Qytaı eli qazaqtyń aqyndar aıtysyn arqaý etken «Gúlbıke» fılmin ekranǵa shyǵardy
ózekti aqparatty oqyrman qaýymǵa túrli derek kózderi taratqan málimetter negizinde habardar etýdi jón sanadyq.
Qazirgi kúni álemdik kıno óndirisi qoǵamdyq suranysqa molynan ıe bolyp otyrǵan salalardyń biregeıi. ıAǵnı, «basqa shaýyp, tóske órlegendeı» dáýrendep turǵan der shaǵy. Sol kıno salasy damyǵan elderde memlekettik ıdeologııanyń jarshysy da, paıda ákeletin bıznes kózi de kıno ónirisiniń mańaıynan tabylyp jatady. Al bizdegi jaǵdaıda onsyz da sany az kıno ónimderimizdiń basym deni joǵaryda aıtylǵan talaptardyń údesinen shyǵa almaı jatatyny jasyryn emes. Dese de, sońǵy jyldardaǵy kıno salasynyń memleket tarapynan basty nazarǵa ilgýi bul salanyń boıyna da qan júgirtken syńaıly. Osymen birge jeke menshik kıno stýdııalary da serpilis tanytyp otyr. Qazirshe keremetteı kıno túsirip álemdi jalt qaratpasaq ta ózimizge rýhanı azyq bolatyn biraz týyndy kórermenge jol tartty. Ony ótken jylǵy fılmderdiń ishinen izder bolsaq, «Birjan sal» fılmin ataýǵa bolar. Al bul salany memleket jaǵynan myqtap qolǵa alý eń aldymen birneshe ǵasyr boıyndaǵy tarıhı aýyr úrdisterdi bastan ótkizgen, táýelsizdigin endi ǵana alǵan jas memlekettiń ıdeologııalyq tuǵyryn bekemdeýge, ulttyq bolmysynan jańyla jazdaǵan urpaqtyń sanasyn oıatýǵa qajet dep aıtar edik.
Mine, osy oılarymyzǵa jaýap berip, úndestik tabatyndaı týyndynyń taǵy biri jaqynda ǵana Qytaıda tusaýyn kesken «Gúlbıke» fılmi desek, artyq aıtqandyq bolmas. Bul fılm biz armandaǵan, úkilegen úmitterimizdiń bárine birdeı jaýap bermegenimen, qazaqtyń aqyndar aıtysyn arqaý etken týyndynyń baǵdary durys dep aıta alamyz. Osydan biraz jyldar buryn Qazaqstannyń telearnalarynda jıi qaıtalanyp kórsetilgen, Elbasynyń ózi oń baǵasyn bergen «Kórikti meken» fılmi de Qytaıdaǵy qandastarymyzdyń qazaq rýhanııatyna qosqan tabysty tartýy bolǵan edi. Al jaqynda «Juldyzben syrlasý» jurnalynda «Aǵaıyndylar» fılmimen el esinde kóbirek qalǵan jas akter Nurlan Álimjannyń Qytaıda bolyp, qazaqtyń sal-serilik ómirin arqaý etken «Aqsarbas» atty fılmde basty rólderdiń birin somdap kelgeni týraly suhbatyn oqydyq. Endeshe Qytaıdaǵy qazaq kınosy óz súrleýin qalaı saldy degen suraqqa osy jerde qysqasha jaýap bere ketýdiń reti kelgendeı.
Qytaıdaǵy tuńǵysh qazaq fılmi Shyńjańda 1953 jyly «Qasen-Jámıla» atty qoıylymmen sátti bastalǵan. Bul fılm sol tusta qazaq jurty úshin keremetteı lázzat alatyn týyndy retinde joǵary baǵalanǵan. Sonymen jalǵas erterekte túsirilgen «Táńirtaýdyń qyzyl gúli», «Aıgúl», «Jaılaýdaǵy myltyq daýsy» qatarly fılmderdiń alar orny óz aldyna bir tóbe. 80 jyldardan beri túsirilgen «Jetim qyzdyń mahabbatty», «Qyzbeıit», «Serjan», «Saharadaǵy Dálesh», «Jýsandy dala», «Bóri soqpaqty boz dala», «Aısyrǵa» fılmderin ataýǵa bolady. Al osy salada uzaq ýaqyt eńbek etken Qytaıdyń memlekettik dárejedegi qazaq akterlerinen Mútálip Ábdirahmanuly, Pátıha Málikqyzy, Maqsat Kádirhanuly, Janar Saǵatqyzy, Dálelhan Qadyruly qatarly biraz adamdardy da aıta ketkenimiz oryndy.
Endi Qytaı qazaqtarynyń mádenı ómirindegi tyń jańalyq retinde atalyp, kórermenin qýantyp jatqan «Gúlbıke» fılmine keler bolsaq, bizdi qulaǵdar etken alǵashqy aqparatty Qytaıdaǵy «Shyńjań gazeti», «Halyq gazeti» jáne «Qytaı radıosy» saıty jazyp taratty. Osy aqparat kózderiniń habarlaýynsha, qańtardyń 22-si kúni atalmysh fılmniń Beıjińde tuńǵysh premerasy ótken. Qoıylymdy tamashalaýǵa Qazaqstannyń Qytaıdaǵy elshisi Ikram Adyrbekov kelip qatysqan. Toı mártebesin bıiktete túsken qazaq elshisi ózimen birge Elshiliktiń 60-tan astam qyzmetkeri men Beıjińde oqyp jatqan qazaqstandyq jastarymyzdy qosa erte barǵandyqtan, fılmniń osy tusaýkeseri qazaǵy az ortada kóp qazaqtyń basyn qosqan aıtýly sharaǵa ulasty. I. Adyrbekov qoıylymnan keıin tilshilerge bergen suhbatynda «Gúlbıke» fılmin Qytaı qazaqtarynyń mádenıetin, salt-sanasyn, aıtys mádenıetiniń óreliligin aıǵaqtaıtyn biregeı týyndy retinde baǵalaıtyndyǵyn jáne aldaǵy kúnderde bul fılmniń Qazaq elinde kórsetilýine óz kómegin jasaıtyndyǵyn málim etken.
Biz fılm jaıyndaǵy tolyq aqparatty Qytaıdyń baidu.com (báıdý izdeý saıty) saıtynyń jańalyqtar qorynan ushyrattyq. «Gúlbıke» fılmin Shyńjańnyń Úrimji qalasyndaǵy memlekettik «Tıan-shan» kıno stýdııasy men «Hýashıa» kıno taratý jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi birlesip jasaǵan eken. Alǵashqy túsirilim jumystary 2009 jyly mamyrdyń 8-inde Qytaıdyń Іle aımaǵynyń Tekes aýdanyndaǵy Qarajon jaılaýynda bastalǵan. Fılmniń shyraıyn ashqan kórkem dala tabıǵaty Altaı, Іle, Tarbaǵataı syndy qazaq aımaqtarynyń kórinisi kóz tartatyn ásem jerlerinde túsirilip, kóktemniń, jazdyń, qystyń kórinisteri qamtylǵan. «Gúlbıke» fılmine arqaý bolǵan ýaqıǵa jelisi qazaq ultynyń aqyndar aıtysyna degen qurmetin jáne aıtys óneriniń baýraǵyshtyq qasıetin ashyp kórsetý. Bul fılmde aqyn qyzdyń osy ónerdi boıyna sińire júrip eseıý barysy baıandalady. Sonymen birge Qytaıdaǵy qazaqtar meken etken ólkeniń tarıhı-mádenı jarasymdy ómir saltyn, qazaq ultynyń dýmanǵa toly tirshilik ortasyn, shynaıy sezimin beınelep, halyqtyq án-bıler keńinen dáripteledi. Fılmniń rejısseri «Tıan-shan» kıno stýdııasynyń úzdik rejısseri Sherızat esimdi uıǵyr azamaty. rejısserdiń osyǵan deıin de jasaǵan fılmderi memlekettik jáne halyqaralyq syılyqtardy jeńip alǵan. Basty rólderde qytaı qazaqtarynyń arasynan shyqqan belgili kıno akter Pátıha Málikqyzy, «Shyńǵyshan» fılminde uly qaǵannyń úzeńgilesteriniń biriniń keıpin somdaǵan Dálelhan Qadyruly jáne Roza, Álimjan, Dabyl qatarly jas akterlermen birge 5 jastaǵy Jánııa esimdi kishkentaı qyz Gúlbıkeniń balalyq shaǵyn oınaıdy. Al fılmge jumsalǵan jalpy qarajat kólemi 9 mıllıon ıýandi quarǵan.
Qytaıda kıno óndirisiniń sapalyq deńgeıiniń kóterilýi sońǵy 20 jyl shamasyndaǵy eńbektiń nátıjesimen baılanysty. Jylyna 700-den astam kınony óndiriske shyǵaratyn Qytaı memleketi qazirge deıin hansý ultynyń túgelge jýyq tarıhı tulǵalaryn, eldik mańyzǵa ıe tarıhı oqıǵalar men klassıkalyq romandar jelisin ekran tilinde qaıta jańǵyrtyp, kórermenge jetkizip úlgirgen. Qytaı kıno óndirisiniń jýyq jyldardan bergi jańalyǵy basqa ulttar ómirinen syr shertetin týyndylarǵa basymdylyq tanyta bastaǵany. Buǵan bir mysal joǵaryda aıtylǵan «Kórikti mekennen» keıin túsirilgen osy «Gúlbıke» fılmi.
Sóz sońynda aıtarymyz, qansha jerden jahandaný keńistiginde ómir súrip jatyrmyz degen kúnniń ózinde, ulttyq bolmysymyzdyń túp tamyrynan, dástúrli mádenıetimizden qol úzbeý kerektigi aıdan anyq nárse. Sol sebepti de qazaqı kesteli, óz ultymyzdyń rýhyna saıma-saı týyndylardyń kóptep túsirilýi qoǵamda suranys týdyrmaı qalmaıdy.
