QULMANOV BAQTYGEREI
Qazirgi Atyraý oblysy Teńiz aýdanynda dúnıege kelgen.
B.Qulmanov Orynbor gımnazııasyn kúmis medalmen, shyǵys tilderi mamandyǵy boıynsha Sankt-Peterbor ýnıversıtetin úzdik dıplommen bitirgen.
1890-1903 jyldary Іshki Ordanyń Qamys-Samar bóligin basqardy. 1906-1907 jyldary Reseıdiń І jáne ІІ Memlekettik Dýmalaryna qatarynan eki ret Іshki Orda qazaqtarynyń atynan depýtat bolyp saılanyp, onda Musylmandar fraktsııasynyń belsendi múshesi bolǵan.
Ol qazaq dalasynan saılanǵan Sh.Qosshyǵulov, B.Qarataev, S.Jantórın, M.Tynyshbaev, T.Aldabergenov, Á.Bókeıhanov, A.Qalmenov, A.Birimjanov sııaqty ult zııalylarymen birge memlekettik shovınızm men ımperııalyq saıasat ústemdik etip turǵan sol kezdiń ózinde el namysy men talan-tarajǵa túsken qazaq jerin qorǵaý isine barynsha úles qosty.
B.Qulmanov kóptegen qazaq zııalylary sııaqty Aqpan tóńkerisine úlken úmit artty. Patshanyń taqtan qulaýyn, Reseıdegi monarhııanyń kúıreýin demokratııalyq ózgeristerge keń óris ashar zor qubylys retinde qabyldaıdy. Sóıtip jańa ómirdiń saıası qozǵalystaryna belsene aralasa bastaıdy. Óz elinde úlken bedel ıesi sanalatyn ol halyq arasynda Aqpan tóńkerisiniń maqsat-murattaryn túsindirip, onyń azamattyq ıdeıalaryn ýaǵyzdaıdy.
1917 jyly sáýirde Bókeı Ordasyndaǵy eldi mekenderde turatyn qazaqtardyń arnaıy sezi boldy. Sezge qazaq dalasyna esimderi belgili Ǵ.Musaǵalıev, I.Meńdihanov, S.Meńdeshev, B.Nııazov, M.Shombalov, Sh.Bekmuhambetov sııaqty zııalylar qatysqan. Bul sezd negizinde Іshki Ordadaǵy basqarý júıesin jetildirýge arnalǵan edi. Sezd óz májilisinde basqarý isin júrgizýdiń ortalyq komıtetin saılady. Sonymen qatar sezd Baqtygereı Qulmanovqa «Qazaq halqynyń Astrahan ólkesindegi komıssary» retinde bılik júrgizýge quqyq berdi. Halyq aldynda bedeli bar B.Qulmanov el basqarý isine belsene kirisip, egemendikke jetýdiń irge tasyn qalaýǵa aralasty. B.Qulmanov ultjandy qazaq zııalylarymen birge Alash partııasy men onyń úkimetin qurýǵa belsendi túrde at salysty.
B.Qulmanov 1917 jyly jeltoqsanda Orynbor qalasynda ótken jalpyqazaq sezine arnaıy shaqyrýmen qatysyp, sezd tóraǵasy bolyp saılandy. Sezd Alash Orda úkimetiniń bılik júrgizýshi organy - Halyq Keńesiniń tóraǵasyn saılaý máselesin alǵa qoıǵan kezde B.Qulmanovtyń esimi Á.Bókeıhanov jáne A.Turlybaevtarmen birge demokratııalyq negizde daýysqa tústi. Tóraǵalyqqa ótpegenmen de, B.Qulmanov jańa qurylǵan Alashorda úkimetiniń quramyna múshe bolyp saılandy. Halyq múddesin joǵary qoıǵan ol Á.Bókeıhanov, A.Baıtursynov, M.Dýlatov, H.Dosmuhamedov syndy ult zııalylarymen tize qosyp, halyq muraty jolynda Alash partııasynyń quramyna qosyldy. Alash qaıratkerleri jalpy adamzattyq gýmanızm qaǵıdalaryn da umytpaı, búkil qazaq halqynyń muń-múddesine qyzmet etti jáne búkil ǵumyryn osy maqsatqa jetýge arnady.
Baqtygereı Qulmanov aýyr naýqasqa shaldyǵyp, 60 jasynda qaıtys bolǵan.
Derek kózi:
Qazaqstan ulttyq entsıklopedııasy, 6 tom