Qyzylordada «Uly Dala tarıhy» taqyrybynda tanymdyq konferentsııa ótti
Konferentsııa barysynda Uly dalanyń tarıhy keńinen qamtyldy. Jergilikti ǵalymdar qazaq halqynyń salt-dástúri, óneri men folklory, mýzykasy, uly esimderi jaıynda áńgimeledi. Sondaı-aq, tarıhı sanany jańǵyrtýǵa arnalǵan ustanym-tujyrymdardy saralaý, Syr óńiriniń tarıhı muralaryn nasıhattaý, tarıhymyzdy tereńnen tanýǵa atsalysý máselesi eskerildi.
«Qazirgi tańda Syr óńirinde jergilikti ult ókilderi basym ekeni belgili. Degenmen, ótken ǵasyrdyń otyzynshy-qyrqynshy jyldary bizdiń aımaqqa ózge ult ókilderi túrli jaǵdaılarmen jer aýdarylyp keldi. Bul jergilikti demografııalyq ahýalǵa edáýir yqpalyn tıgizdi. Atap aıtqanda, demografııalyq ahýal Uly Otan soǵysy jyldarynda kúrt ózgergen. Basqa aımaqtardan kelgen ózge ult ókilderiniń kóbeıýi saldarynan sol kezeńde qazaqtardyń úles salmaǵy 30 paıyzǵa deıin túsip ketken. Demografııalyq ahýaldy zerttegen kezde 1853 jyly Syr óńirlerine orys áskerleri kelip, Aqmeshit qamalyn alǵanyn bárimiz jaqsy bilemiz. Sol ýaqyttan bastap bizdiń aımaqqa basqa ult ókilderi kele bastaıdy eken. Nátıjesinde 30-40 jyldyń ishinde demografııalyq ahýalda ózgerister oryn alǵan. Máselen, 1897 jylǵy sanaqta bizdiń aımaqta 60 ulttyń ókili turatyny belgili bolǵan. Syr óńiriniń etonodemografııalyq ahýaly úlken zertteýdi qajet etedi. Bul baǵytta kóptegen jumystar áli de atqarylýy kerek», - dedi Qorqyt ata atyndaǵy Qyzylorda memlekettik ýnıversıtetiniń kafedra meńgerýshisi, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, dotsent Aıtjan Orazbaqov.
Al Qorqyt ata atyndaǵy Qyzylorda memlekettik ýnıversıtetiniń magıstranty, Qazaqstan Respýblıkasy tarıh jáne qoǵamdyq ǵylymdar akademııasynyń akademıgi Baqytjan Ahmetbek «Syr boıyndaǵy panteondar: rýhanı qundylyqtar» taqyrybynda oı qozǵady. Atalmysh taqyrypta qyzyqty málimetter keltirdi.
«Syr óńirin alashtyń anasy dep ataıdy. Ras, bul dalada kezinde túbi bir túrkiler ómir súrdi. Darııa boıynda olardyń astanalary boldy. Atap aıtqanda, oǵyzdar astanasy - Jankent, saqtardyń astanasy - Shirik-Rabat, Qazaq handyǵynyń ordasy - Syǵanaq kóne dáýirlerde ómir súrse, ótken ǵasyrdyń basynda Qyzylorda Qazaq eliniń astanasy atandy. Qysqasha aıtqanda, Syr óńiriniń tarıhy óte baı dep aıtýǵa tolyq negiz bar. Sondaı-aq, bizdiń ólke kezinde órkenıettiń ortalyǵy boldy. Bizdiń aımaqta eldiń aqylshysyna aınalǵan, qazaqtyń qalyptasýynda óz ornyn enshilegen tuǵyrly tulǵalar máńgilik mekenin tapqan kóne jáne orta ǵasyrlyq panteondar bolǵan. Máselen, Qarmaqshy aýdanyndaǵy Shirik-Rabat qalashyǵynda saq kósemderi jerlengen osyndaı kıeli oryn bar. Sonymen qatar, Jalaǵash aýdanyndaǵy Úıǵaraqty, Shıeli aýdanyndaǵy Oqshy ata, Jańaqorǵan aýdanyndaǵy Tólegetaı-Qylysh Ata, Qorasan ata qorymdary - osy sózimizdiń aıqyn dáleli. Al, Jańaqorǵan aýdany aýmaǵynda oryn tepken Syǵanaqta Aq orda handary jerlengen. Sol aýdandaǵy Aqqorǵan, Qazaly aýdanyndaǵy Janqoja batyr, Syrdarııa aýdanyndaǵy Qojjan qoja, Qarmaqshy aýdanyndaǵy Maral ıshan jáne Qaraq taýynyń eteginde osyndaı qorymdar bar. Olarda batyrlar, ıshandar, bıler jáne ózge de ardaqty kisiler máńgilik mekenin tapqan», - dedi Baqytjan Ahmetbek.
Konferentsııa barysynda «Bolashaq» ýnıversıtetiniń oqytýshysy, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty Tasbolat Medetbaev «Syr óńiriniń rýhanı murasy» taqyrybynda oı bólisti.
Konferentsııa barysynda ǵalymdar qazaq halqynyń tarıhy jaıynda taǵylymdy oılarymen bólisti. Qazirgi tańda elimiz táýelsizdikke qol jetkize otyryp, ózindik damý jolyna tústi. Búginde halyq aldynda taǵy bir mańyzdy saıası naýqan jaqyndap keledi. Ǵalymdar jastardy kezekten tys prezıdent saılaýynda óz tańdaýyn jasaýda belsendilik kórsetýge shaqyrdy.
