Qytaıdaǵy qazaq eki betti erekshe dombyra jasady
Eki betti, eki tıekti, tórt ishekti, tórt qulaqty erekshe dombyranyń avtory Qytaıdyń Morı qazaq avtonomııaly aýdanynda turatyn Ersin Batyrhanuly atty qandasymyz.
Atalǵan aspapty jasaýshy sheberdiń aıtýynsha, bul elektrondy dombyra.
- Aldymen ózińizdi tanystyra ketseńiz.
- Meniń aty-jónim Ersin Batyrhanuly. Qytaıdyń Sanjy oblysy, Morı qazaq avtonomııaly aýdany Boztal aýylynan bolamyn. Qazir Morı qalasynda turamyn. Bala kúnimnen mýzyka aspabyn jasaýǵa qyzyǵatynmyn. Ákem dombyrashy, kúıshi adam edi. Sol kisiden úırenip, dombyra shertýdi kishkentaı kezimnen bastadym. Sóıtip, basynda dombyra shertýge qumartsam, keıinnen osy qasıetti aspapty jasaýdy kásip ete bastadym. Alǵash ret 1997 jyly elektrondy dombyra jasaýdan patent aldym. Ózim jasaǵan sol elektrondy dombyrany Qazaqstanǵa da aparyp, tanymal kúıshi, ónerpazdarǵa kórsetip qaıtqan bolatynmyn. Osy eki betti dombyrany oılaǵaly 3-4 jyl bolǵan. Sony byltyr jasap shyqtym. Kóbirek etip óndirýge qarjy máselesi qolbaılaý bolǵan edi. Endi bul dombyranyń sanyn molaıtyp jasaýǵa aýdanymyzdyń ákimi kómektesetinin aıtty...
- Eki betti dombyrany jasaý ıdeıasy qalaı týdy?
- Jalpy elektrondy dombyrany jasaýǵa kóp ýaqyttan beri qyzyǵýshy edim. Keıinnen basqa sheberlerdiń qolynan shyqqan juqa dombyralardy kórdim. Sosyn ózgeshe bir nusqasyn jasasam qalaı bolady degen oıǵa keldim. Sóıtip, eki jaǵynan da shertetin dombyra jasap shyqtym. Dál qazirgi ýaqytta bul eki betti dombyranyń 2-3 danasyn ǵana jasaldy.
- Biz bir aqsaqaldyń shertip otyrǵanyn kórdik. Biraq daýysy bizge sonsha áser ete qoımady?
- Iá, ol vıdeony mende kórdim. Ol kisi kishkentaı dybys kúsheıtkishpen (kolonkamen) shertip otyr ǵoı. Sondyqtan daýysy oıdaǵydaı bolmaı tur. Bul elektrondy dombyra bolǵan soń, sapasy táýir dybys kúsheıtkish (kolonka) bolsa dybys teńshegish aspaptarmen dombyranyń qońyr dybysyn da, aşy dybysyn da shyǵaryp alýǵa bolady. Ras, elektrondy dombyrany kolonkasyz shertse, daýysy oıdaǵydaı bolmaıdy, durys shyqpaıdy. Bul negizinen zaman suranysyna oraı jasalǵan, sahnalyq dombyra ǵoı.
- Sizdiń bul dombyrańyz úlken sahnalarǵa shyqty ma?
- Qazirgi kezde aýdandyq, oblystyq sahnalarǵa shyǵyp jatyr. Aldaǵy ýaqytta ólke kólemindegi úlken sahnalarǵa shyǵaramyn degen josparym bar. Sondaı-aq meniń bul dombyrama suranys joǵary ekenin de aıtqym keledi.
- Bul dombyranyń ádettegi dombyralardan taǵy qandaı ózgesheligi bar?
- Meniń bul eki betti dombyramnyń ádettegi dombyralardan kóp artyqshylyǵy bar. Óıtkeni elektrondy dombyra ǵoı. Al, elektrondy dombyradan dybys teńshegish aspappen (dybystyq kompressor) san túrli dybys shyǵarýǵa bolady. Atap aıtar bolsaq, dombyranyń, gıtaranyń, qobyzdyń, t. b. dybystardy shyǵara berýge bolady.
