Qulsary qalasynda sý tasqynynyń zardabyn joıý jumystary qalaı júrip jatyr
ATYRAÝ. KAZINFORM – Budan 25 kún buryn Jem ózeni arnasynan asyp, Jylyoı aýdanynyń ortalyǵy – Qulsary qalasyn tasqyn sý basty. Tabıǵı sıpattaǵy apattan 2920 úı, 200-ge jýyq kásipkerlik, 15 ákimshilik, áleýmettik nysan búlindi. Turǵyndardyń ıeligindegi 300-den astam mal sýǵa ketti. Eń ókinishtisi, tórt adam qaıtys boldy...
Qulsary qalasynda ne istelip jatyr?
Qulsaryny tasqyn sý basqannan keıin Premer-Mınıstr Oljas Bektenov, Premer-Mınıstrdiń orynbasary Qanat Bozymbaev, Atyraý oblysynyń ákimi Serik Shápkenov kelip, ahýalmen tanysty.
Jylyoı aýdanynyń ákimi Jumabek Qarajanovtyń aıtýyna qaraǵanda, qazir monoqalada tasqyn sýdyń zardabyn joıý úsh baǵytta júrip jatyr. Bul – tasqyn sýdy sorý, dezınfektsııa júrgizý, búlingen ınjenerlik-kommýnıkatsııalyq júıelerdi qalpyna keltirý.
«Tabıǵı apat saldarynan Jylyoı aýdanyna keltirilgen shyǵyn kólemin naqty aıtý óte qıyn. Sebebi, tehnıkalyq baǵalaýshy kompanııalar shyǵyndy áli eseptep jatyr. Tasqynnan búlingen úılerdiń ıelerinen qujattar qabyldanyp jatyr. Turǵyn úılerdiń keıbiriniń qujaty bar. Ieleri turǵyn úıdiń keıbirin tirketip úlgermegen. Mundaı jaǵdaıda ótinimdi turǵyndardyń jeke tólqujatymen qabyldaý uıǵaryldy», - deıdi Jumabek Qarajanov.
Atyraý oblysynyń ákimi Serik Shápkenovtiń aıtýynsha, Qulsary qalasyndaǵy sý basqan aýmaqty tazartýdy mamyrǵa deıin aıaqtaý josparlanǵan bolatyn. Osy kezge deıin 1821 úıde sýdy qurǵatý jumysy júrgizildi. Bul jumysqa 200-den astam adam, 69 tehnıka tartylyp, 2,8 mln tekshe metr sý sorylǵan.
Sý basqan turǵyn úılerge tehnıkalyq baǵalaý júrgizý qolǵa alynǵan. Baǵalaýshy kompanııanyń atqarýshy dırektory Almat Baıdaýletovtiń aıtýynsha, sý kirgen úıdi baǵalaý óte qıyn bolyp tur. Mundaı úıde tasqynnyń zardabyn tolyq anyqtaý múmkin emes. Osy kezge deıin 600-den astam úıge tehnıkalyq zerdeleý júrgizildi.
«Bizge jergilikti atqarýshy organdar baǵalaý júrgiziletin úıler men nysandardyń tizimin beredi. Sodan soń úı ıesi, polıtsııa qyzmetkeri jáne baǵalaýshy kompanııanyń ókilderi birlesip, úıge baǵalaý jumystaryn júrgizemiz. Nysan sýretke túsiriledi. Úı tehnıkalyq pasport arqyly tekseriledi. Úıdiń qujaty bolmaǵan jaǵdaıda, onyń aýmaǵy qaıta syzylady. Tehnıkalyq baǵalaý júrgizgen kompanııa úıge jóndeý júrgizýge bolatyny, ne jańadan salý qajettigi týraly uıǵarym shyǵarady. Osydan keıin úıdi jóndeý, qalpyna keltirý nemese qaıtadan salýǵa baılanysty qarjy kólemin shyǵaramyz», - dedi Almat Baıdaýletov.
Aýdan ákiminiń málimetine súıensek, tasqyn sý qaýpine baılanysty evakýatsııalanǵan Qulsary qalasy turǵyndarynyń 12 myńnan astamy úıine oraldy. Olardyń arasynda turǵyn úıin sý baspaǵan, biraq, evakýatsııaǵa baılanysty qaladan ketip qalǵan azamattar da bar.
«Turǵyndardyń keıbiri aǵaıyn-týystarynyń úıine, evakýatsııalyq pýnktterde, jaldamaly páterlerde ýaqytsha qonystandy. Máselen, Mańǵystaý oblysyndaǵy evakýatsııalyq pýnktterdegi qulsarylyq turǵyndardyń sany – 1800 adam. «Teńiz» qalashyǵyndaǵy jataqhanalarda 600-ge jýyq turǵyn qalyp otyr. Al Qulsary qalasyndaǵy evakýatsııalyq pýnktte 170 adam turyp jatyr», - deıdi aýdan ákimi.
Oblys ákiminiń baspasóz hatshysy Rýslan Jumaǵazıevtiń málimetine súıensek, 29 sáýirge deıin 3 878 ótinish túsip, 3 600 otbasyna birjolǵy materıaldyq kómek berilgen. Nesıesi bar 2 395 adam tizimge alynyp, bankterge joldanǵan.
Atyraý oblystyq sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq baqylaý departamentiniń bólim basshysy Aıgúl Sabyrqyzynyń pikirinshe, sý kóp turyp qalǵan aýmaqta túrli ınfektsııanyń taralý, juqpaly aýrýdy juqtyrý qaýpi bar.
«Qulsary qalasynda sý basqan nysandardy dezınfektsııalaý jumysy júrip jatyr. Osyǵan baılanysty turǵyndardan dezınfektsııalaý júrgizilmegen úıge kirmeýdi, ózderi tazalaý jumysyn júrgizbeýdi eskertemiz. Turǵyn úıdi qurǵatý, dezınfektsııalaý úshin arnaıy mamandarǵa júginý kerek», - deıdi Aıgúl Sabyrqyzy.
Qulsaryǵa qandaı kómek kerek?
Parlament Májilisiniń depýtaty Ádil Jubanov Qulsaryny qalpyna keltirý máselesine alańdaýshylyq bildirip otyr. Onyń paıymdaýynsha, Qulsary qalasyndaǵy jaǵdaıǵa Úkimet tarapynan nazar aýdarylyp, naqty qadam jasalýy qajet. Sol sebepten, depýtat Premer-Mınıstr Oljas Bektenovtiń atyna depýtattyq saýal joldady.
«Jylyoı aýdany – jalpy qory 2,5 mıllıard tonna bolatyn 40-tan astam munaı ken orny bar elimizdegi eń iri strategııalyq mańyzy zor óńir. Ulttyq qor da, respýblıkalyq bıýdjet te Jylyoıdan óndirilgen munaıdyń tabysynan quralatyny jasyryn emes. El ekonomıkasy úshin donor bolyp otyrǵan Jylyoı aýdanynyń sý tasqynynan aıtarlyqtaı zardap shegip, turǵyndarynyń bosyp júrýi – eldigimizge, Úkimettiń jumysyna zor syn», - deıdi Ádil Jubanov.
Depýtattyń aıtýynsha, Ónerkásip jáne qurylys mınıstrliginiń tasqyn sý basqan turǵyn úılerdi qalpyna keltirýge baılanysty algorıtmi turǵyndar úshin tıimsiz bolyp otyr. Mınıstrlik jaramsyz dep tanylǵan baspanaǵa baılanysty eki joba usynǵan. Birinshisi – 22 mıllıon teńgege tıptik jobamen jańa úı salý. Ekinshisi – memlekettik turǵyn úı qorynan jańa baspana berý.
«Qulsary – munaıshylar qalasy. Jergilikti turǵyndar «Teńiz» ken ornynda jyldar boıy eńbek etip, tapqan tabysyna salynǵan úılerdiń qunyn Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligi bekitip otyrǵan 22 mıllıon teńgemen salystyrýǵa kelmeıdi. Qulsary qalasyndaǵy beıitterdi, mal soıý tsehterin, munaı qaldyqtary men shlamdardy, qoqystardy shaıǵan tasqyn sýdyń ortasynda 2 810 baspana tur. Bul jerdegi epıdemıologııalyq ahýal kúrdeli, juqpaly aýrýlardyń taralý qaýpi joǵary», - dep dabyl qaqty Májilis depýtaty.
Tasqyn sý basqan Qulsarydaǵy ahýalmen tanysqan, turǵyndardyń talap-tilegin, ótinishin tyńdaǵan Májilis depýtaty Ádil Jubanovtyń birneshe usynysy bar.
«Birinshiden, turǵyn úıi jaramsyz turǵyndarǵa ótemaqy aımaqtaǵy turǵyn úıdiń sharshy metriniń aǵymdaǵy qunyna saı berilýi qajet. Atyraý oblysynda jańa turǵyn úıdiń naryqtaǵy baǵasy 1 sharshy metr úshin 350 000 – 400 000 teńge. Óıtkeni óńirde qurylys materıaldary qymbat. Máselen, Atyraý oblysynda betonnyń bir tekshe metri 50 myń, Almaty qalasynda 16 myń, Aqtóbede 28 myń teńge turady. Almatyda 2700 teńge turatyn PGS materıalyn Aqtóbede 4 myń, Atyraýda 8500 teńgege alasyń. Kúıdirilgen kirpishtiń baǵasy Almaty qalasynda 36, Aqtóbede 120, Atyraýda 160 teńge turady. Atyraýda basqa da qurylys materıaldary ózge óńirlermen salystyrǵanda, ortasha eseppen 50-70 paıyzǵa qymbat.
Ekinshiden, sý tasqynynan zardap shekken, biraq turýǵa jaramdy, jóndeýge keletin úılerdiń bir sharshy metrine 100 000 teńgeden ótemaqy tólenýi qajet. Úshinshiden, zardap shekken otbasylarǵa beriletin birjolǵy áleýmettik ótemaqyny 100 aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde emes, otbasynyń ár múshesine 50 aılyq eseptik kórsetkish kóleminde taǵaıyndaý kerek.
Tórtinshiden, qaza tapqandardyń týystaryna 1000 aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde birjolǵy járdemaqy belgilenýi kerek. Sý tasqynynan Qulsary qalasynda 4 adam qaıtys bolyp, 4 otbasy asyraýshysynan aıyrylyp otyr.
Besinshiden, sý tasqynynan zardap shekken Qulsary qalasyn qaıta rekonstrýktsııalap, jańa «EKO QULSARY» salý jobasyn qarastyrý qajet. Shyn máninde, biz Atyraý qalasyn emes, Qulsaryny «munaıly astana» deýimiz kerek. Mundaǵy 70 myńǵa jýyq turǵynnyń tynys-tirshiligi tikeleı munaı óndirisimen baılanysty. Biraq Jylyoı aýdanynyń ortalyǵy – Qulsary qalasynyń arhıtektýralyq kelbeti, kógaldandyrý jáne abattandyrý jumystary tómen, munda apatty jáne tozyǵy jetken turǵyn úı kóp», - deıdi Ádil Jubanov.
