Qylmystyq protsestiń úsh býyndy modeliniń kelesi kezeńi qalaı júzege asyrylady – Bas prokýratýra
QR Bas prokýratýrasy baspasóz qyzmetiniń habarlaýynsha, 2020 jylǵy 1 qyrkúıekte Memleket basshysy qylmystyq salany reformalaýdy jáne qylmystyq sot isin júrgizýdiń úsh býyndy modelin engizýdi tapsyrdy.
Bul quqyq qorǵaý júıesin reformalaýdyń bastapqy núktesi boldy.
Barlyq protsess birneshe kezeńge bólinedi, onyń basty maqsaty tergeý organy, prokýratýra jáne sot arasyndaǵy ókilettikterdi naqty ajyratý bolyp tabylady.
Mundaı ajyratý tergeý organdarynyń negizsiz sheshimderinen qorǵaı otyryp, quqyq qorǵaý kedergisin týdyrady.
Búkil protsess tsıfrlandyrylǵan jáne elektrondyq formatta ótedi, bul zańbuzýshylyqtardyń dereý jolyn kesýdi jáne qylmystyq protsestiń ashyqtyǵyn qamtamasyz etedi.
Prokýror bul mehanızmde dáleldemelerge táýelsiz baǵa beredi, negizdi protsestik sheshimderdi kelisedi jáne aıyp taǵady.
Negizdi protsestik sheshimderdiń prokýrordyń kelisiminsiz zańdy kúshi joq ekenin jáne quqyqtyq saldarǵa ákep soqpaıtynyn atap ótken jón.
Úsh býyndy modeldiń birinshi kezeńin engizýmen prokýrorlar 2021 jyldan bastap tergeý organdarynyń barlyq negizdi sheshimderin bekitedi.
Osy ýaqyt ishinde prokýrorlar kelisýden bas tartý arqyly protseske qatysýshylardyń quqyqtaryn qozǵaıtyn 80 myńnan astam (2021 jyly – 53 270, 2022 jyly – 28 180) zańsyz sheshimder qabyldaýdyń jolyn kesti.
Qylmystyq orbıtaǵa 6 myńǵa jýyq adamdy negizsiz tartýǵa jol berilmedi (2021 jyly – 3771, 2022 jyly - 2224), bul úsh býyndy model engizilgenge deıingi kórsetkishten 20 ese kóp.
2022 jyldan bastap úsh býyndy modeldi engizýdiń ekinshi kezeńi bastaldy, onda prokýrorlar asa aýyr sanattaǵy qylmystar boıynsha aıyptaý aktilerin jasaıdy.
Dál osy qujat tergep-tekserýdi aıaqtaıdy. Ekinshi kezeń prokýrordyń dáleldemelerdi táýelsiz quqyqtyq baǵalaý mehanızmin kúsheıtedi jáne aıyptalýshyny sotqa berý kezinde onyń jaýapkershiligin jekelendiredi.
Ótken jyly sotqa deıingi tergep-tekserýdiń aıaqtalýy týraly eseppen prokýrorǵa 1200-den astam is kelip tústi, onyń ishinde qosymsha tergep-tekserýge 80-ge jýyq is qaıtaryldy, qalǵandary boıynsha isterdi sotqa jibere otyryp aıyptaý aktileri jasaldy, 800-den astam adam sottaldy.
Aǵymdaǵy jyly aıyptaý aktileri sybaılas jemqorlyq isteri boıynsha, al 2024 jyldan bastap - qalǵan sanattar boıynsha jasalady.
Aqpan aıynda Bas prokýrordyń birinshi orynbasary Tımýr Táshimbaevtyń tóraǵalyǵymen quqyq qorǵaý organdary basshylyǵynyń qatysýymen qylmystyq protsestiń úsh býyndy modelin iske asyrý máselelerin talqylaı otyryp, májilis ótkizildi.
Májiliste úsh býyndy modeldiń alǵashqy kezeńderiniń nátıjeleri talqylanyp, ony odan ári iske asyrý boıynsha mindetter qoıyldy.
Quqyq qorǵaý organdaryna qylmystyq sot isin júrgizýdiń jańa modeline kóshý jaǵdaıynda zańdylyqty qamtamasyz etý úshin qosymsha uıymdastyrýshylyq jáne praktıkalyq sharalar qabyldaý tapsyryldy.
«Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha engizilgen qylmystyq protsestiń úsh býyndy modeli zańnyń ústemdigin jáne azamattardyń konstıtýtsııalyq quqyqtaryn tıimdi qorǵaýdy qamtamasyz etetini sózsiz»,-delingen Bas prokýratýranyń baspasóz qyzmeti taratqan habarlamada.