfografııalaǵanda kese-kóldeneń taǵy bir qıyndyq paıda bolady. Mysaly, oquýu degen durys pa, oqyýy degen jón be? Daýdyń basy osy bastan-aq qyltıyp tur. Ásirese, bir sózdiń sheninde dabl-ıý (w) men i-niń aralas-quralas keletin tustarymen baılanysty qıyndyq oryn alady. Mysaly, qıýlastyrýy degendi jazarmanymyz qalaı jazady? Ww tańbasy álipbıge alynsa qyıuýlastyruýu dep jazatyn bolamyz, ıtıýi degendi iıtiıúýú dep jazamyz. Al rýhanı, ýaqyt, tarıhı sııaqty qaıtalamasy (rekýrenttiligi) joǵary sózder medıa-mass quraldarynda, ishki-syrtqy jarnamalarda, ekrandaǵy júgirtpe jazýlarda t.b. aqparat kózderinde qalaı orfografııalanbaq? Taryıhyı, yruýhanyı/uruýhanyı; uýaqyt úýádelesúýú, uýaǵdalasuýu dep til mamandary jazýyn jazyp berer, al mekteptegi bala she, qarapaıym halyq she? Bundaı úlgi jazý emes transkrıptsııa bolyp shyǵady. Eń birinshi jurtshylyqtyń saýatyn oılaý kerek, óıtkeni jazý-syzý – áleýmettik mándilikke ıe erekshe kategorııa», - deıdi ǵalym.
Qazaq sózderin jazý úshin Ww tańbasy alynsa, orfografııadaǵy túıtkilderdiń kóbeıetini, jazǵanda bolsyn, oqyǵanda bolsyn avtomatızmniń báseńdeıtini naqty mysaldar arqyly tereńinen túsindirildi.
Onlaın dáris Facebook áleýmettik jelisi arqyly ONLINEda bol tobynda tikeleı efırde kórsetildi. Dáriske barlyǵy 101 til mamany qatysty.
