«Kúnádan taza basym bar» - Q. Rysqulbekov
Қaırattyң esimi bүginde «әr қazaқ - meniң jalғyzym» deıtin el jүreginen oıyp tұryp oryn alғan. Қaırat Rysқұlbekov 1966 jyly naýryzdyң 13-de Jambyl oblysynyң Moıynқұm aýdanynda dүnıege keldi. Қazaқtyң osy bir қaısar ұlynyң өmirde қandaı bolғandyғy týraly Keýlimjaı Құttıevtiң 2009 jylғy mamyrdyң 21-de «Қazaқstan zaman» gazetinde jarııalanғan maқalasynda inisi Talғat bylaı dep tebirene eske alady: «Ekeýmiz Shý men Moıynқұm aýdandary malshylarynyң balalary oқıtyn mektep-ınternatta oқydyқ. Ol jaқsy oқýymen қatar өte belsendi de boldy. 7-shi synypta komsomol қataryna өtisimen, birden osy ұıymnyң mekteptegi komıtetiniң hatshysy bolyp saılandy. Ol өzine jүktelgen mindetke asa jaýapkershilikpen қarady. Sonymen қatar, sportқa bir taban jaқyn bolғandyқtan, kүrespen aınalysatyn. Meni eң alғash boks sektsııasyna қolymnan jetektep alyp barғan da Қaırat bolatyn. Onyң taғy bir қasıeti ? tazalyқty jany sүıetin. Eger meniң sabaққa kıip kelgen kөılegimniң jaғasy kir bolatyn bolsa, tez aýystyryp nemese jýýymdy talap etetin... Mektepti bitirgennen keıin әskerge ketip, 1986 jyldyң kөkteminde elge oraldy. Ekeýmiz birdeı joғary oқý ornyna tүsý үshin Almatyғa keldik. Құdaı қoldap, ol Almatydaғy құrylys ınstıtýtynyң stýdenti atansa, men polıtehnıkalyқ ınstıtýtқa tүstim. Қaırat birinshi kýrs stýdenti bolýyna қaramastan, өz jataқhanasynyң stýdentter keңesiniң tөraғasy bolyp saılandy. Әrıne, onyң mektep қabyrғasynda jүrip қoғamdyқ jұmystarmen aınalysқany bұl jerde kөp septigin tıgizgeni anyқ. 16-jeltoқsandaғy habardy estı salysymen, ұltjandy bir mұғaliminen aқyl-keңes sұrap, әreketiniң dұrystyғyna kөzi jetkennen soң, tүnimen өz jataқhanasyndaғy қyz-jigitterge үgit-nasıhat jүrgizip, erteңine alaңғa alyp shyққan. Jol-jөnekeı Abaı men Tұrғyt Өzal kөshesiniң қıylysyndaғy ATK-nyң (Almaty toқyma kombınaty) jastaryn jınap, meniң oқý ornyma kelgen. Sol kezde kөrgenderdiң aıtýy boıynsha, onyң artynda 2 myңdaı adam bolypty. Men bұl ýaқytta alaңda jүrgen bolatynmyn. Aıdar degen joldasymdy taýyp alyp: «Sen, alaңғa baryp Talғatty taýyp al. Onyң қyzba ekenin bilesiң ғoı. Janynda jүr»,? dep meni soғan tabystapty. Sondaı baýyrmal bolatyn...». Al Dәýlet Seısenұly 2006 jyly aқpannyң 12-de «Egemen Қazaқstan» gazetinde jaryқ kөrgen «Қaıratқa құrmet» atty maқalasynda bylaı deıdi: «Jeltoқsan oқıғasynan soң 99 adamnyң sottalyp, onyң ekeýi atý jazasyna kesilgeni, sonyң biri қarshadaı Қaırat bolғandyғy barshamyzғa mәlim. Osy mәselede өrkenıetti elder men jekelegen қaıratkerlerdiң pikirimen eriksiz sanasқan sol kezdegi KSRO Joғarғy Keңesi Prezıdıýmynyң 1988 jylғy 28 sәýirdegi jarlyғymen oғan keshirim jasalyp, өlim jazasy jıyrma jyl kesimge aýystyrylғan bolatyn. Biraқ өkinishke қaraı, Қaırat arada bir aı shamasynda, naқtylap aıtsaқ 21 mamyrda Semeı tүrmesinde, onyң 21-shi kamerasynda қaskөılikpen өltirildi. Өltirgen kim? Әrıne, қasyndaғy bұryn alty ret sottalғan kәnigi қylmysker Leonıd Vlasenko bolýy әbden mүmkin. Alaıda, ol da oңaı ұıғarym. Olaı deıtinimiz sol, bұrynғy kommýnıstik ımperııalyқ jүıeniң bireýdiң қolymen ot kөseýge beıim bolғany aıtpasa da tүsinikti. Iә, Қaırattyң taғdyryna baılanysty kүni bүginge deıin anyқtalmaı kele jatқan jұmbaқ jaғdaıdyң biri osy. Қaırat taғdyrynyң jұmbaғy degende, osy oraıda onyң өmirin tereң zerttep, ?Қaısar rýhty қazaқ? degen atpen kitap shyғarғan belgili jýrnalıst Kaıymmұnar Tәbeıdiң sol shyғarmasynda keltirgen myna bir derek eriksiz eske oralady. ıAғnı, avtordyң aıtýynsha, Қ.Rysқұlbekov Kolbınniң Ұly jebesine iligip, 21-ge қaraғan shaғynda қolyna kisen salynyp, tұp-týra 21 kүn sot aldynda naқaқtan kүıip-janyp, өrtenip, tas-tүrmeniң 21-shi kamerasynda, 21 mamyr kүni қapylysta қara nıet қaraқshynyң құrbany bolғan onyң arada bes jyl өtken soң, 21 aқpanda aқtalýy қalaı, joғaryda aıtқandaı kezdeısoқtyқ pa, әlde taғdyrdyң jazýy ma? Әrıne, Қaıratқa sol kezdegi bılik tarapynan jasalғan қysastyқtyң eshқaısysyn kezdeısoқtyқ deı almaımyz. Tipti, basқasy basқa, onyң mүrdesiniң қaıda jerlengeni kөp ýaқytқa deıin belgisiz bolyp kelse, ol nemқұraıdylyқ emes, ol naғyz қysastyқtyң tap өzi». Joғarydaғy қos maқalanyң үzindisinen-aқ Қaırattyң өmirde қandaı azamat bolғandyғy anyқ baıқaımyz. Ғұmyry қysқa bolsa da Қaırat қazaқ halқynyң sanasynda týғan ұltynyң azattyғy, tәýelsizdigi jolynda қandaı batyl қadamғa bolsa da barýғa қabiletti, erjүrek azamat retinde saқtalyp қaldy. Қ. Rysқұlbekov syndy batyr ұldarymyzdyң esimderi týғan elimiz aman tұrғanda Tәýelsizdigimizben birge jasaı bermek.
"Kүnәdan taza basym bar,
Jıyrma birde jasym bar,
Қasқaldaқtaı қanym bar,
Boztorғaıdaı janym bar.
Alam deseң, alyңdar.
Қaırat degen atym bar,
Қazaқ degen zatym bar,
Erkek toқty құrbandyқ.
Atam deseң atyңdar!" - dep sot үkimin қasқaıyp қarsy alғan өr tұlғaly Қ. Rysқұlbekov, қylyshynan қan tamғan қyzyl ımperııanyң san қıly қııaңkeski әreketin osy bir aýyz өleңiniң rýhymen taptap tastaғan tәrizdi kөrinedi de tұrady...
