Qumar oıynǵa salynyp, áke-sheshemdi erte qartaıtqanyma ókinemin – Nurtas Nurǵalıuly
ATYRAÝ. KAZINFORM – Prezıdent Atyraýda ótken Ulttyq quryltaıdyń úshinshi otyrysynda áleýmettik bes keseldiń tamyryna balta shabý máselesin kóterdi. Sondaı qaýipti keseldiń biri – lýdomanııa. Atyraýlyq Nurtas Nurǵalıuly onyń shyrmaýynda 12 jyl bolǵan. Al, byltyr oıynqumarlarǵa psıhologııalyq keńes berý ortalyǵyn ashty.
– Qumar oıyndy alǵash oıǵanda qansha jasta ediń?
– Mektepte oqyǵan kezde fýtbol oınaýshy edim. Fýtbol komandalarynyń oıynyn qyzyǵa qarap, jankúıer boldym. Bireý sener, bireý senbes, 9-synypty oqyp júrgende qumar oıynǵa aqsha salýǵa bet burdym. Birinshi kúni 10 myń teńge tigip, biraz aqsha uttym. Sodan keıin qumar oıynǵa salatyn aqshanyń kólemi birte-birte ulǵaıa tústi. Birde utyldym, endi birde ájeptáýir aqsha utyp júrdim. Aqsha utqan kezde ony odan saıyn kóbeıte túsýdi oıladym. Óıtkeni, bul – jeńil tabys. Al, jeńil tabysty tek qumar oıynnan ǵana tabýǵa bolady. Osyǵan qyzyqqanym sonsha, arbalǵanymdy sezbeı qaldym. Qumar oıynmen on eki jylymdy ótkizip, qurbany bola jazdaǵanymdy jasyrmaımyn.
– Ata-anań, aǵaıyn-týystaryń bilgen shyǵar...
– Biraz ýaqyt jasyrýǵa bolatyn shyǵar. Biraq, únemi jasyra almaısyń ǵoı. Onyń ústine qumar oıynǵa salatyn aqsha qajet. Únemi qaltańda mol aqsha bola bermeýi múmkin. Sondaı kezde qaryzǵa aqsha suraısyń. Kóp aqsha utyp otyrǵanda, mol qarjyny alyp shyǵyp ketýge erik-jiger kerek. Alaıda, kókeıińde «esepshotymdaǵy qarjyny eseleı tússem» degen oı turady. Osyndaı oımen júrip qomaqty qarjy saldym. Tipti úıim men kóligimnen de aıyryldym.
Qumar oıyndy oınap júrgenimdi áke-sheshem de, aǵaıyn-týystar da, otbasym da bildi. Meniń bul áreketim áke-shesheme, otbasyma aýyr soqqy boldy. Olardyń júregine aýyr salmaq túsirdim. Ásirese, áke-sheshemniń ýaıymǵa salynyp, jasyna jetpeı qartaıýyna sebepker bolǵanyma ókinemin. Áıelim ajyrasýǵa bel býdy. Ony joǵaltýdan qatty qoryqtym. Kóp aqsha, baspana men kólikti joǵaltý kúızeliske túsiredi. Al, mundaı kúızelis ózińe qol jumsaýǵa túrtki bolady. Sondaı oı men de boldy...
– Lýdomanııadan arylý ońaı emes deıdi ǵoı, qalaı jeńdiń?
– Shyndyǵyn aıtqanda, bas tartýymnyń birneshe sebebi bar.
Birinshiden, aqshasynan utylyp, ishkilikke salynǵan jigitterdi bilemin. Kópirden sekirgen jigitterdi de kórdim.
Ekinshiden, biren-saran bolmasa, oıynǵa salynǵan ózge ulttyń ókili kóp emes. Kóbi – qazaqtyń jastary. Olarǵa qumar oıynnyń zardaby jóninde eshkim keńes berip jatqan joq. Tipti, vahtalyq jumystan keıin úıine barmaı turyp, aldymen bás tigetin orynǵa baratyn jigitter de bar.
Úshinshiden, qaryzǵa alǵan aqsha kóbeıdi. Qaryz bergender aqshasyn qaıtarýymdy suraı bastady. Osynyń bári áke-shesheme, otbasyma ońaı bolmady.
Rasynda qumar oıynnan bas tartý ońaı emes. Maǵan da ońaı bolǵan joq. Shúkir, 2021 jyly qoıdym. Sóıtip, Almatyǵa, Astanaǵa ońaltý ortalyqtarynan keńes alýǵa bardym. Ol ortalyqtardan qazaq jigitterine keńes alý qıyn eken, qazaqsha keńes beretin maman joq. Eger orys tiline shorqaq jastar bolsa, oıyn jetkizýdiń ózi qıyn.
– Byltyr oıynqumarlarǵa psıhologııalyq keńes berý ortalyǵyn ashqan ediń. Bul ortalyqqa keńes alýǵa keletinder kóp pe?
– Iá, byltyr Tımýr Ramazanov ekeýmiz qumar oıynnan zardap shekkenderge psıhologııalyq keńes berý ortalyǵyn ashý ıdeıasyn usyndyq. Qyrkúıek aıynda jumysyn bastaǵan ortalyqty «Jańa ómir» dep atadyq. Sebebi, ekeýmiz de qumar oıynnyń zardabyn tarttyq. Ózimiz sekildi aqshasynan aıyrylyp, qumar oıynnyń qurbany bolyp júrgen qazaq jastarynyń jańa qadam jasaýyna yqpal etkimiz keldi.
Byltyrdan beri bizdiń ortalyqqa 100-den astam adam kelip, keńes aldy. Boıjetkender de, tipti kópbalaly analar da keledi. Sondaı analardyń biri «Kúıeýim jumys istemeıdi. Balalarymdy, otbasymdy asyraý úshin osyndaı qadamǵa bardym. Birde utylyp, endi birde aqsha taptym» degen edi. Óz basymnan ótkennen keıin qumar oıynǵa aqsha salýdyń sońy ushpaqqa shyǵarmaıtynyn bilemin. Azyn-aýlyq aqsha utqanǵa maldanyp, kóp qarjysynan aıyrylýy, sońy ókinishke uryndyratyn qadamǵa barýy múmkin ekenin joqqa shyǵarmaımyn. Nege? Óıtkeni, qomaqty aqshadan utylý adamnyń kóńil kúıine, minez-qulqyna keri áser etetinin bilemin.
Keńes alýǵa kelgennen keıin qumar oıynnan bas tartyp jatqandary bar. Demek, bizdiń maqsatymyz iske bastady.
Eske sala ketelik, budan buryn Memleket basshysy oıyn bıznesi máseleleri týraly zańǵa qol qoıǵan edi.
