Kúızelis, artyq salmaq, temeki men alkogol gıpertonııaǵa ákeledi – kardıolog
SQO Kardıologııalyq ortalyqtyń №2 kardıologııa bólimi meńgerýshisi Marına Mıtenkonyń aıtýynsha, arterııalyq gıpertenzııa nemese joǵary qan qysymy óte qaýipti. Bul dert kóptegen organǵa – júrekke, búırekke jáne mı qyzmetine áser etedi. Ony «únsiz óltirýshi» dep beker aıtpasa kerek, óıtkeni aldyn ala seziletin belgileri bolmaıdy. 90-95% jaǵdaıda bastapqy gıpertenzııanyń sebepterin anyqtaý múmkin emes.
«Jıi bas aýyrsa, kóbinese oıanǵanda jáne ádette jelke tusynda aýyrsa, sondaı-aq, bas aınalyp, kórý qabiletiniń buzylýyna ákelse, kózdiń aldynda qara daqtar paıda bolsa, qulaq shýyldap, júrek soǵý yrǵaǵy buzylsa, júrek tusy aýyryp, entigý paıda bolsa birden dárigerge kóringen jón. Arterıaldyq gıpertenzııa mıokard ınfarktisine, ınsýltke, júrektiń ıshemııalyq aýrýyna, sozylmaly júrek jetkiliksizdigine ákeledi. Gıpertenzııa emdelmese, asqynsa, sozylmaly túrge – gıpertonııaǵa ulasady. Gıpertonııany, kez-kelgen sozylmaly progressıvti aýrý sııaqty, emdeýden góri aldyn alý ońaı. Sondyqtan ásirese tuqym qýalaıtyn adamdar úshin gıpertonııanyń aldyn-alý mindet. Sonymen qatar, qan qysymy joǵary nemese shekaralyq normadaǵy, ásirese jastar men jasóspirimder derttiń asqynýyna jol bermeı, kúndelikti ómirde birqatar talapty oryndaýy kerek», - deıdi kardıolog.
Arterııalyq gıpertenzııanyń aldyn alý bastapqy jáne ekinshi bolyp bólinedi.
«Bastapqysy – aýrýdyń paıda bolýynyń aldyn alýdy maqsat etken. Ony aýyrmaıtyn barlyq deni saý adam, ásirese qater tobyna kiretinder - tuqym qýalaýshylyq bar, jumysy beımaza adamdar ustanýy kerek. Ol úshin ortalyq júıke júıesiniń jumysyn qalypqa keltirý, ıaǵnı kúızelistiń aldyn alý qajet.
Naqty kún tártibi bolýy kerek – bir ýaqytta uıqydan turyp, jatý, kúndelikti taza aýada serýendeý, dene jattyǵýyn jasaý, velosıpedpen júrý.
Uıqyny qalypqa keltirý, keminde 7 saǵat uıyqtaý, ratsıonaldy tamaqtaný - tamaqpen tutynatyn kılokalorııany esepteýge keńes beremin. Tamaqqa paıdalanatyn maıdyń 2/3 bóligi záıtún, júgeri, kúnbaǵys maıy bolýy qajet.
Dıetada ustanyp, balyqtyń, qustyń maısyz etin, súzbe, aırandy paıdalaný, qant, bal, qamyrdan jasalǵan ónimderdi, shokolad, jarma, kúrish jarmasyn shektep tutyný – paıdaly», - deıdi Marına Mıtenko.
Mamannyń aıtýynsha, artyq salmaq bolǵan jaǵdaıda ony azaıtý kerek, salmaq joǵaltpaı, gıpertonııanyń aldyn alý týraly aıtýdyń qajeti joq.
«Temeki shegýden bas tartý, alkogoldi tutynýdy shekteý – bul da derttiń aldyn alýǵa sep. As tuzyn tutynýdy azaıtý, mólsheri kúnine 5 aspaýy kerek, sol sebepti tamaqty tuzdamaý, onyń ornyna taǵamnyń dámin jaqsartatyn basqa zattardy, máselen túrli tuzdyqtardy, az mólsherde burysh, sirke sýy jáne t.b. qoldaný.
Kalıı, kaltsıı jáne magnıı tuzdary kóp taǵamdardy - maısyz súzbe, aqjelken, burshaq, qara órik, qyzylsha, pisirilgen kartop, keptirilgen órik, tuqymsyz meıizdi qoldanǵan jón», - deıdi Marına Mıtenko.
Ekinshi profılaktıka arterııalyq gıpertenzııa dıagnozy qoıylǵan naýqastarda jasalady. Onyń maqsaty - asqynýlardyń aldyn alý. Sonymen qatar, profılaktıkanyń bul túri eki jolmen – dárilik jáne dárilik emes emdeý, negizinen, bastapqy aldyn alýǵa uqsas, tek talaptary qatań.
«Adam tuqym qýalaýshylyq pen qorshaǵan ortany ózgerte almaǵanymen, ómir súrý jáne tamaqtaný saltyna áser ete alady. Dárilik terapııa – joǵary qan qysymyn maqsatty túrde túsiretin dáriger taǵaıyndaǵan dárilerdi qabyldaý. Arterııalyq gıpertenzııamen aýyratyn naýqastar dárigerdiń usynymdaryn qatań saqtaýy kerek jáne dári-dármekterdi taǵaıyndaý boıynsha qabyldaýy kerek, osylaısha asqynýlarǵa jol bermeıdi», - deıdi kardıolog.
Arterııalyq gıpertenzııanyń aldyn-alý úshin tańerteń jáne keshke qysym deńgeıin júıeli baqylaýdy ádetke aınaldyrǵan jón.
«Emdeýshi dárigerdiń keńesin buljytpaı oryndaý qajet, al maza ketip, jaǵdaı nasharlaıtyn bolsa ýaqytty sozbaı birden mamanǵa kóriný kerek. Aýrýdy emdeýden góri aldyn-alý ońaı jáne arzan ekenin eske salamyn.
Byltyr SQO-da 5083 adamǵa arterııalyq gıpertenzııa dıagnozy qoıyldy. 6 adamnyń ajaly osy dertten boldy. Bıyl úsh aıdyń ishinde 1549 adamda osy syrqatty anyqtadyq», - deıdi Marına Mıtenko.
