Qutqarýshylardy áleýmettik qorǵaý tetikterin jetildirý: zańnamaǵa qandaı ózgertýler engizilmek
Azamattyq qorǵaý júıesin jetildirý elimiz úshin strategııalyq mańyzdaǵy máselelerdiń qatarynda. Keıingi kezderi jıilep ketken tabıǵı jáne tehnogendik apattar tótenshe jaǵdaılarǵa qatysty zańnamalyq aktilerdi qaıta qaraý qajet ekenin baıqatty. Bul rette, jańa tásilderdi, onyń ishinde shet elderdiń ozyq tájirıbelerin engizý ári ǵylymı áleýetti keńinen paıdalaný erekshe mánge ıe.
Azamattyq qorǵaý júıesin jetildirý
Jaqynda Senatta «Azamattyq qorǵaý júıesin jetildirý» taqyrybyna arnalǵan parlamenttik tyńdaýda tıisti zańǵa engiziletin túzetýler talqylanyp, usynystar jarııalandy. Senat tóraǵasy Máýlen Áshimbaevtyń paıymdaýynsha, Qostanaı men Abaı oblystaryndaǵy orman órtteri jaýapty memlekettik organdardyń jumysyndaǵy túıtkilderdi aıqyn kórsetti.
«Jalpy, tabıǵı ári tehnogendik apattardyń saldary qashanda aýyr bolady. Sol sebepti, azamattyq qorǵaýdy kúsheıtý, osy saladaǵy qaýipterdiń aldyn alý – memlekettik organdardyń eń mańyzdy maqsattarynyń biri. Ókinishke qaraı, keıingi jyldarda tabıǵı jáne tehnogendik sıpattaǵy apattar boldy. Sonyń saldarynan myńdaǵan adam zardap shekti. Qaza tapqandar da bar ekeni jasyryn emes. Bul – alańdatarlyq jaǵdaı. Osy rette, órt qaýipsizdigin qamtamasyz etý máselesi asa mańyzdy ekenin aıryqsha atap ótken jón. Óıtkeni, sońǵy jyldardyń ózinde osy baǵytta kóptegen tótenshe oqıǵa boldy. Olardyń qatarynda Qostanaı, Abaı oblystarynda bolǵan iri orman órtteri de bar. Bul eki oqıǵa órtti sóndirýge jaýapty memlekettik organdardyń jumysyndaǵy túıtkilderdi jáne osy baǵytta tıimdi júıeniń joq ekenin aıqyn kórsetip berdi», - dedi M. Áshimbaev.
Sonymen qatar ol jaqynda órt saldarynan Almatyda qaıǵyly jaǵdaı bolǵanyn eske saldy. Osyǵan baılanysty Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev azamattyq qorǵaý júıesin jańǵyrtý jóninde naqty mindetter júktedi. Sondyqtan tıisti memlekettik organdardyń aldynda aýqymdy jumystar tur. Sondaı-aq, elimizde ónerkásiptik qaýipsizdik máselesinde de olqylyqtar az emes. Qaraǵandy oblysyndaǵy shahtalarda bolǵan apattar sonyń saldary ekeni sózsiz. Bul rette, aldyn alý jumystarynyń júzege asyrylmaýy, tıisti baqylaýdyń álsireýi, ýaqtyly júrgizilmegen kúrdeli jóndeý, júıesiz jobalyq jáne tehnıkalyq sheshimder qaıǵyly oqıǵalarǵa ákeletin jaǵdaılar ekeni anyq.
«Osy baǵytta keshendi jumystar júrgizý qajet. Qazirgi tańda álem boıynsha seısmıkalyq apattardyń da jıilep ketkenin baıqap otyrmyz. Elimizdiń geografııalyq ornalasýyna baılanysty bizge bul máseleni nazardan tys qaldyrýǵa bolmaıdy. Sondyqtan seısmıkalyq qaýipsizdikti saqtaý baǵytynda da júıeli, josparly qadam jasaýymyz kerek. Jalpy, órt qaýipsizdigin qamtamasyz etý, ónerkásiptik qaýipsizdikti jetildirý, seısmıkalyq qaýipsizdikti saqtaý jáne basqa da osy baǵyttaǵy máselelerdi sheshý memlekettik organdardyń únemi nazarynda bolýy tıis. Bizge osy máselede álemdegi ozyq tájirıbelerdi zerttep, jańa tásilderdi engizý óte mańyzdy. Sonymen qatar, ǵylymı áleýetti keńinen paıdalaný qajet», - dedi Senat tóraǵasy.
Onyń sózine qaraǵanda, azamattyq qorǵaý sııaqty mańyzdy sala tıisti deńgeıdegi qarjylandyrýdy qajet etedi. Alaıda keıingi jyldarda bul saladaǵy kóptegen is-sharalarǵa tıisti deńgeıde qarjy bólinbeı keldi. Sondyqtan Úkimet pen ákimdikter osy máselede júıeli jáne keshendi sheshimder qabyldaý kerek.
Medıtsınalyq-qutqarý pýnktileri tapshy
Senat depýtattary Abaı, Batys Qazaqstan, Jetisý, Qaraǵandy, Mańǵystaý oblystarynda jáne Astana, Almaty qalalarynda ótkizgen kezdesýlerde tótenshe jaǵdaılar bólimsheleri jumysynyń tıimdiligine teris áser etetin máselelerdiń bar ekendigin anyqtady.
«Birinshiden, qazirgi kezde qoldanystaǵy zańnamada qutqarý bólimsheleriniń ákimshilik-aýmaqtyq birlikke eseptegende shtattarmen jasaqtaý normasy aıqyndalmaǵan. Osyǵan baılanysty oblystardaǵy bólimshelerdi jasaqtaý qaldyq qaǵıdat boıynsha jáne qoldanystaǵy shtat lımıti aıasynda iske asyrylyp jatyr. Qazaqstannyń barlyq óńirlerinde qazirgi ýaqytta qutqarýshylar sanynyń jetkiliksizdigi baıqaldy. Bul rette, óńirlerdegi halyqtyń jalpy sanyn, týrıstik obektilerdiń, sý aıdyndarynyń jáne qutqarýshylardyń júktemesi men qajet sanyna áser etetin basqa da faktorlardy eskere otyryp, tótenshe jaǵdaılar aýmaqtyq departamentteriniń avarııalyq-qutqarý qyzmetteri jeke quramynyń shtat sanyn esepteý normatıvterin ázirleý jóninde sharalar qabyldanýy qajet», - dedi senator Ǵalıasqar Sarybaev.
Budan bólek ol Qazaqstandaǵy avtomobıl joldary jelisiniń jalpy uzyndyǵy 100 myń shaqyrymǵa jýyqtaǵanyn, kún saıyn elimizdegi joldarǵa zańdy ári jeke tulǵalardyń 5 mln-nan astam kóligi shyǵatynyn aıtty. Jylyna 9-10 myń jol-kólik oqıǵasy tirkeledi. Al, respýblıkanyń joldarynda bar bolǵany 44 trassalyq medıtsınalyq-qutqarý pýnkti jumys isteıdi.
«Trassalyq medıtsınalyq-qutqarý pýnktileriniń jetkiliksizdigine baılanysty, sondaı-aq aýa raıynyń qolaısyz jaǵdaılarynda jolaýshylardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý maqsatynda óńirlik departamentterdiń arnaıy tehnıkalary men qutqarý qyzmetkerlerimen qamtylǵan táýlik boıy jyljymaly beketterdi qoıý qajet etedi. Avarııalyq-qutqarý qyzmetiniń, onyń ishinde trassalyq medıtsınalyq-qutqarý pýnktteriniń ınfraqurylymyn salý, olardy medıtsınalyq-qutqarý kóligimen jáne arnaıy quraldarymen jabdyqtaýdy, sondaı-aq sý-qutqarý qyzmeti kúsheıtilýi tıis», - deıdi depýtat.
25 jyl ishinde elimizde órtke qarsy jáne avarııalyq-qutqarý kezinde 69 qyzmetker qaza tapty. Qazirgi kezde aımaqtyq qutqarý qyzmetiniń qyzmetkerleri jyl boıy qolaısyz tabıǵı jaǵdaıda jumys isteıdi, kóbinese óz ómiri men densaýlyǵyna qaýip tóndiredi. Qolaısyz faktorlardyń qyzmetkerlerge únemi áser etýi, psıho-emotsıonaldy júktemeniń kóbeıýi moraldyq turaqsyzdyqqa, kásiptik aýrýlarǵa jáne mamandardyń qyzmetten ketýine ákeledi. Sondyqtan qutqarýshylardy azamattyq qyzmetshiler sanatynan Azamattyq qorǵaý organdary qyzmetkerleriniń sanatyna aýystyrý, áleýmettik qorǵaý tetikterin qaraýdy jedeldetý qajet.
Zańnamaǵa ózgerister engiziledi
Jańa qaýipter men syn-qaterlerdiń paıda bolýy ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýdegi azamattyq qorǵaý júıesiniń jańa tásilderin qoldanýdy talap etedi, ıaǵnı Qostanaı jáne Abaı oblystaryndaǵy órtter, shahtalardaǵy apattar, Túrkııadaǵy, Aýǵanstandaǵy joıqyn jer silkinisteri keıbir zańnamalyq aktilerge ózgerister engizýdiń mańyzyn aıqyn kórsetip otyr.
«Táýekelderdi basqarýdyń jańa tásilin engizý maqsatynda salalyq zańnamany jetildirý boıynsha júıeli jumys atqarylyp keledi. Qazir Úkimettiń 7 fýnktsııasy mınıstrlikke, al mınıstrliktiń 1 fýnktsııasy jergilikti ákimdikterge berildi. Ákimshilik reforma aıasynda «Azamattyq qorǵaý týraly» Zańnan 56 fýnktsııa alynyp tastaldy, taǵy 53-i ázirlengen zań jobasy boıynsha iske asyrylady. Usynylǵan zań jobasy Memleket basshysynyń tapsyrmalaryna, Úkimettiń 2023 jylǵa arnalǵan zań jobalaý jumystarynyń josparyna sáıkes ázirlendi jáne azamattyq qorǵaý salasyndaǵy qaýipsizdikti qamtamasyz etý jónindegi sharalardy iske asyrýdy kózdeıdi», - dedi Tótenshe jaǵdaılar mınıstri Syrym Sháriphanov.
Tıisti zańdy sapaly ázirleý maqsatynda mınıstrlik pen Parlamenttiń vedomstvoaralyq jumys toby qurylyp, 26 otyrys ótkizildi. Talqylaýǵa Parlament Senaty men Májilisiniń depýtattary, mınıstrlikter men ákimdikterdiń, «Atameken» palatasynyń, Eýrazııalyq qaýymdastyqtyń, Qazaqstannyń azamattyq qorǵaý odaǵynyń ókilderi qatysty. Bul turǵyda mınıstr atalǵan qujat aıasynda eskerilgen qadamdarǵa toqtaldy.
«Birinshiden, órt qaýipsizdigin qamtamasyz etýdi jetildirýge qatysty. Obektilerdi jobalaý jáne salý kezinde bolǵan órt qaýipsizdigi talaptaryn buzý faktileri, órttiń týyndaý qaýpin seıiltý jáne onyń aýyr saldaryn azaıtý maqsatynda keshendi sharalar qabyldaýdy talap etedi. Mınıstrlikke kelip túsken shaǵymdardyń 60 paıyzy órt qaýipsizdigi talaptaryn jobalaý kezinde jáne qurylys satysynda buzylatynyn kórsetip otyr. Máselen, «STOP Qurylys» toby músheleriniń bir ǵana ótinishinde Almaty qalasynda órt qaýipsizdigi talaptaryn buzǵan 11 turǵyn úı kesheniniń bar ekenin kórsetti. Almaty qalasyndaǵy 13 adamnyń ómirin qıǵan hosteldegi qaıǵyly oqıǵa qoǵamdyq rezonans týdyrdy. Atalǵan jaǵdaılarǵa jeke úıler men kottedjderdi jataqhana etip qaıta jabdyqtaý úrdisiniń ósýi yqpal etip otyr. Ásirese, mundaı is áreketter Astana, Almaty jáne Shymkent qalalarynda baıqaldy. Osyndaı faktilerdiń aldyn alý úshin bıiktigi 28 metrden asatyn ǵımarattar men adamdar jappaı shoǵyrlanatyn nysandardy paıdalanýǵa qabyldaý kezinde mınıstrliktiń (Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi) qatysýyn qaıtarý boıynsha norma ázirilendi», - dedi S. Sháriphanov.
Onyń aıtýynsha, Memleket basshysynyń qurylysty jobalaý kezinde órt qaýipsizdigi talaptaryn kúsheıtý týraly tapsyrmasyn oryndaý maqsatynda Mınıstrlikke arnaıy tehnıkalyq sharttardy kelisý ókilettigin berý qarastyrylǵan. Bul norma órt qaýipsizdigi talaptaryn oryndaýdan negizsiz aýytqý faktileriniń aldyn alýǵa múmkindik beredi. Ázirlenip jatqan zań jobasy aıasynda órt qaýipsizdigi máselesi boıynsha 9 tolyqtyrý, 19 ózgeris engiziledi.
«Jyl saıyn qaýipti óndiristik nysandarda 20-ǵa jýyq iri apat bolady. Negizinen júk kótergish mehanızmderdi paıdalanatyn nysandarda, taý-ken jáne munaı-gaz ónerkásipterinde osyndaı oqıǵalar tirkelip jatady. Óndiristerdiń tehnologııalyq jabdyqtary kún ótken saıyn tozyp keledi. Kásiporyndar kóbinese qaýipsizdik máselelerin elemeı, basymdyqty qaýipsizdikke emes, paıda tabýǵa qoıǵan. Osynyń saldarynan bıylǵy 9 maýsymda «Shyǵys Qaraturyn» ken ornynda ashyq fontan atqylady, 17 tamyzda «Arselor Mıttal Temirtaýdyń» «Qazaqstan» shahtasynda iri órt boldy, 28 qazanda «Kostenko atyndaǵy» shahtada jarylys boldy», - dedi vedomstvo basshysy.
Bul turǵyda ol kóbine óndiristik baqylaý qyzmeti nemquraıly jumys isteıtinin jáne olar anyqtalǵan kemshilikterdi jasyratynyn aıtty. Basty sebeptiń biri – olar derbes óndiristik baqylaý qyzmeti sanatyna jatpaıdy, ıaǵnı basqa qosalqy qyzmetterdiń quramyna engizilgen, birinshi basshymen tikeleı baılanys joq. Óndiristik apattardyń aldyn alý maqsatynda uıymnyń birinshi basshysyna tikeleı baǵynatyn jeke-derbes óndiristik baqylaý qyzmetin qurý boıynsha uıymdarǵa naqty mindet bekitý kerek. Mınıstrlikke qaýipti óndiristik obektilerdi jańartý men tehnıkalyq qaıta jaraqtandyrý josparyn kelisý, sondaı-aq uıymdardyń ony ýaqtyly oryndaý mindetin bekitý boıynsha ókilettikter berý usynyldy.
Onyń sózine qaraǵanda, qazir kásibı avarııalyq-qutqarý qyzmetteriniń jaýapkershiligin qatańdatý máselesi pysyqtalyp jatyr. Budan basqa, júrgiziletin profılaktıkalyq jumystar aıasynda kásibı avarııalyq-qutqarý qyzmetteriniń pozıtsııalaryn kúsheıtý bóliginde qoldanystaǵy zańnamany, sondaı-aq jeke quramnyń shtat sanyn esepteý normatıvterin, jaraqtandyrý normalaryn qaıta qaraý boıynsha jumystar atqarylady.
«Seısmıkalyq qaýipsizdikti kúsheıtý baǵytynda Mınıstrlik seısmologııalyq salany damytýdyń keshendi josparyn ázirleýge bastama jasady. Bul óz kezeginde eldiń seısmıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etýge, seısmologııa salasynyń ǵylymı áleýetin kúsheıtýge múmkindik beredi. Zań jobasynda memlekettiń, sharýashylyq júrgizýshi sýbektilerdiń jáne halyqtyń seısmıkalyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý salasyndaǵy ózara qarym-qatynastaryn retteý eskerilgen. Joıqyn jer silkinisi bolǵan jaǵdaıda, onyń saldaryn barynsha azaıtýǵa múmkindik beretin jaýapkershilik, qarjylandyrý qadamdary, is-sharalar kesheni zańnamalyq túrde bekitiledi. Bul jergilikti atqarýshy organdarǵa halyqtyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin qarjylandyrý men barlyq qajetti is-sharalardy ýaqtyly jáne tolyq kólemde oryndaýǵa múmkindik beredi», - dedi Syrym Sháriphanov.
Osy oraıda Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligine seısmıkadan, selden, kóshkinnen qorǵaýdy qamtamasyz etý bóliginde qala qurylysy jobalaryn kelisý quzyryn berý mańyzdy tolyqtyrýdyń biri bolmaq.
