Qurbandyq shalýdy tek mal soıyp, qan shyǵarý emes, Allanyń rahym-meıirimine qol jetkizýdiń bir joly dep túsingen abzal- Bas múftı Ábsattar qajy Derbisáli
Qajylyq paryzyn ótep júrgen jáne ózge eldegi baýyrlarymyzdyń Otanyna din aman oralýlaryna Alla násip etsin!. Qurban aıt múbárak bolsyn! Osy qasıetti meıramnyń qarsańynda Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy, Bas múftı, sheıh Ábsattar qajy Derbisáliden suhbat alýdyń sáti tústi. Dinbasynyń QazAqparatqa bergen suhbatyn nazarlaryńyzǵa usynamyz.
- Assalaýmaǵaleıkým Dinbasy! Alda Qurban Aıt kele jatyr. Osy ulyq meıramnyń qarsańynda Qazaqstan halqyna ne tileısiz?
- Qurmetti musylman baýyrlar, otandastar! Allany bir, Muhammed (s.ǵ.s.) paıǵambardy haq dep biletin musylman balasy úshin Jaratýshymyz belgilep bergen eki meıramnyń ulyǵy Qurban aıt kúnderine de jettik. Alla taǵalanyń razylyǵy úshin mal shalynyp, keń dastarhan jaıylyp, eńbektegen sábıden eńkeıgen kárige deıin shat-shadyman qýanyshqa bólenetin bul ulyq meıram Qazaqstan jurtshylyǵyna da yrys pen bereke ákelsin!
Bul kúnderdiń ulyqtyǵy sol - munda adam balasy óz Jaratýshysyna barynsha jaqyndaı túsýge tamasha múmkindik alady. Asyly, «Qurban» sózi de arab tilinen aýdarǵanda, «jaqyn bolý», «jaqyndaý» maǵynasyn bildiredi. Olaı bolsa, qurbandyq shalýdy tek mal soıyp, qan shyǵarý emes, Allanyń rahym-meıirimine qol jetkizýdiń bir joly dep túsingen abzal.
Qurban shalý - sonaý Ibrahım (ǵ.s.) paıǵambardan jalǵasyp kele jatqan úrdis. Bul ǵıbadat arqyly Allanyń yqylasty quldary óz senimine beriktigi men berilgen nyǵmetterge shúkirshiligin tanytady. Qasıetti Quran kárimde: «Allaǵa qúrbannyń etteri, qandary, áste jetpeıdi. Biraq senderdiń taqýalyqtaryń jetedi» («Haj» súresi, 37-aıat), - delingen. Aıatta qulshylyq retinde soıylǵan qurbandyqtyń mańyzdy bir sharty shynaıylyq pen taqýalyq ekendigi ashyq baıandalǵan. Olaı bolsa, másele Alla jolyna atalǵan maldyń eti men qanynda emes, ony shalýshynyń taqýalyǵynda. Sondyqtan da qurban shalynyp jatqanda «Allahýmma mınká ýá láke» (Ýa, Alla taǵalam, bul mal Senen keldi, Saǵan barady) degen duǵanyń kóbirek aıtylýy tegin emes.
Qurban aıt kúnderi sharıǵat boıynsha nısap mólsherindegi, ıaǵnı 85 g. altynǵa teń aqshasy bar, basy azat, aqyl-esi bútin, jolsaparda emes musylmanǵa kem-ketiksiz bir jastaǵy qoıdy, ne eshkini ıakı bir adamnan jeti adamǵa deıin nıet ete otyryp eki jastaǵy sıyr nemese bes jastaǵy túıeni qurbandyqqa shalý ýájip. Qurbandyqtyń ýájiptigi qasıetti Quranda: «Rabbyń úshin (aıt namazyn) oqy, qurbandyq shal» («Káýsár» súresi, 2-aıat), - dep buıyrylǵan. Al, áz-Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Kimde-kim múmkindigi bola tura qurbandyq shalmasa, bizdiń namaz oqıtyn jerimizge jaqyndamasyn!», - dep eskertken. Bul hadıs qurban shalý merzimin beıqamdyqpen ótkizip almaýǵa úndeıdi hám sarańdyq tanytyp, buıryqty oryndaýdan bas tartýdyń kúná ekenin bildiredi. Ardaqty Alla elshisiniń (s.ǵ.s.) osy súnnetine asa baıyppen qarap, shyn rızashylyqpen durys shalynǵan mal Alla taǵala razylyǵyna qol jetkizdirýi múmkin.
Qurban aıt meıramynyń jamaǵat arasyndaǵy birlikti kúsheıtip, baýyrlastyqty arttyrýdaǵy róli asa zor. Aıt namazyn oqýǵa meshitke kelgen musylmandar bir-birimen kórisip, quttyqtasýy arqyly dostyq pen aǵaıyndyqty nyǵaıta túsedi. Merekeniń alǵashqy kúni erterek turyp, ǵusyl alyp, taza kıim kıip, hosh ıisti átir seýip, kóshede jolyqqan adamǵa ashyq júzben sálemdesý, qurbandyq etimen aýyz ashý úshin aıt namazynyń aldynda eshteńe jemeı, oǵan bara jatqanda tákbir aıtý hazreti Muhammed (s.ǵ.s.) paıǵambarymyzdyń súnneti.
Sondyqtan bul kúnderi sharıǵat musylmandarǵa meshitke jınalyp, birge aıt namazyn oqýdy, baqılyq bolǵan jaqyn-juraǵattaryna Quran oqýdy, birin-biri merekemen quttyqtaýdy, úılerinde tátti taǵamdar jasap, kelgen qonaqtardy kútýdi, alys-jaqyn týǵan-týysqandarymen júzdesýdi, olardyń ishinde qıynshylyqqa tap bolǵandaryna qaraılasyp, kóńilderin aýlap, syılyq berýdi, syrqattarǵa zııarat jasaýdy, arazdasqandarǵa tatýlasýdy mindetteıdi.
2010 - Otanymyz úshin erekshe jyl. Táýelsiz memleketter dostastyǵyna múshe elder arasynda Qazaqstan tuńǵysh ret 56 memleket quramyna enetin halyqaralyq asa bedeldi - Eýropa qaýipsizdigi men yntymaqtastyǵy uıymyna tóraǵalyq etýde. Álemdik úlkendi-kishili memleketterdiń basshylary men iri qaıratkerlerdiń, sarabdal sarapshylardyń buǵan qatysty bergen baǵasy men pikiri meılinshe joǵary. Qurban aıttan keıin Astanada osy uıymǵa kiretin memleket basshylary men halyqaralyq bedeldi uıymdar ókilderiniń keleli bas qosýy - sammıti ótpek. Onda álemdik kúrdeli máseleler qaralyp, talqylanady. Osynyń bári jas táýelsiz Qazaqstannyń, onyń dana basshysy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń zor abyroıy men bedeliniń arqasy ekenin álem tanyp, moıyndap otyr. Muny árbir otandasymyz zor maqtanysh etip, úlken jetistik dep biledi. Bul úshin Alla taǵalaǵa sansyz maqtaýlarymyz ben shúkirligimiz bolsyn.
Qurmetti musylman baýyrlar men otandastar! Ulyq mereke qutty bolsyn! Aıt kúngi izgi nıetterińiz ben shalǵan qurbandyqtaryńyzdy Alla taǵala qabyl etsin. Árbir otbasyna baqyt, bereke qonǵaı! Kóp ult pen ulysty Otanymyzǵa birlik pen yntymaq bergeı!
Jaratýshy Iemiz súıikti Qazaqstanymyz ben el qamynda júrgen Elbasymyzdyń mereıin ústem etip, halqymyzdyń aýyzbirligin arttyra bergeı! Ámın!
- Astana ákimdiginiń sheshimimen Qurban aıt kezinde qurbandyqqa shalynatyn mal qalanyń ishinde emes, odan 20 shaqyrym jerdegi «Altyn taǵa» et bazary soıylatyn boldy. Bul sheshim qanshalyqty durys jáne bundaı sanıtarlyq sharalardy elimizdiń basqa da iri qalalarynda jolǵa qoıǵan jón be?
- Islam - tazalyq dini. Sondyqtan tazalyqqa zor mán beredi. Qala ákimshiliginiń bul is-sharasy tazalyqty saqtaý nıetinen týǵan dep esepteımiz. Qala bolsyn, aýyl bolsyn, tazalyqqa zor mán bergeni jón dep bilemiz.
- Bıyl qajylyq paryzyn óteýshilerdiń saparyn uıymdastyrýdyń mán-jaıyna toqtalsańyz?
- Jalpy qajylyq - musylmannyń besinshi paryzy. Qajylyqqa múmkindigi bar (qarjylaı da, densaýlyǵy jaǵynan da) musylman úshin ómirinde bir ret barý paryz sanalady. Ádettegideı qajylyqqa daıyndyq sonaý kóktemnen bastaldy. Imamdarymyz jáne moldalar meshitterdegi ýaǵyzdarynda osy máselelerdi júıeli túrde aıtyp, buqaralyq aqparat quraldaryna bergen suhbattarynda atap kórsetýmen keledi. Al bıyl qansha kvota bóletini Saýd Arabııasynyń qajylyq mınıstrligimen júrgizilgen kelissóz barysynda naqtylandy. Bıyl 4 000 oryn bóldi. Qajylyqpen 34 fırma shuǵyldanyp, 4000 oryn solardyń árbiriniń múmkindigine qaraı bólip berildi. Fırma basshylarymen áldeneshe ret keńes-jıyn ótkizildi. Sonyń nátıjesinde kvota tolyq oryndalyp, qajylyqqa bári de attandy.
- Qazir «Musylmandyq kimde joq, tilde bar da, dinde joq» degen zaman emes sııaqty. Inshalla, búginde elimizdegi jastardyń ıslamǵa betburysy jyl saıyn artyp keledi. Osyǵan qandaı faktorlar áser etýde?
- Keshegi ateıstik zaman kelmeske ketti. Sodan bergi, sanasy ateızmmen ýlanbaǵan jastardyń kóbeıýi zańdy. Meshitterimizdiń negizgi jamaǵaty da solar. Dinimizdiń de, elimizdiń de erteńi jastar. Bul kúnde dinı kitaptarymyz kóptep shyǵyp jatyr. Dinı basqarma janynan mol taralymmen bir gazet pen bir jýrnal shyǵyp búkil elimizge taralýda. Dindarlarymyz óz ýaǵyzyn múmkindiginshe aıtyp ta, jazyp ta taratý ústinde. Ateızmmen ýlanbaǵan taza jastar sanasy muny tez ári eshbir kúshteý, zorlyqsyz qabyldaýda. Dinde zorlyq joq. Bul ıslam dinine qatysty. Al, kelimsek din atyn jamylǵan sektalar men toptardyń aıla-sharǵysyn kózi ashyq, kókiregi oıaý jandar aıyryp bilip, olardan irgesin aýlaq salýda.
- Degenmen de, qazirgi tańda qala kóshelerinde qandaı da bir sektalardyń ózderiniń aǵymdaryn nasıhattap júrgenin kórip-bilip júrmiz. Dinı basqarma tarapynan buǵan tosqaýyl retinde qandaı jumystar júrgizilýde?
- Bul teksiz sektalar men toptardyń artynda úlken alpaýyt elder tur. Qarjysyn aıamaıdy. Halqymyzdyń dinı saýatsyzdyǵyn paıdalanyp «kompıýter úıretemin, aǵylshyn tilin úıretemin» degen búgingi kúnniń suranystaǵy kásipti usynyp, shyn máninde óz dinderine tartady. Buǵan qatysty dindarlarymyz óz ata-baba dinimizdiń qundylyqtary jaıly ýaǵyz aıtady. Meshitterimizdiń janynda jappaı dinı saýatsyzdyqty joıatyn qysqa merzimdi turaqty kýrstar qyzmet etedi. Ata-baba dinimen tanystyrýda. Bilikti de bilimdi din mamandary kóptep daıyndalýda. Mamandarymyz orta jáne joǵary oqý oryndarynyń shákirtterimen jıi kezdesip, olardyń kókeıtesti saýaldaryna jaýap berýde. Birqatar telearnalarda juma kúnderi kórermenmen tikeleı suraq-jaýap alysatyn baǵdarlamalarǵa dindarlarymyz qatysady. Tipti, túrmelerdegi jazasyn óteýshiler arasynda da ımamdar ýaǵyz aıtýda.
-Dinı mamandardy daıarlaý baǵytynda qandaı sharalar iske asyrylyp jatyr?
- Joǵary bilimdi din mamandary Nur-Múbarak Egıpet ıslam mádenıeti ýnıversıtetinde daıyndalsa, al bul kúnde sany toǵyzǵa jetken medreselerde orta arnaýly bilimdi mamandar oqyp shyǵyp, aýyldar men kentterge, aýdandar men qalalarǵa qyzmetke jiberilýde. Bolashaqta Astana men Shymkentten de Islam ınstıtýtyn ashý nıetimiz bar. Astana irgesindegi Qosshy aýylynda qarılar daıyndaıtyn oqý ortalyǵy iske qosyldy. Bul baǵyttaǵy is-shara odan ári jalǵasa túspek. Dinimizdi bilimmen ǵana taný qajettigin jaqsy túsinemiz.
- Qazaqstanǵa Eýropa memleketteriniń ókilderi kelip, demokratııa týraly aqyl-keńes aıtyp, túrli konferentsııalardy ótkizip jatady. Al keıingi kezde Eýropa elderinde hıdjapqa tyıym salý máseleleri kóterilip jatyr. Sonymen qatar elimizdegi keıbir mekteptterde de bul másele qyzý talqyǵa ulasty. Osy turǵyda Sizdiń pikirińizdi bilsek?
- Hıdjap rasynda da, bizde de kúrdeli máselege aınalǵany ras. Bul ýaqytsha dep túsinemin. Óziniń túpkilikti oń sheshimin tabaryna senimim mol.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!