Kvota men Qytaı sýbsıdııasy toqtady – Eldiń elektrmobıl naryǵyn ne kútip tur
ASTANA. KAZINFORM – Qazaqstannyń elektrli kólik naryǵy jańa kezeńge qadam basty. 4 qazanda eldiń 2025 jylǵa arnalǵan 15 myń dana salyqsyz elektr kóligin ımporttaý kvotasy merziminen buryn taýsyldy. Osy ýaqytta Qytaı úkimeti 2026–2030 jyldarǵa arnalǵan «On besinshi besjyldyq» jospary aıasynda mundaı kólikterdi strategııalyq damyp kele jatqan salalar qataryna qospaıtynyn jarııalady. Bul 15 jyl boıy júrgizilgen sýbsıdııa saıasatynyń resmı aıaqtalǵanyn bildiredi. Eki sheshimniń qatar qabyldanýy Qytaı jetkizilimine táýeldi Ortalyq Azııa naryǵyna qalaı yqpal etedi? Kazinform tilshisi osy taqyrypqa jasaǵan sholýyn usynady.
Qazaqstandaǵy elektrli kólik ósimi
Sońǵy jyldary Qazaqstanda elektrli kólikter sany kúrt artty. Qazaqstandyq Avtobıznes qaýymdastyǵynyń (AKAB) dereginshe, 2025 jylǵy 1 shildedegi jaǵdaı boıynsha elde tirkelgen mundaı kólikterdiń sany shamamen 15,8 myń danaǵa jetip, 2023 jyldyń basymen salystyrǵanda on esege jýyq ósken.
Kólik parki negizinen jańa: 90,5%-y – úsh jyl tolmaǵan, 9,1%-y – úsh pen on jyl aralyǵynda, al 10 jyldan asqandary nebári 0,4%. Aımaqtar arasynda Almaty qalasy – jalpy úlestiń jartysynan astamyn, Astana – 11,9%, Almaty oblysy – 5,6%-yn ıelenedi.
Naryqtaǵy qytaılyq brendterdiń ústemdigi
Qazaqstan naryǵynda jańadan tirkelgen elektrli kólikterdiń 88%-y — Qytaı brendterine tıesili. 2025 jyldyń qańtar–shilde aılarynda 964 dana BYD, 702 dana HONGQI, 409 dana ZEEKR kóligi satylǵan. Jalpy naryq úlesinde ZEEKR – 27,3%, BYD – 18,7%, HONGQI – 10%-dy alady.
Bul ósim, eń aldymen, Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq sheńberinde berilgen salyqtyq jeńildikter men kvotalarǵa baılanysty boldy. 2023 jyly 8 443 dana, 2024 jyly 9 680 dana elektr kóligi salyqsyz ákelingen, al 2025 jyly kvota 15 myńǵa jetip, ol 14 qazanda tolyq paıdalanyldy.
Kvota aıaqtalǵannan keıin ımporttalatyn kólikterge 12% qosylǵan qun salyǵy men 6 eń tómengi jalaqy mólsherindegi (23 592 teńge) kedendik alym salynady.
Qytaı saıasaty jáne aımaqqa áseri
Qytaı Memlekettik keńesi jarııalaǵan jańa josparǵa sáıkes, kvanttyq tehnologııalar, bıologııalyq óndiris, sýtegi energetıkasy jáne ıadrolyq sıntez — basym salalar retinde aıqyndaldy, al elektrli kólikter endi bul tizimde joq.
2010-jyldardan beri júrgizilgen sýbsıdııa baǵdarlamalarynyń nátıjesinde Qytaıdyń elektrli kólik óndirisi 2015 jylǵy 37 myńnan 2024 jyly 1,1 mıllıon danaǵa jetip, álemdik naryqtaǵy úlesi 60%-dan asty.
Alaıda óndiris qýattylyǵynyń tek 70%-y paıdalanylyp, ishki naryqtaǵy básekelestik paıda marjasyn 5%-ǵa deıin túsirgen. 2026 jyldan bastap Qytaı eksporttyq baǵasyn 10–20%-ǵa kóteredi dep boljanýda. Bul Qazaqstandaǵy kvota joıylýymen qatar, aımaqtyq naryqqa qysym túsirýi múmkin.
Qysqa merzimde ımport kólemi 5–10%-ǵa azaıyp, naryqtaǵy úles 2025 jylǵy 15%-dan 10%-ǵa deıin tómendeýi yqtımal. Bul rette dástúrli otynmen júretin kólikter naryǵy ýaqytsha utady, biraq ekologııalyq tıimdilikti arttyrý protsesi baıaýlaıdy.
Indýstrııalyq jaýap jáne jergiliktendirý
Sarapshylardyń pikirinshe, mundaı saıası ózgerister Qytaı kompanııalaryn óndiristi shetelge, ásirese Ortalyq Azııaǵa kóshirýge ıtermeleı túsedi.
2025 jylǵy sáýirde ótken Qytaı–Qazaqstan strategııalyq dıalogi barysynda Qytaı tarapy Qazaqstanda elektr kólikterin jergiliktendirý jobasyn usyndy. Qazaqstan tarapy bul bastamany tolyq qoldap, 2030 jylǵa qaraı jergiliktendirý úlesi 20%-ǵa jetip, 50 myń jańa jumys orny ashylatynyn boljady.
Sonymen qatar, Qazaqstannyń sırek jer elementteri men lıtıı qory Qytaıdyń jetkizý tizbegine engizilý arqyly óndiristiń joǵary jáne tómengi aǵymdary ózara úılestirilmek.
Plagın-gıbrıdti kólikter – ótpeli sheshim
Plagın-gıbrıdti kólikterdiń úlesi aıqyn ósip keledi: 2023 jyly – 1 700 dana, 2024 jyly – 5 700 dana (ósim 232%), al 2025 jyldyń alǵashqy jeti aıynda – 6 400 dana tirkelgen. 815 márte LIXIANG L7 modeli tirkelip, eldegi eń tanymal úlgilerdiń birine aınaldy.
Parlament pen Úkimet ustanymy
«Aq jol» partııasynyń depýtaty Oljas Nuraldınov Premer-mınıstr Oljas Bektenovke joldaǵan depýtattyq saýalynda Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııaǵa salyqtyq jeńildikterdi keminde úsh jylǵa uzartý, elde 50 myńǵa deıin zarıadtaý stantsııasyn salý jáne jergilikti qurastyrýdy qoldaý jóninde usynys bildirdi.
Energetıka mınıstrligi óz kezeginde Qytaı sýbsıdııasynyń aıaqtalýyn Ortalyq Azııa úshin ındýstrııalyq yntymaqtastyqty tereńdetýdiń tarıhı múmkindigi dep atady.
Kvotanyń aıaqtalýy eldegi elektr kóligi naryǵyna qalaı áser etedi
Qazaqstandaǵy avtomobıl naryǵyn saraptaý jáne monıtorıngileý agenttiginiń dırektory Artýr Mıskarıannyń aıtýynsha, Qytaıdyń sýbsıdııa saıasatynyń aıaqtalýyna «sur» eksport faktory áser etken.
— Qytaı tarapy kelesi jyldan bastap engizýdi josparlap otyrǵan sharalar ishki naryqqa arnalǵan jańa avtokólikterdiń «sur» arnalar arqyly syrtqa shyǵarylýynyń aldyn alý úshin jasalǵan. Mundaı sharalar eksporttyq qoldaýdy ońtaılandyrýǵa jáne qytaılyq avtokontsernderdiń sheteldegi bedelin qorǵaý úshin qajet. Sebebi «sur» eksport arqyly Qytaıdan shyǵarylǵan kólikterge kepildik jasalmaıdy jáne servıstik qoldaý qamtamasyz etilmeıdi. Bul ózge elderdegi satyp alýshylardyń aldynda brendtiń bedelin túsiredi, - deıdi sarapshy.
Sondaı-aq ol kvotanyń aıaqtalýyna baılanysty elektrli kólikterdi elge ákelý kúrt azaımaıtynyn atap ótti.
— Kelesi jyly elektromobılderdi bajsyz ákelýge beriletin kvotanyń toqtatylýy olardyń ımportyn tolyq toqtatý nemese tyıym salý degendi bildirmeıdi. Qoldanystaǵy erejelerge sáıkes, kvotaǵa qaramastan, elektromobılderdi ákelgen kezde qazaqstandyqtar kedendik baj ben ýtılalymnan bosatylady. Tek jańa 16% QQS mólsherlemesin tóleý qajet bolady – bul jeke paıdalaný úshin elektromobıl ákelýdi josparlaǵandar úshin engiziletin jalǵyz ózgeris, - dedi Artýr Mıskorıan.
Qalyptasqan jaǵdaıdy qoryta kelgende, Qazaqstannyń elektrli kólik naryǵy «saıası jeńildikterge táýeldi» kezeńnen ótip, «ındýstrııalyq ishki damý» dáýirine aıaq basty dep aıtýǵa bolady. Al baǵanyń ósýi qysqa merzimde tutynýshylarǵa qıyndyq týdyrǵanymen, uzaq merzimde jergiliktendirý, aımaqtyq óndiristik yntymaqtastyq jáne ınfraqurylymdyq jańartý turaqty damýdyń negizin qalamaq. Osylaısha Ortalyq Azııa bolashaqta elektr kólikterin ımporttaýshydan – aımaqtyq jasyl óndiris ortalyǵyna aınalýy ábden múmkin.